Ўзбекистонда давлат харидлари тизими «Давлат харидлари тўғрисида»ги Қонун билан тартибга солинган. Ушбу Қонунда харид қилиш тартиб-таомилларининг турлари, мезонлари ва асосий принциплари белгиланган.
Молиявий маблағлардан фойдаланишнинг оқилоналиги, тежамкорлиги ва самарадорлиги, очиқлик ва шаффофлик, тортишув ва холислик, коррупцияга йўл қўймаслик давлат харидларининг асосий принциплари жумласидандир.
Қонуннинг 23-моддасида харид қилиш тартиб-таомилларини амалга ошириш турлари белгиланган бўлиб, бугунги кунда барча рақобатли харидлар электрон тарзда (инсон омили аралашувисиз) амалга ошириш механизми йўлга қўйилган.
Жорий йил 23 июлда Kurbanoff.net Telegram каналида кислород концентраторининг нархлари тўғрисидаги маълумот эълон қилган бўлиб, унга кўра давлат харидлари бўйича электрон дўконда кислород концентраторининг нархи 11,0 ва 30,0 миллион сўм, olx.uz веб-сайтида эса 7,7 миллион сўм эканлиги қайд этилган.
Маълумот учун, муаллиф, бир оздан сўнг, olx.uz веб-сайтида юқорида кўрсатилган нархда кислород концентратори айни пайтда мавжуд эмаслиги ва давлат харидлари бўйича кўрсатилган нархлар тузилган битимларнинг нархлари эмаслигини кўрсатиб ўтган, шунингдек, 30,0 миллион сўм нархдаги кислород концентраторининг давлат хариди бугунги кунга қадар амалга оширилмаган.
Қонун талабига кўра, электрон дўкон орқали бир шартнома бўйича базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз эллик бараваридан (бюджет буюртмачилари учун базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма беш бараваридан) ошмайдиган товарлар, бир давлат буюртмачиси учун базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма беш бараваридан ошмайдиган миқдордаги ишлар, хизматлар харид қилиниши мумкин.
Электрон дўконда товарлар (ишлар, хизматлар) тадбиркорлик субъектлари томонидан жойлаштириб борилади ва юқорида қайд этилган суммалардан ортиқ қийматдаги товарларни (ишларни, хизматларни) жойлаштирилишига дастур томонидан чекловлар ўрнатилган.
Бугунги кунда бюджет буюртмачилари 5,6 миллион сўмгача, корпоратив буюртмачилар эса 55,8 миллион сўмгача бўлган қийматдаги товарларни, шунингдек, 5,6 миллион сўмгача бўлган ишлар ва хизматларни электрон дўкон орқали харид қилишлари мумкин.
Қонун ҳужжатларига кўра махсус ахборот портали автоматик режимда, нархлар сўрови механизмини амалга оширган ҳолда офертани таклиф этган иштирокчига ҳамда электрон дўконда ўхшаш товарларни (ишларни, хизматларни) таклиф этаётган барча иштирокчиларга харид қилиш тартиб-таомилида иштирок этиш тўғрисида таклифлар юборилишини таъминлашга мажбур.
Иштирокчилар томонидан берилган нарх бўйича таклифларни таққослаш портал томонидан автоматик режимда амалга оширилади.
Портал шартномани буюртмачи томонидан танланган иштирокчининг офертасида баён этилган шартларга мувофиқ ҳамда иштирокчилар томонидан таклиф этилган энг паст нархда шакллантиради.
Шу нуқтаи назардан, электрон дўконда иштирокчилар товарларни нархини ошириб киритган тақдирда ҳам савдо ғолиби портал томонидан нарх сўрови механизмини амалга оширган ҳолда автоматик тарзда аниқланишини инобатга олсак, шу турдаги товар бўйича энг мақбул (реал) нарх таклиф қилган иштирокчи ғолиб деб топилади. Ўз-ўзидан кўриниб турибдики, нархларни сунъий тарзда ошириб кўрсатган иштирокчи ғолиб бўла олмайди.
Мисол учун, пандемия даврида электрон дўкон орқали бюджет буюртмачиси томонидан бошланғич нархи 5,3 миллион сўмлик кислород концентратори танланган, электрон савдо натижасида 5,0 миллион сўмга (лот рақами 8551108) шартнома тузилган.
Шунингдек, ўтказилган ўрганишлар натижасида кислород концентратори 3,4 миллион сўмдан 23,0 миллион сўмгача (ҚҚС билан) эканлиги, уларни моделлари (қўшимча функциялари мавжудлиги) ва ишлаб чиқилган мамлакатига қараб нархлари ҳар хиллиги аниқланди.
Шу билан бирга, давлат буюртмачилари харид қилиш тартиб-таомиллари турларини танлашда, харидларнинг бошланғич нархларини белгилашда «Давлат харидлари тўғрисида»ги Қонуни билан белгиланган асосий принципларга қатъий риоя этишлари ҳамда товарни (ишни, хизматни) сифати ва нархи ўртасидаги мақбул нисбатни таъминлаш орқали харидни амалга оширишлари лозим, деб хабар беради Молия вазирлиги матбуот хизмати.