-Дарҳақиқат, 2019 йил 14 декабрда фуқаро Деҳқонов Анваржон Махаматхалимжон ўғли номидан “Mening fikrim” веб-порталига «Мобил қурилмаларнинг IMEI-кодларини рўйхатдан ўтказишни соддалаштириш ҳақида»ги жамоавий мурожаати жойлаштирилган эди. Ушбу жамоавий мурожаат 2019 йилнинг 17 февраль кунига келиб 10 мингдан ортиқ овоз тўплашга эришган ҳамда “Mening fikrim” веб-портали орқали электрон жамоавий мурожаат қилиш ва уларни кўриб чиқиш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 32-бандига асосан масала Олий Мажлис ҳузуридаги Қонунчилик муаммолари ва парламент тадқиқотлари институти томонидан Олий Мажлис Қонунчилик палатасига ўрганиш учун киритилган.
Шундан келиб чиқиб, Мурожаатда кўтарилган масалани тегишли тартибда ўрганиб, холис таҳлиллар асосида хулоса тайёрлаш, халқаро тажрибани ва жамоатчилик фикрини ўрганиш мақсадида масъул қўмита сифатида мен фаолият юритаётган Инновацион ривожланиш, ахборот сиёсати ва ахборот технологиялари масалалари қўмитаси томонидан 2020 йилнинг 20 февралида Ишчи гуруҳ тузилди. Ишчи гуруҳ таркибига Олий Мажлис депутатларидан ташқари, масалага алоқадор соҳалар вакилларидан бўлган мутахассислар ҳам жалб этилди.
Ишчи гуруҳ томонидан 2020 йилнинг март ойидан Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги ҳамда Давлат божхона қўмитаси фаолиятида Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 22 октябрдаги «Ўзбекистон Республикасида мобил қурилмаларни ҳисобга олиш тизимини тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори ҳамда 2019 йил 17 сентябрдаги «Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фойдаланилаётган, сотиш ёки шахсий фойдаланиш учун олиб келинадиган ва ишлаб чиқариладиган мобил қурилмаларни рўйхатдан ўтказиш тартиби тўғрисида»ги қарори талабларининг бажарилиши ва амалга оширилаётган ишлар ўрганилиши бошланди.
Лекин ўтган йилнинг март ойида мамлакатимизда қатъий карантин чоралари жорий этилиши сабабли Ишчи гуруҳ ўрганишининг муддатларини узайтиришга тўғри келди.
Шунга қарамай, Ишчи гуруҳ томонидан олиб борилган ўрганиш охирига етказилиб, ўрганиш натижалари ва хулосаларига кўра, IMEI-тизимнинг жорий этилиши юртимизда мобил алоқани ривожлантириш, хавфсиз ва сифатли алоқа хизматларининг кўрсатилишини таъминлаш, истеъмолчилар учун сифатли мобил қурилмалардан фойдаланиш имкониятини яратиш, шунингдек, мобил қурилмаларни республика ҳудудига ноқонуний олиб кирилишига чек қўйилиб, уларнинг қонуний импорт қилинишини таъминлашга хизмат қилиши аниқланган. Тизимнинг муваффақиятли фаолияти орқали биргина 2020 йил давомида давлат бюджетига 256 млрд. сўмлик қўшимча божхона тушумлари келиб тушган (солиштириш учун 2018 йилда атиги 5.1 млрд. сўм, 2019 йилнинг январь-октябрь ойларида эса 10.7 млрд. сўм давлат бюджетига ундирилган).
Бундан ташқари, IMEI-кодларини мажбурий рўйхатдан ўтказиш тизими халқаро амалиётда кенг қўлланилиши ва ҳозирда 43 та мамлакатда ушбу тизим амалиётга жорий қилинганлиги аниқланган. Лекин шу билан бир қаторда, Ишчи гуруҳ томонидан тизим амалиётига оид бир қатор камчиликлар аниқланиб, улар ечими юзасидан таклифлар илгари сурилган эди.
Тўпланган материаллар асосида тайёрланган хулоса ва таклифлар Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Кенгаши томонидан кўриб чиқилиб, мазкур ахборот асосида Кенгаш қарори қабул қилинган.
Лекин, минг афсуски, Қонунчилик палатаси томонидан мазкур жамоавий мурожаат кўриб чиқилиб, бу бўйича Кенгаш томонидан қарор қабул қилинган бўлсада, бу ҳақда “Mening fikrim” веб-порталига тегишли маълумот жойлаштирилмаган. Бу ўринда жамоатчилик томонидан билдирилган танқидлар ўринли деб биламан. Веб-порталга масъул модератор сифатида бириктирилган Қонунчилик муаммолари ва парламент тадқиқотлари институти ходимларининг масъулиятсизлиги ва ўз ишига нисбатан талабчан эмаслиги сабабли қилинган бир хато ортидан жамоатчилик орасида парламентга нисбатан ишончсизлик шаклланишига сабаб бўлмоқда. Умид қиламанки, институт ходимлари бундан тўғри хулоса чиқарадилар.
Шу қаторда таъкидлаб ўтиш жоизки, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Кенгаши қарори асосида, яъни Ишчи гуруҳ томонидан тақдим этилган таклиф ва камчиликларни инобатга олган ҳолда Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги қарори қабул қилиниб, унга кўра мобил қурилмаларнинг IMEI-кодларини рўйхатга олиш тартиби тўғрисидаги Низомга бир қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.
Мисол учун, Низомга киритилган ўзгартиришларга асосан агар мобил қурилманинг бир слотига тегишли IMEI-коди 2019 йил 1 ноябргача автоматик рўйхатдан ўтган ва базага киритилган бўлса, унинг бошқа слотидаги IMEI-кодини рўйхатга олиниши бепул равишда амалга оширилиши, шунингдек, агар мобил қурилманинг бир слотига тегишли IMEI-коди 2019 йил 1 ноябрдан кейин аризага асосан рўйхатга олинган бўлса, унда ушбу қурилманинг бошқа слоти IMEI коди ҳеч қандай қўшимча талабларсиз тўлов асосида рўйхатдан ўтказилиши белгиланди. Бу эса фуқароларга ўз эҳтиёжлари учун олиб келган мобил қурилмаларни IMEI-кодларини рўйхатдан ўтказишда янада қулайлик яратади.
