O'zbekiston qonunchiligi muntazam takomillashib borayotgan bir sharoitda, kichik biznes subyektlari uchun huquqiy bilimlar nafaqat qonunbuzarliklarning oldini olish vositasi, balki raqobatbardoshlikni oshirish va biznesni rivojlantirishning muhim omili ham hisoblanadi.
Bugungi kunda tadbirkorlik faoliyatini huquqiy bilimlardan foydalanmasdan yuritish deyarli mumkin emas. Huquqiy savodxonlik tadbirkorga o'z biznesini qonuniy asosda tashkil etish, davlat organlari bilan munosabatlarni samarali yuritish, shartnomaviy munosabatlarni to'g'ri yo'lga qo'yish va turli huquqiy xavf-xatarlardan himoyalanish imkoniyatini beradi. Bu, o'z navbatida, biznesning barqaror rivojlanishini ta'minlaydi va uning bozordagi mavqeini mustahkamlaydi.
O'zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan tadbirkorlarning huquqiy bilimlarini oshirish va ularga yuridik yordam ko'rsatish bo'yicha keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 6-sentabrdagi qarori bilan "Madad" muassasasi tashkil etilgan bo'lib, u aholi va tadbirkorlarga bepul huquqiy maslahatlar berish bilan shug'ullanadi. Bugungi kunda respublika bo'ylab 123 ta huquqiy maslahat byurolari faoliyat yuritmoqda.
"Madad" muassasasi huquqiy masalalar bo'yicha onlayn maslahatlar, huquqiy bilimlarni oshirishga ko'maklashish, qonunchilikni takomillashtirish bo'yicha takliflar ishlab chiqish, xorijiy tajribalarni o'rganish va joriy etish kabi yo'nalishlarda xizmat ko'rsatadi.
Shuningdek, www.advice.uz portali orqali tadbirkorlar mehnat, soliq, mulk va boshqa sohalardagi qonunchilik haqida ma'lumot olishlari va onlayn-maslahat olishlari mumkin. Portal orqali maslahatlar o'zbek va rus tillarida beriladi.
Tadbirkorlar uchun davlat tomonidan ko'rsatilayotgan huquqiy xizmatlar tizimi muntazam ravishda takomillashtirilmoqda. Jumladan, barcha tuman va shaharlarda yuridik xizmat ko'rsatish markazlari faoliyat yuritmoqda, "E-huquqshunos" elektron tizimi orqali huquqiy hujjatlarni ekspertizadan o'tkazish imkoniyati yaratilgan, professional yuristlar tomonidan doimiy ravishda maslahatlar berilmoqda.
Huquqiy savodxonlik tadbirkorga o'z biznesini qonuniy asosda tashkil etish, davlat organlari bilan munosabatlarni samarali yuritish va turli huquqiy xavf-xatarlardan himoyalanish imkoniyatini beradi. "Madad" muassasasi va advice.uz portali orqali tadbirkorlar o'z faoliyatlarida yuzaga keladigan huquqiy masalalar bo'yicha tezkor va professional yordam olish imkoniyatiga ega.
Professional yuridik xizmat kichik biznes uchun muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy sharoitda yurist nafaqat huquqiy maslahatchi, balki biznes strategiyasini ishlab chiqishda faol ishtirok etuvchi hamkor ham hisoblanadi. Professional yurist biznesning barcha bosqichlarida - tashkil etishdan tortib kundalik faoliyatgacha bo'lgan jarayonlarda muhim rol o'ynaydi. U shartnomalarni tayyorlash va ekspertizadan o'tkazish, soliq masalalariga oid maslahatlar berish, mehnat munosabatlarini tartibga solish kabi vazifalarni bajaradi.
Zamonaviy biznes muhitida qonunchilik tez sur'atlar bilan o'zgarib bormoqda. Bu o'zgarishlarni muntazam kuzatib borish va ularga o'z vaqtida moslashish kichik biznes uchun hayotiy zaruriyat hisoblanadi. Tadbirkorlar o'z faoliyatlariga tegishli qonunchilikdagi yangilanishlarni doimiy ravishda o'rganib borishlari, yangi imtiyoz va preferensiyalardan xabardor bo'lishlari va o'z bizneslarini yangi talablarga moslashtira olishlari kerak. Bu jarayonda professional huquqshunoslarning ko'magi, maxsus huquqiy ma'lumotlar bazalaridan foydalanish va tegishli davlat organlari bilan faol muloqot o'rnatish muhim ahamiyat kasb etadi.
