Саммит Тәжікстан Республикасының Президенті Эмомали Рахмон төрағалығымен өтті. Іс-шараға Ресей Федерациясының Президенті Владимир Путин, Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев, Қырғыз Республикасының Президенті Садыр Жапаров және Түркіменстан Президенті Сердар Бердімұхамедов қатысты.

Күн тәртібінде көпжақты әріптестікті одан әрі дамыту, саяси, сауда-экономикалық, инвестициялық және мәдени-гуманитарлық салалардағы ынтымақтастықты кеңейту мәселелері, сондай-ақ халықаралық және аймақтық саясаттың өзекті қырлары қаралды.

Мемлекет басшысы сөзінің басында Ресей Президенті Владимир Путинге Орталық Азиямен кең ауқымды стратегиялық әріптестікті дамытуға қолдау көрсетіп келе жатқаны үшін алғысын білдіріп, табиғи серіктес болып саналатын елдеріміздің ынтымақтастығына тың серпін беруге бағытталған бастамаларын қолдайтынын айтты.

– Ресей біз үшін маңызды, басымдыққа ие стратегиялық әріптес әрі одақтас болып келген, қазір де солай және болашақта да солай болып қала бермек. Ортақ тарих, көпғасырлық байланыстар, халықтарымыздың мәдениеті мен дүниетанымының жақындығы, елдеріміз арасындағы достық және сенімді қарым-қатынастар мұндай ынтымақтастықтың берік әрі өзгермес негізі болып табылады, – деді Өзбекстан басшысы.

Әлемдік экономикадағы геосаяси шиеленістердің күшеюі мен дағдарыстық жағдайлар, сондай-ақ пайда болып жатқан жаңа қатерлер мен қауіп-қауіптер «Орталық Азия – Ресей» форматында неғұрлым тығыз үйлестіру мен ынтымақтастықты талап ететіні атап өтілді.

Осы орайда Өзбекстан Президенті аймақ елдерінің Ресеймен ынтымақтастығының болашағына қатысты өз көзқарасын білдірді.

Ең алдымен жүйелі саяси диалогты нығайту және нақты нәтижеге бағытталған практикалық әріптестікті кеңейту маңызды екені айтылды.

Сондықтан Өзбекстан Президенті жыл сайын жоғары деңгейдегі кездесулерді, сондай-ақ үкіметтер, министрліктер, ведомстволар мен аймақтардың тұрақты байланыстарын өткізудің маңыздылығына тоқталды.

2027 жылға дейін бірлескен іс-қимыл жоспарын қабылдауды қолдай отырып, Мемлекет басшысы практикалық ынтымақтастықты кеңейтуге арналған нақты шараларды қамтитын жан-жақты «жол картасын» әзірлеуді ұсынды.

Міндеттердің уақтылы орындалуын, өңірлік маңызы бар бағдарламалар мен жобаларды дайындау мен жеделдету мақсатында үкімет басшылары орынбасарлары деңгейінде Үйлестіруші кеңес құрудың маңыздылығы айтылды.

Экономикалық әріптестікті түбегейлі кеңейту аймақ пен Ресей ынтымақтастығының негізгі бағыты болуы тиіс екені атап өтілді. Өзара сауда көрсеткіштеріндегі оң қарқын да сөз болды.

Атап айтқанда, биыл және өткен жылы Өзбекстанның Ресей және аймақ елдерімен тауар айналымы 15 пайызға дейін артты.

Үйлестіру кеңесінің қызметі аясында өзара тауар айналымын арттыруға бағытталған кешенді шараларды әзірлеу ұсынылды.

Нарықтарға өзара қолжетімділікті жеңілдету, рәсімдерді оңайлату, сондай-ақ «Орталық Азия – Ресей агроэкспресі» жобасын іске қосу осы бастамалар қатарында.

Мемлекет басшысы ең алдымен «Солтүстік – Оңтүстік» дәлізі шеңберінде елдеріміздің транзиттік-транспорттық әлеуетін тиімді пайдалану аса маңызды екенін атап өтті.

– Біз автомобиль, теміржол және авиация байланыстары саласындағы ұлттық бағдарламаларды үйлестіруді және соның негізінде инфрақұрылымдық әріптестіктің кешенді жоспарын – мемлекеттеріміздің Көлік-логистика контурын әзірлеуді ұсынамыз. Сыртқы қауіп-қатерлерге төтеп бере алатын интеграцияланған, өзара байланысты өңірлік көлік инфрақұрылымын қалыптастыру – біздің түпкі мақсатымыз болуы тиіс, – деді Президент.

Тағы бір басым бағыт ретінде тұрақты өндірістік тізбектерді қалыптастыру және өнеркәсіптік кооперацияны тереңдету белгіленді. Осы орайда, бүгінгі таңда Өзбекстан Ресейдің жетекші компанияларымен өнеркәсіптік кооперацияны кеңейтіп жатқаны, газ-химия саласында ірі стратегиялық жобалар жүзеге асырылып жатқаны, заманауи мыс байыту хабы құрылып жатқаны айтылды.

Сонымен бірге, машина жасау, дәл аспап жасау, химия, электротехника, тау-кен және өзге де салаларда кластерлік негізде әріптестікті кеңейту үшін үлкен әлеует бары атап өтілді.

Жетекші кәсіпорындар мен жеке сектордың инновацияға бағытталған кооперациясын қолдау мақсатында Бұхара қаласында озық инженерлік шешімдерді әзірлеу, енгізу және таратуға арналған ерекше технологиялық алаң – «Орталық Азия – Ресей» өнеркәсіптік инжиниринг хабын құру бастамасы ұсынылды.

