Биргина Тошкент вилоятидан 121969 нафар фуқаро урушга кетган. Уларнинг 22617 нафари жангу жадалларда қаҳрамонларча ҳалок бўлган. 19367 нафари эса бедарак йўқолган. Қирғинбарот жанггоҳлардан юборилган 3500 нафар бошпанасиз катталар ва 1700 нафар ёш гўдак Тошкент вилоятидаги бағрикенг ўзбек хонадонларида қўним топган.
Ўтмиш азоби ўқ каби қалбда қолди
Бугунги кунда Тошкент вилоятида Иккинчи жаҳон урушининг 51 нафар қатнашчиси кексалик гаштини сурмоқда. Янгийўл туманининг Ниёзбош қишлоғида истиқомат қилаётган уруш фахрийси, 96 ёшли Камол ота Рихсибоев билан суҳбатлашар эканмиз, инсоният бошига мислсиз йўқотишлар, талафот ва мусибатлар келтирган машъум уруш ватанимиз сарҳадларидан анча олисда юз берган бўлса-да, унинг асоратлари ҳеч бир ўзбек хонадонини четлаб ўтмаганига, ҳали-ҳануз юртдошларимиз қалбида оғриқли бир ўқ каби сақланиб келаётганига яна бир бор амин бўлдик.
— Уруш сабабли жуда кўп машаққат чекдик, қийналдик, ёшлик гаштини сура олмадик. Эсласам, юрагим эзилиб, дилим вайрон бўлади, — дейди Камол ота. — Уруш одамларнинг шодлигини ўғирлади, навқирон йигитларнинг умрига зомин бўлиб, ёшгина келинчакларни бевага айлантирди. Фарзанд доғи оналар юрагини яралаб, оталар қаддини букди. Шодлик ўрнини мотам, қувонч ўрнини ғам эгаллади. У кунларнинг ёди хаёлимиздан асло ўчмагай. Шунинг учун ҳам бугунги осойишта, фаровон кунларга етганимиз ва юртимиздаги маъмурчиликни кўриб, ҳар онимиз учун шукрона айтаман. Биз, уруш қатнашчиларига чексиз мурувват кўрсатиб келаётган Президентимизни Аллоҳ ўз паноҳида асрашини, тану жони соғ, азиз боши омон бўлишини сўраб дуо қиламан. У кишининг шарофати билан 2018 йилда Кисловодскдаги “Ўзбекистон” санаторийсида дам олиб келдим. Соғлиғимни менга бириктирилган тиббиёт ҳамшираси доимий назорат қилиб турибди. Ҳар ойда зарур озиқ-овқат маҳсулотлари оляпман. Ғалабанинг 76 йиллиги байрами муносабати билан давлатимиз раҳбарининг фармонига биноан, 12 миллион сўмдан пул мукофоти берилиши кайфиятимизни кўтариб, белимизга қувват бўлди.
Ҳа, давлатимиз раҳбари яқинда имзолаган “Иккинчи жаҳон уруши қатнашчиларини рағбатлантириш тўғрисида”ги фармон ҳамда “Хотира ва қадрлаш кунига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарор Камол ота сингари уруш қатнашчиларининг кўнглини тоғдай кўтариб, руҳиятига ижобий таъсир кўрсатгани ҳақиқат. Зеро, урушда ҳалок бўлганларнинг хотирасини абадийлаштириш, фахрийларни эъзозлаш бугуннинг энг долзарб вазифасидир.
Отаси, акаси урушдан қайтмади
Камол ота Рихсибоев 1926 йил 19 сентябрда Янгийўл тумани Ниёзбош қишлоғида туғилган. Тўлиқсиз ўрта мактабни тугалламасидан уруш бошланган. Отаси ва акаси биринчилардан бўлиб жангга кетган. Онаси Хайри ая эса икки ёш гўдагини бағрига босганча, чирқиллаб қолаверган. Ўша пайтда эндигина 15 ёшни қаршилаган Камол 1941 йилдан бошлаб рўзғорга ёрдам бериш, онасининг оғирини енгил қилиш учун колхозда ишлайди. Уйига бир бурда нон олиб келиб, онаси ва укаларининг ризқини бутун қилишга уринган қаҳрамонимиз уруш қачон тугаркан, дадам ва акам қачон бағримизга қайтаркан, деган ўй ва хаёл оғушида тиришиб-тирмашиб ишлар экан, тунлар, кун, ой ва йиллар қандай ўтиб кетганини ҳам билмай қолди.