Har qanday biznes faoliyati ma'lum darajada huquqiy xavf-xatarlar bilan bog'liq. Zamonaviy sharoitda bu xavf-xatarlarni samarali boshqarish alohida ahamiyat kasb etadi. Buning uchun tadbirkorlar potensial huquqiy xavflarni oldindan baholash va ularning oldini olish choralarini ko'rish bo'yicha tizimli ishlarni yo'lga qo'yishlari lozim. Zarur hollarda turli sug'urta mexanizmlaridan foydalanish, shuningdek, biznes faoliyatining barcha jihatlarini huquqiy jihatdan to'g'ri rasmiylashtirib borish muhim ahamiyatga ega.
Davlat organlari bilan munosabatlarni to'g'ri yo'lga qo'yish kichik biznes muvaffaqiyatining muhim sharti hisoblanadi. Bu munosabatlar doirasida tadbirkorlar o'z huquq va majburiyatlarini aniq bilishlari, tekshiruvlar paytida qonuniy harakat qila olishlari, zarur hisobotlarni o'z vaqtida va to'g'ri taqdim etishlari, turli ruxsatnoma va litsenziyalarni olish tartibini bilishlari lozim. Shuningdek, davlat organlari tomonidan qo'yilayotgan talablarni to'g'ri tushunish va ularga o'z vaqtida javob bera olish muhim ahamiyatga ega.
Biznes faoliyatida shartnomaviy munosabatlarni professional darajada tashkil etish alohida e'tiborni talab etadi. Bu jarayonda shartnomalarni puxta tayyorlash, ularning bajarilishini nazorat qilish va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan nizolarni hal etishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqish muhim. Shartnomaviy munosabatlarda mediatsiya institutidan foydalanish ham tobora ommalashib bormoqda, chunki u nizolarni tez va kam xarajat bilan hal etish imkonini beradi.
Zamonaviy biznesda intellektual mulk huquqlarini himoya qilish masalasi tobora dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Tadbirkorlar o'z tovar belgilari va brendlarini ro'yxatdan o'tkazish, mualliflik huquqlarini himoya qilish va tijorat sirlarini saqlash bo'yicha tizimli choralar ko'rishlari lozim. Bu nafaqat biznesning huquqiy himoyasini ta'minlaydi, balki uning bozordagi raqobatbardoshligini ham oshiradi.
Xodimlar bilan munosabatlarni huquqiy jihatdan to'g'ri tashkil etish zamonaviy biznesning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu sohada mehnat shartnomalari va ichki mehnat tartib-qoidalarini professional darajada rasmiylashtirish, xodimlarning huquqlarini himoya qilish va mehnat nizolarining oldini olish choralarini ko'rish alohida e'tiborni talab etadi. Ayniqsa, masofaviy ish shakllarining keng tarqalishi bu sohada yangi huquqiy yondashuvlarni talab etmoqda.
Huquqiy savodxonlik zamonaviy biznesning ajralmas qismi sifatida tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu nafaqat qonunbuzarliklarning oldini olish vositasi, balki biznesning barqaror rivojlanishini ta'minlash, raqobatbardoshlikni oshirish va bozordagi mavqeni mustahkamlashning ham muhim sharti hisoblanadi. Shuning uchun har bir tadbirkor o'z faoliyatida huquqiy masalalarga alohida e'tibor qaratishi, muntazam ravishda o'z huquqiy bilimlarini oshirib borishi va zarur hollarda professional yuristlar xizmatidan foydalanishi maqsadga muvofiq.
Kichik biznes subyektlari uchun huquqiy savodxonlik biznesni rivojlantirishning muhim vositasi bo'lib, u biznesning barqaror faoliyat yuritishini ta'minlash, turli xavf-xatarlardan himoyalanish va yangi imkoniyatlardan samarali foydalanish imkonini beradi. Bu esa, o'z navbatida, mamlakatimiz iqtisodiyotining rivojlanishiga va aholi farovonligining oshishiga xizmat qiladi.
Sardor Tulqinov,
Toshkent tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi
