Biroq, internetdan foydalanish ham huquqiy tartib va qoidalarga boʻysunadi. Ushbu maqolada Oʻzbekistonda internetdan foydalanishning huquqiy jihatlari va fuqarolarning huquq va majburiyatlari haqida toʻxtalamiz.
Internetda shaxsiy maʼlumotlarni himoya qilish muammosi keng tarqalgan. Oʻzbekiston qonunchiligiga koʻra, shaxsiy maʼlumotlar (masalan, ism-familiya, telefon raqami, manzil, elektron pochta va boshqalar) maxfiylik huquqi bilan himoyalangan. Fuqarolarning shaxsiy maʼlumotlari ularning roziligisiz tarqatilishi yoki ishlatilishi qonunan taqiqlangan.
2019-yilda qabul qilingan “Shaxsiy maʼlumotlar toʻgʻrisida”gi qonun shaxsiy maʼlumotlarni yigʻish, saqlash va tarqatish tartibini belgilaydi. Agar shaxsiy maʼlumotlaringiz notoʻgʻri ishlatilsa yoki maxfiylik buzilsa, tegishli davlat organlariga murojaat qilish huquqiga egasiz.
Internetda koʻplab kontentlar (maqolalar, videolar, rasmlar, musiqalar) mavjud. Biroq, har qanday kontent mualliflik huquqi bilan himoyalangan. Oʻzbekiston qonunchiligiga koʻra, mualliflik huquqi buzilishi (masalan, kontentni muallifning roziligisiz koʻchirish yoki tarqatish) qonuniy javobgarlikni keltirib chiqaradi.
Agar siz oʻzingizning kontentingizni internetga joylasangiz, unda mualliflik huquqini belgilash (masalan, © belgisi) tavsiya etiladi. Boshqa mualliflarning asarlaridan foydalanganda esa, ularning roziligini olish yoki litsenziya shartlariga rioya qilish kerak.
Internetda targʻibot va reklama faoliyati ham qonuniy tartibga boʻysunadi. Oʻzbekistonda reklama faoliyati “Reklama toʻgʻrisida”gi qonun bilan tartibga solinadi. Reklama yolgʻon, notoʻgʻri yoki fuqarolarning huquq va manfaatlariga zid boʻlmasligi kerak.
Masalan, sogʻliq, taʼlim yoki moliya sohasidagi xizmatlar haqida reklama qilishda aniq va ishonchli maʼlumotlar taqdim etilishi shart. Agar reklama qonuniy talablarga zid boʻlsa, reklama beruvchi tashkilot yuridik javobgarlikka tortilishi mumkin.
Internetda soʻz erkinligi konstitutsiyaviy huquqdir, biroq bu erkinlik cheksiz emas. Oʻzbekiston qonunchiligiga koʻra, internetda nafrat soʻzlari, tahdidlar, yolgʻon maʼlumotlar tarqatish yoki davlat tuzumiga qarshi targʻibot qilish qonunan taqiqlangan. Bunday harakatlar jinoiy yoki maʼmuriy javobgarlikka olib kelishi mumkin.
Fuqarolar internetda oʻz fikrlarini bildirishda boshqalarning huquq va manfaatlarini hurmat qilishi, xalqaro va milliy qonunlarga rioya qilishi kerak.
Internet provayderlari (ISP) foydalanuvchilarga internet xizmatlarini koʻrsatishda qonuniy talablarga rioya qilishi shart. Masalan, ular foydalanuvchilarning shaxsiy maʼlumotlarini himoya qilishi va ularni uchinchi shaxslarga oshkor qilmasligi kerak. Agar provayder xizmat koʻrsatishda qonunni buzsa, foydalanuvchilar tegishli organlarga shikoyat qilish huquqiga egadir.
Internetdan foydalanish qulaylik va imkoniyatlar bilan birga huquqiy majburiyatlarni ham oʻz ichiga oladi. Har bir foydalanuvchi qonuniy talablarga rioya qilgan holda internetdan foydalanishi, shaxsiy maʼlumotlarini himoya qilishi va boshqalarning huquqlarini hurmat qilishi kerak. Internetda huquqiy savodxonlikni oshirish orqali biz kiberjinoyatlar va huquqbuzarliklarning oldini olishimiz mumkin.
Qudratillayev Jaxongir,
Toshkent davlat yuridik universiteti o‘qituvchisi
