Өзбекстанда тұқым қуалайтын және тума аурулардың алдын алу, сирек кездесетін (орфан) дертке шалдыққан балаларға дер кезінде диагноз қою мен ем жүргізуге бағытталған медициналық және әлеуметтік көмек жүйесі жолға қойылған.
Қазіргі таңда 5 түрлі орфан және генетикалық ауруға шалдыққан 2174 бала мемлекеттік бюджет есебінен тегін диагностика, дәрі-дәрмек және арнайы емдік тағаммен қамтамасыз етіліп келеді.
Сонымен бірге, диагностика сапасының жақсаруы нәтижесінде орфан аурулардың жаңа түрлері анықталып, емдеуді қажет ететін балалар саны артып барады.
Таныстырылым барысында сирек кездесетін (орфан) және басқа тұқым қуалайтын-генетикалық ауруларға шалдыққан балаларға медициналық әрі әлеуметтік көмек көрсетуді ұйымдастыру бойынша 2026–2030 жылдарға арналған іс-шаралар бағдарламасы таныстырылды.
Бағдарламаға сәйкес, енді мемлекет есебінен ем алатын ауру түрлерінің саны 5-тен 10-ға дейін кеңейтіледі, жас шектеуі 18-ден 21 жасқа дейін ұзартылады.
Бағдарламаны жүзеге асыру үшін 2026–2030 жылдар аралығында жалпы 961 миллиард сум бөлу көзделген.
Мемлекет басшысы тиісті шешімге қол қойып, бағдарламаны бекітті.
Сонымен қатар, Мемлекет басшысына фармацевтикалық өнім өндірісі, салаға инвестиция тарту, «Tashkent Pharma Park» фармацевтика кластері аумағында іске асырылып жатқан жобалар мен өнім сапасы және қауіпсіздігін қамтамасыз ету жұмыстары туралы ақпарат берілді.
Сала кәсіпорындары биыл 5 триллион сумдық өнім өндіріп, 172 миллион доллар көлемінде экспорт жасады. Жалпы 286 миллион доллар инвестиция игерілді, оның 257 миллионы шетелдік капитал болды.
35 жергілікті кәсіпорын тарапынан 205 түрлі дәрі-дәрмек өндіру жолға қойылып, экспортталатын елдер саны 55-ке жетті. Биылдың өзінде 29 миллион долларлық 16 жоба іске қосылып, 830 жаңа жұмыс орны ашылды.
Сапа мен қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында дәрі-дәрмек өндіретін 61 кәсіпорында GMP, 486 дистрибьютор қоймасында GDP, ал 9450 дәріханада GPP стандарты енгізілді.
Таныстырылымда сондай-ақ импортталатын дәрілердің референттік бағаларын белгілеу кезінде түрлі жасанды әрекеттердің алдын алу шаралары мен ұсыныстар жөнінде ақпарат берілді.
Қазіргі уақытта импортталған 7,6 мың атаулы дәрі-дәрмектің 4,9 мыңы референт елдердің баға тізілімінде тіркелмегені атап өтілді.
Ұсынылған шараларға сәйкес, 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап 2,6 мың түрлі рецепт бойынша берілетін дәрілердің бағасы орта есеппен 40–50 пайызға арзандауы күтіліп отыр.
Таныстырылым барысында фармацевтикалық өнімдерді мемлекеттік сатып алу механизмдерін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы да ақпарат берілді.
Ауруханаларда сапасыз өнімдердің сатып алынуы мен сыбайлас жемқорлық факторларын жою мақсатында бұдан былай барлық мемлекеттік сатып алулар «farma.xarid.uz» арнайы электронды жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Аталған электронды жүйе іске қосылғаннан кейін мемлекеттік сатып алуларға тек өндіріс, жеткізу және өнім қауіпсіздігі бойынша барлық қажетті сертификаттарға (GMP, ISO:13485, GDP) ие қатысушылар ғана қатыса алады.
Мемлекеттік сатып алу көлемдері, сондай-ақ тиісті сертификаттары бар өндірушілер мен дистрибьюторлардың тізілімдері қоғам үшін ашық болады. Мемлекеттік сатып алу процесінде өнім бағаларының белгіленген референттік бағадан жоғары болмауы жүйеде автоматты түрде тексеріліп отырады.
Мемлекеттік сатып алу процесінде өнімдердің бағасы белгіленген эталондық бағалардан жоғары болмауы осы жүйеде автоматты түрде тексеріледі.
Мемлекет басшысы 2026 жылдың 1 қаңтарына дейін осы жүйе аясында мемлекеттік медицина мекемелерінде дәрі-дәрмек пен медициналық жабдықтарға деген сұранысты қалыптастыру, сондай-ақ қалдықтарды тиімді басқаруға арналған арнайы платформаны әзірлеу бойынша тапсырма берді.
Президентке сондай-ақ халықты сапалы, қауіпсіз және тиімді дәрі-дәрмектермен қамтамасыз ету мақсатында дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды мемлекеттік тіркеуден өткізудің жаңа тәртібі таныстырылды.
Жаңа тәртіпке сәйкес, дәрі-дәрмек өндіру технологиялар трансфері арқылы жолға қойылады. Шетелдік фармацевтикалық компаниялар жергілікті өндірушілердің қуатын пайдалана отырып, өнім шығарып, оны жеделдетілген тәртіпте мемлекеттік тіркеуден өткізу мүмкіндігіне ие болады.
Сонымен қатар, биотехнологиялық дәрілік заттар санатына жататын, зақымдалған тіндерді емдеу, ағза мүшелерінің бөліктерін өсіру және организмнің функционалдық мүмкіндіктерін қалпына келтіруге арналған дәрілерді медициналық тәжірибеге енгізу мүмкіндігі жасалады.
«Дженерик» дәрілерін клиникалық сынақтан өткізу және нәтижелерін бағалау халықаралық стандарттарға сай жүргізіліп, оларды тіркеу мерзімдері қысқартылады.
Бұдан былай қауіпсіздік классификациясы бойынша 1-санатқа жататын медициналық бұйымдар (стерильді, өлшеуіш және инвазивті медициналық құралдардан басқа) лабораториялық сынақтар мен клиникалық зерттеулерден өтпейді.
Мемлекет басшысы ұсынылған бастамаларды қолдап, 2025 жылдың соңына дейін 166 миллион долларлық 32 инвестициялық жобаны толық іске қосу, 1500 жаңа жұмыс орнын ашу, өнім өндірісі мен экспорт көлемін арттыру, сондай-ақ рецепт бойынша берілетін дәрілердің бағасын төмендету жөнінде нақты тапсырмалар берді.
