Ежелгі Грецияда раушангул сұлулық рәмізі Афродитаға арналған, оның пирамидалары айналасын раушангүлдерімен оранған әдемі бақтармен қоршалған.
Римдіктерде раушангүл ерліктің рәмізі саналаған. Жеңімпаздардың басына раушан гүлінен жасалған гүл шоқтарын киген, – дейді сұхбаттасымыз Элёржон Жалолов.
Осындай тарихы бар, хош иісі мен сұлулығымен көз тартатын раушангүл Элёржон Джалолов тарапынан ұйымдастырылған Кува ауданындағы 281 гектар жерге ие бес «Гүлдер әлемі», «Ашуров Моминжон», «Гулжахон аңғарының көшеттері», «Өлкенің түрлі гүлдері» жауапкершілігі шектеулі қоғамның және «Гүлдер аңғары» жанұялық кәсіпорнында бірлестірілген гүл өсіру кластерінде өсірілуде.
«Қазіргі таңда 168 гектарға раушангүл тұқымы, 81 гектарға раушангүл шыбығы, 32 гектарға раушангүл көшеттері егілді. Бұл учаскелер біз жоғарыда атап өткен бес раушангүл кооперацияларына бекітілген», - дейді Элёржон Жалолов.
Оның айтуынша, раушангүлі мол табыс әкелетін сала саналады. Мысалы, бір гектар жерге 50 центнер өніммен 5 тонна мақта шиті өсіріліп, шамамен 35-40 миллион сумға жуық табыс түседі. Бір гектар жерге 150-160 мың дана раушангүл көшетін өсірсе, 750-800 миллион сум пайда табуға болады.
Кәсіпкер раушангүл көшетін көбейтіп, оны сатумен 1996 жылдан бері айналысады. 1997 жылы алғаш рет раушангүл көшеттерін экспортқа шығарды. Ол 2021 жылы 2 миллион доллар экспорт жасаған болса, 2022 жылы бұл көрсеткішті 3,5-4 миллион долларға жеткізуді жоспарлап отыр. Гүлге деген сұраныс осылай арта берсе, 2023 жылға дейін раушан гүлінің көшеттерін 8 миллион долларға сатуға болады, дейді санайды көшетшілер.
– Бұл өте үлкен көлемді жұмыс және үлкен сумма. Мұндай табысты алу үшін де осыған жараса шығындарды талап етеді. Шынында да раушан гүлдерінен осындай пайда табуға бола ма? — деп сұраймыз Элёржоннан.
– Әрине, Өзбекстанда гүл өсіру, гүл көшетімен шұғылдану жаңа сала. Соңғы уақытқа дейін халық ең табысты саланы мақта мен астық деп есептеді. Дегенмен, гүл өсіру әлемнің ең дамыған елдерінің экономикалық дамуында маңызды рөл атқарады, – деді Элёржон.
Көпшілік түсінбейтін немесе шатастыратын тағы бір қыры бар сияқты. Яғни, гүл өсірумен шұғылдану өз алдына бөлек сала. Сіз гүл шоғын сатып алсаңыз, оны өсірушілерге де көшетті өсіріп беретіндер болар екен. Мысалы, Элёржон Жалолов осы раушан гүлді өсіру саласында көшетін шығарумен айналысады. Ол Раушан гүлінің тұқымын егіп, өніп шыққан көшеттерді түрлі сұрыптарға будандастырып, түрлі жаңа сұрыптар жаратады. Оның негізгі сатып алушылары – Ресей, Польша, Қазақстан, Түркіменстан және Германия.
– Мысалы, бізден раушан гүлінің көшеттерін алатын сатып алушылар оны жылыжайға қайта отырғызады, сондан соң біз сатып алатын раушан гүлдерін өсіреді. Бұл экспорттаушылар гүл шоқтарын базарға шығарумен айналысады. Ауданымызда жергілікті гүл базарына раушан гүлін өсіретін гүл өсірушілер аз. Біз өсіретін шағын раушан гүлдерінің арқасында бір бұтада жеті түрлі түсте гүлдейтін раушан көшеттеріне сұраныс жоғары. Сондықтан біздің көшеттер тек экспортқа дайындалады, - деп түсіндіреді Элёржон.
Сұхбаттасымыз жоғары білімді маман. Ташкент аграрлық университетінде дәрілік өсімдіктерді өсіру мен өңдеу технологиясы мамандығы бойынша білім алған. Былайша айтқанда ол да шебер гүл өсірушілердің отбасында өсті.
— Мен гүлдерді, сәндік өсімдіктерді, бір сөзбен айтқанда сұлулықты жақсы көремін. Мен гүлдердің әр аулада, көшелерімізде, қалаларымызда сұлулықтың рәмізі болғанын қалаймын. Әсіресе, Голландияда, Италияда, Түркияда болғанымда көшелер мен аллеяларда жайнап тұрған гүлдерді көргенде, біздің Ферғана қаласында да осындай сұлулықтарды жасай аламыз деп жиі ойлайтынмын.
Қай елге барсам да, сол жерде сирек кездесетін гүлдердің тұқымын, көшеттерін міндетті түрде әкелемін. Кейде ыңғайсыз болса да айтамын, көшеде жайқалған гүлдердің тұқымын алып, қалтаға саламын. Сирек кездесетін гүл тұқымын әкелсем де, оны кейін көбейтіп, түрлі сұрыптармен араластырып, сирек кездесетін сұрыпын жасаймын, – дейді Элёржон.
Ол басқаратын «Гуллар олами» жауапкершілігі шектеулі қоғамның аумағында биыл 12 гектар жерге 400-ден астам шағын раушан гүлі егілген. Бұл көшеттерді сатып алушылар да дайын.
Осы 12 гектар жердің бұрышына үлкен жолдың жиегіне әдемі сарай салыпты. Ал сарайдың айналасы да ерекше гүлдермен безендірілген. Себебін сұрағанымызда: «Әр адам сұлулықтан ләззат алуы керек. Кейін бұл жерде де туризмді дамытуды көздеп отырмыз
Мен туристердің кең далада өсіп тұрған әдемі раушан гүлдерін көріп, олардың сұлулығынан ләззат алғанын, осы сарайда демалып, шай ішкенін қалаймын», - дейді ол. Сарайға келген қонақтарға су, шәрбаттар, ыстық көк және қара шай ұсынылады.
Гүл — бұл сұлулық. Раушан гүлін сүймейтін, оның сұлулығына, хош иісіне көңілі толмайтын адам жоқ.
Соңғы жылдары раушан гүлі көзді қуантып қана қоймай, шаңыраққа береке әкелетін өсімдікке айналды.
Шарифа Мадрахимова,
журналист.