Мемлекет басшысы Ташкенттегі «Иннопром. Орталық Азия» көрме-форумының мүмкіндіктерін барынша пайдалану маңызды екенін атап өтті.

Биыл сәуір айында өткен бесінші көрмеге 35 елден 10 мыңнан астам қатысушы келген. Жалпы құны 5 млрд доллар болатын келісімдер жасалды. Аталған шараға «Орталық Азия – Ресей» диалогы форматының басты индустриялық және инновациялық алаңы мәртебесін беру ұсынылды.

Өзбекстан басшысы атап өткендей, Ресеймен энергетика саласындағы ынтымақтастық бұдан әрі де өңір тұрақтылығының негізгі факторы болып қала береді. Қазіргі таңда газ құбырлары мен энергетикалық инфрақұрылымды дамыту бойынша стратегиялық жобалар жүзеге асырылуда.

– Осы күндері тарихи оқиға орын алады – Өзбекстанда салынып жатқан атом электр станциясының алғашқы реакторын және көпсалалы ядролық медицина орталығын құру жөніндегі бірлескен жобаларға бастау беріледі, – деді Президент.

Бұл бағытта кең ғылыми-практикалық әріптестікті жолға қою, Өзбекстанда Атом энергетикасы бойынша өңірлік құзыреттер орталығын құру, сондай-ақ Мәскеу инженерлік-физика институтының Ташкент филиалы негізінде Кадрлар даярлау бағдарламасын қабылдау ұсынылды.

Көмірсутектерді барлау және қайта өңдеу, электр энергетикасын жаңғырту, энергия үнемдейтін шешімдерді енгізу саласындағы ынтымақтастықты кеңейту ниеті білдірілді.

Озық білім мен технологияларды трансферлеу, бірлескен жобаларды әзірлеу және ілгерілету мақсатында «Орталық Азия – Ресей энергетикалық әріптестігі» кешенді бағдарламасын жасау қажеттілігі айтылды.

Инновациялар саласында «Сколково» орталығының өңір елдерінде филиалдарын ашу ұсынылды.

Сонымен қатар, жетекші орталықтар, ұйымдар және ІТ-компаниялар деңгейінде күш-жігерді біріктіруге, жобалық ынтымақтастықты дамытуға мүмкіндік беретін Жасанды интеллект пен цифрлық технологиялар жөніндегі өңірлік сараптамалық кеңес құру қажеттілігі айтылды.

Гуманитарлық ынтымақтастықты кеңейту мақсатында жыл сайын Этномәдени форум – Орталық Азия және Ресей халықтарының мәдениеті, өнері мен шығармашылығы фестивалін өткізу бастамасы көтерілді.

Бұдан бөлек, дуалды және кәсіби білім беру жүйесін енгізу, іргелі ғылыми зерттеулерді жүзеге асыру үшін жетекші жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу құрылымдарының әлеуетін біріктіруге бағытталған «Болашақ инженерлері» ғылыми-білім беру консорциумын іске қосу ұсынылды. Аймақ елдерінде табысты жұмыс істеп жатқан Ресей университеттерінің филиалдары Консорциумның интеллектуалды базасы болуы мүмкіндігі айтылды. Өзбекстанда олардың саны 15-ке жетеді.

Сондай-ақ, Орталық Азия және Ресейдің жас ғалымдары мен зерттеушілеріне арналған арнайы гранттық бағдарлама құру ұсынылды.

Жан-жақты ынтымақтастықты дамыту үшін балалар мен аналардың денсаулығын қорғау, еңбек миграциясы саласында әлеуметтік бейімделуге қолдау көрсету, сондай-ақ өңірлік бағыттар негізінде туристік ағынды кеңейту бағдарламаларын қабылдау өзекті екені көрсетілді.

Өзбекстан Президенті өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелеріне де ерекше тоқталды.

– Терроризм, экстремизм, радикализм, ұйымдасқан қылмыс, адам саудасы және есірткі трафигіне қарсы күресте арнайы қызметтер мен құқық қорғау органдарының тығыз ынтымақтастығын кеңейту маңызды деп санаймыз. Жаңа киберқауіптер мен қатерлерге қарсы бірлескен шараларды дайындауды ұсынамыз, – деді Мемлекет басшысы.

Ынтымақтастықты кеңейту және Ауғанстанның әлеуметтік-экономикалық дамуына қолдау көрсету жөніндегі көзқарастарды үйлестіру мақсатында жоғары деңгейдегі консультациялар өткізу мүмкіндігін қарастыру ұсынылды. Мұндай кездесулердің күн тәртібінде қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық, сондай-ақ бұл елдің тұрақтылығы мен өркендеуін қамтамасыз етуге бағытталған экономикалық жобаларды іске асыру мәселелері қамтылуы мүмкін.

Сөзінің соңында Өзбекстан Президенті аймақтағы барлық елдердің қауіпсіздігін, тұрақты дамуы мен гүлденуін қамтамасыз ету жолында Ресеймен жан-жақты ынтымақтастықты одан әрі кеңейтуге берік ұмтылысын тағы да атап өтті.

Саммит барысында басқа Мемлекеттер басшылары да сөз сөйледі.

Іс-шара соңында бірлескен коммюнике және 2025–2027 жылдарға арналған бірлескен іс-қимыл жоспары қабылданды.