Ўша пайтларда бутун мамлакатда аҳвол ниҳоятда оғир эди. Орадан уч йил ўтиб, яъни 1944 йилнинг январь ойида Камол Рихсибоевни ҳам ҳарбий хизматга чақиришди. Унинг урушга кетишини эшитган онаси доду фарёд солиб йиғлайди. “Отаси, акасидан на бир хат, на бир хабар бор. Энди Камолим ҳам кетадими, мен нима қиламан, бошимни қайси тошга ураман”, дея жавраб, жавдираб қолаверди...
Кўзинг уйқуга кетдими, тамом, ҳалок бўлишинг тайин!
Камол отанинг ҳикоя қилишича, у дастлаб туман, сўнгра вилоят ва республика комиссариатида ҳарбий тайёргарликдан ўтган. Кейин ўзи каби тенгдошлари билан ўқчи полк таркибига қўшилиб, ҳарбий машқларга жалб қилинган. Икки ой давом этган тайёргарликдан сўнг 1944 йилнинг 12 апрель куни Украина томон йўл олишади. Украинанинг Польша билан чегарадош туманида 176-ўқчи полк таркибига қўшилиб, Польша, Чехославакия, Германия учун жангларда қатнашади.
— Душман билан қақшатқич жанглар бошланди. Ҳар куни юзлаб одам ҳалок бўларди, — дея ўша дамларни эслайди Камол ота. — Окопларда устимиздан ўқлар шамолдек визиллаб учарди. Кўзинг уйқуга кетдими, тамом, ҳалок бўлишинг тайин! Шунинг учун кечаю кундуз мижжа қоқмасдик. Кечаси ёнимизда бўлган сафдошимизни эрталаб тирик кўрмасдик. Шундай кезларда тунда осуда уйқуга ётиб, эрталаб хуш кайфият билан ўз она қишлоғимда, ота-онам ёнида бехавотир уйғонишни орзу қилардим. Бугунги тинч-осуда ҳаётимиз ўша даврда бир ширин туш, гўзал хаёл эди, болам!..
Фараҳбахш кунларнинг фароғатли нашидаси
Камол Рихсибоев ғалабани Германияда қарши олади. Аскарлар бир-бирини табриклаб, қучиб, қўлидаги қуролидан осмонга ўқ узиб, қий-чув қилиб қийқирса, Камол ота тинмай ҳўнграб йиғлаган экан. Унинг кўз ёшлари қувончдан, соғинчдан, азобли кунлардан кейин рўёбга чиққан ғалаба нашидасининг чин ҳақиқат эканидан эди...
Отахон ўша давр фожиаларини хаёлидан яна бир бор ўтказди, шекилли, кўзларидан думалаб тушаётган ёшларни яширишга уриниб, дастрўмолчаси билан артиб қўйди.
Камол Рихсибоев уруш даврида “Жасорати учун”, “Берлинни озод қилганлиги учун”, тинчлик йилларида “Шуҳрат” ва Ғалабанинг 50, 60, 70, 75 йиллиги медаллари билан тақдирланган.
Отахон уруш тугагандан сўнг беш йил ўтгач, яъни 1950 йил бошида она юртига қайтиб келади. Янгийўл туманидаги ўрмон хўжалигида, сўнгра ширкат хўжалигида сувчи бўлди. Бугунги кунда эса Камол ота Ниёзбош қишлоғидаги хонадонида 5 нафар фарзанди, 20 нафардан зиёд невара, 40 дан зиёд чевара ва 5 эвараси қуршовида бағри бутунликда қарилик гаштини сурмоқда.
Гуличеҳра ДУРДИЕВА
