Өзбекстанда энергия ресурстарына сұраныс жыл сайын артып келеді. Осыған байланысты жаңа станциялар салынып, энергия көздері көбеюде.
Сонымен қатар, биылғы жылдың басында өңірлерде электр энергиясы мен табиғи газды үнемдеу бойынша нақты көрсеткіштер белгіленген еді. Шілде айында Мемлекет басшысының Ферғана облысына сапары кезінде бұл жоспарды ғылыми негізделген түрде екі есе орындау жолдары көрсетілді.
Осыдан кейін Ферғана политехникалық институтының ғалымдары Ферғана ауданындағы электр тұтынуды зерттеді. Мысалы, 4,6 мың үй шаруашылығы мен 233 кәсіпкерге қызмет көрсететін «Лоғон» қосалқы станциясында жылдық шығын 5 миллион киловатт сағатты құрайды. Бұл табиғи шығын үшін белгіленген нормадан 1,5 есе көп.
Есептеулерге сәйкес, осы қосалқы станциядан электр энергиясын алатын 113 трансформатордағы жүктемені тең бөлу арқылы 765 мың киловатт сағат шығынның алдын алуға болады. Ең бастысы, бұл шығынды талап етпейді. Ауданның электр кәсіпорнында басқару дұрыс жолға қойылса, жеткілікті.
Немесе су сорғыларына қызмет көрсететін 44 трансформаторға реактивті қуат батареяларын орнатса, жылдық шығын 1,1 миллион киловатт сағатқа азаяды, ал шығындар бір жыл ішінде өтеледі.
Жалпы, Ферғана ауданындағы 14 қосалқы станцияда 15,5 миллион киловатт сағат немесе жылына орта есеппен 6 миллиард сум көлемінде артық шығын анықталған. Жұмыс процесі жоғарыда көрсетілген тиімділікпен ұйымдастырылса, электр энергиясын үнемдеу жоспарын орындауға болады.
Өзбекстанда осындай 1800 қосалқы станция мен 100 мыңға жуық трансформатор бар. Жауапты азаматтарға осы тәжірибені басқа өңірлерде де енгізіп, энергияны үнемдеу бойынша нұсқаулар берілді.
Қарақалпақстанда газды үнемдеу бойынша жақсы нәтижелер бар. Бүгінгі күнге дейін 95 мың үйдегі ескі «горелка» энергия үнемдейтіндеріне ауыстырылып, жылыту жүйесі оқшауланғанының арқасында жылына 145 миллион текше метр газ үнемделуде. Тағы 16 мың мұқтаж отбасына жергілікті бюджет есебінен осындай пештер орнатылуда. Нәтижесінде, 20 миллион текше метр газ үнемделіп, мұқтаж халықтың қолында 12 миллиард сум қалады.
Осылайша, Өзбекстандағы 1 миллион үй шаруашылығының жылыту жүйесін энергия үнемдейтіндерге ауыстыру міндеті жүктелді.
Елімізде 2349 ірі газ тұтынушысы бар. Олардың арасында тиімді жұмыс істейтіндері де бар. Мысалы, Ахангарандағы кафель өндіруші кәсіпорын өзінен шыққан жылуды қайта пайдалану технологиясын енгізген. Алайда, ірі тұтынушылардың тек 25 пайызында заманауи газ үнемдеу қондырғылары орнатылған.
Мемлекет басшысы бұл мәселеге бөлек тоқталып, облыс әкімдіктері мен Энергоинспекция осындай мәселелермен айналысуы керектігін айтты. Ірі газ тұтынушы кәсіпорындарда ғылыми-техникалық негіздермен энергия үнемдеу технологияларын орнату бойынша тапсырмалар берілді.
Белгілі болғандай, биылғы 23 тамыздағы Президент жарлығына сәйкес, Электр энергиясы, мұнай өнімдері және газды пайдалануды бақылау инспекциясы – Узэнергоинспекция Министрлер Кабинетінің қарауына өтті. Бұл оның мүмкіндіктері мен жұмыс тиімділігін арттырады.
Енді осындай жұмыстарды ірі электр тұтынушыларға қатысты да жүзеге асыру қажеттігі айтылды.
Бұл салада оң тәжірибелер бар. Мысалы, «Аму-Бұхара» каналына 100 Мегаватттық күн станциясы орнатылды. Нәтижесінде, желіден алынатын энергия көлемі 30 пайызға немесе 200 миллион киловаттқа қысқарды. Тағыда дәл осындай қуатты іске қосу жоспарланған.
Бұл жайдан-жай емес. Жалпы электр тұтынудың 10-11 пайызы су шаруашылығы кәсіпорындарының үлесіне тиесілі. Сондықтан алдағы үш жылда су шаруашылығы нысандарында электр тұтынуды кемінде 25 пайызға қысқарту міндеті қойылды.
Энергия тиімділігін қамтамасыз етудегі тағы бір негіз – күн энергиясы. Мысалы, «Алтыарықтағы» кәсіпкер 300 киловатттық күн панелін орнатып, жылына 540 мың киловатт сағат немесе 486 миллион сомға электр энергиясын өзі өндіруде.
Биыл халыққа 182 Мегаватт, кәсіпкерлерге 791 Мегаватт қуатты баламалы энергия қондырғыларын орнату жоспарланған. Дегенмен, кейбір облыстарда бұл жұмыстардың баяу жүріп жатқаны айтылды. Тісті жауапты азаматтарға бұл мәселе қатаң ескертілді.
– Баламалы энергия көздерін орнату – бұл мемлекеттік саясат, – деді Президент.
Жиында облыс әкімдері, энергетика сала басшылары өңірлерде электр энергиясы мен табиғи газды үнемдеу шаралары бойынша есеп берді.
