“Osiyo yoʻlbarslari” hodisasining uchinchi toʻlqinining vaqti keldi, uning lokomotivini allaqachon ishonch bilan Markaziy Osiyo vakili — Oʻzbekiston deb atash mumkin, deb hisoblaydi "Sovkombank".
Alohida iqtisodiy hodisa - “Osiyo yoʻlbarslari” allaqachon iqtisodiy darsliklarga kirib kelgan. Osiyo yoʻlbarslarining birinchi toʻlqini - Janubiy Koreya, Singapur, Tayvan va Gonkongda - 1960-yildan 1990-yillarga qadar eng yaxshi vaqtlarini oʻtkazdi, ularning tez oʻsishi 1998-yilgi Osiyo inqirozidan keyin barqarorlashdi.
Ikkinchi toʻlqin yoʻlbarslari - Indoneziya, Malayziya, Vetnam va Tailand - 1990-yillarning oxirlarida modernizatsiyani boshladilar va hozirgi vaqtda ular “katta” osiyolik oʻrtoqlarning texnologik zanjirlarida toʻliq ishtirok etib, iqtisodiyotiga tuzilish jihatidan yaqinlashmoqda. Ularning korxonalari yaxshi daromad olishadi, aholisi Osiyoning qolgan qismidan yaxshiroq yashaydi, lekin iqtisodiyotning oʻsishi avvalgidek yuqori emas.
Endi uchinchi toʻlqin vaqti keldi, uning lokomotivini ishonch bilan Markaziy Osiyo vakili — Oʻzbekiston deb atash mumkin.
Nima uchun Oʻzbekiston Janubi-Sharqiy Osiyodan estafetani olib, navbatdagi “yoʻlbars”ga aylanishiga amin boʻlishimiz kerak?
Barcha “yoʻlbarslarni” bitta muhim narsa - chet el kapitalining kirib kelishi va inson salohiyati sifatining yaxshilanishi birlashtirdi. Ayniqsa, soʻnggi bir necha yil ichidagi aynan shu omillar bugungi kunda Oʻzbekistonga xos.
Inson salohiyati nuqtayi nazaridan shuni taʼkidlash joizki, Markaziy Osiyodagi neft boʻlmagan mamlakatlar orasida Oʻzbekiston eng yuqori mehnat unumdorligiga (kishi boshiga 1700 AQSH dollari) ega. Ushbu koʻrsatkich boʻyicha oʻzbeklar, hatto iqtisodiyoti besh baravar katta boʻlgan Pokistonni ham ortda qoldirishdi.
Yuqori mehnat unumdorligi nafaqat sotib olingan texnologiyalar va xorijiy uskunalar natijasidir. Inson mahsuldorligini rivojlantirishning asosiy omili bu taʼlimdir. Sovet Ittifoqi davridan beri Oʻzbekistonda kuchli oʻrta maktab barpo etdi, shuningdek, davlat yana-da rivojlanib, boshqa narsalar qatori oliy taʼlim muassasalarini ham rivojlantirmoqda.
Umuman olganda, Oʻzbekiston yiliga YAIMning 5-6 foizini taʼlimga sarflaydi - bu nafaqat MDHda, balki butun dunyoda eng yuqori koʻrsatkichlardan biridir, masalan, AQSHda ham taʼlimga shuncha sarflanadi.
Chet eldan kapitalning kirib kelishi iqtisodiyotdagi tarkibiy oʻzgarishlarning katalizatori boʻlishi kerak
2016-yildan buyon amalga oshirilayotgan bozor islohotlari tufayli xorijiy investitsiyalarni faollashtirish mumkin boʻldi.
Valyuta bozorini liberallashtirish, davlat korxonalarini keng miqyosda xususiylashtirish, ayrim ichki narxlarni rejali ravishda liberallashtirish, zamonaviy pul-kredit siyosati - bularning barchasi Oʻzbekistonga har yili tobora koʻproq sarmoya kiritishga tayyor boʻlgan xorijiy investorlar tomonidan nihoyatda ijobiy qabul qilinmoqda.
Ishga tushirilgan iqtisodiy transformatsiya natijasida Oʻzbekiston iqtisodiyoti sanoat-texnologiya mamlakatining oʻziga xos xususiyatlariga ega boʻladi. Oʻzbekiston hozirda sanoat ishlab chiqarishining nisbatan yuqori ulushiga (28%) va yalpi ichki mahsulotda xizmatlar (30%) ega, biroq bu uzoq yoʻlning boshlanishi. Mamlakatda zamonaviy fabrikalar ochilmoqda, uskunalar import qilinmoqda, ertami-kechmi eksport mahsulotlari va uy-roʻzgʻor buyumlari ishlab chiqarish hajmining sezilarli oʻsishiga olib keladi.
Oʻzbekiston iqtisodiyotining real oʻsish surʼatlari koʻp yillar davomida 5 foizdan oshdi va bu oddiy holatdan yiroq. Oʻtgan yili Oʻzbekiston va Tojikiston koronavirus pandemiyasiga qaramay, yalpi ichki mahsulotning ijobiy oʻsishini koʻrsatgan yagona MDH davlati boʻldi.
Oʻzbekistonning iqtisodiy yutuqqa erishishiga toʻsqinlik qiladigan omillar bormi?
Agar biz oldindan aytib boʻlmaydigan holatlarni epidemiyalar yoki global inqirozlarni hisobga olmasak, katta yoʻqotish yoʻq. Oʻzbekiston resurslar va inson kapitaliga boy mamlakat, respublika nisbatan kichik tashqi qarzga ega va islohotlarni davom ettirishga qaratilgan zamonaviy ilgʻor hukumatga ega. “Yoʻlbarsni” muntazam ravishda sekinlashtiradigan yoki toʻxtatishi mumkin boʻlgan hech qanday omillar yoʻq.
