Мемлекетті дамыту мүмкіндіктерін айқындауда халықтың демографиялық және әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктерін, өмір сүру деңгейі мен әл-ауқатын, ауыл шаруашылығының жағдайын анықтау аса маңызды. Бұл орайда тіркеу ерекше мәнге ие.
Елімізде жалпыұлттық тіркеу соңғы рет 1989 жылы өткен. Соңғы жылдары осы бағытта бірқатар шаралар жүзеге асырылды. Атап айтқанда, «Халықты тіркеу туралы» заң қабылданып, халық әр 10 жылда, ал ауыл шаруашылығы кемінде әр 5 жылда бір рет тіркелетіні белгіленген.
Сол себепті, 2021 жылы халық, 2022 жылы ауыл шаруашылығы сынақ түрінде тіркеуден өтті. Алайда толыққанды тіркеу жүргізу үшін қажетті факторларды және халықаралық тәжірибені зерттеу, тиісті шараларды әзірлеу уақытты талап еткендіктен, бұл іс-шара кейінге қалдырылған еді.
Таныстырылымда халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, Дүниежүзілік банк, БҰҰ Халық қоры (ЮНФПА) және ФАО ұйымдарының қатысуымен әзірленген халық пен ауыл шаруашылығын бір мезгілде тіркеу ұсынысы қаралды.
Оған сәйкес, Өзбекстанда тіркеу жұмыстары 2026 жылдың 15 қаңтарынан 28 ақпанына дейін жүргізіледі. Оның алғашқы 17 күні интернет арқылы, келесі бір ай ішінде «махалла жетілігі» қатысуында үй-үйді аралап жүзеге асырылатын болады.
Бұл әдіс арқылы шығындар едәуір қысқарып, 1,3 триллион сум үнемделеді. Сондай-ақ тіркеу процестері қарапайым әрі ашық түрде ұйымдастырылады. Сұрақтар саны бұрынғы 328-ден 71-ге дейін қысқартылды.
Тіркеу нәтижесінде Еуропа статистиктер конференциясының 2020 жылғы ұсынымдары негізінде 38 миллион халықтың құрамы мен миграциясы, отбасылық жағдайы, қызмет түрі, табыс көздері туралы бірыңғай деректер базасы қалыптастырылады.
Еліміздегі ауыл шаруашылығы жерлерінің пайдаланылу жағдайы, ірі қара мен құс саны анықталады. Осы арқылы ауыл шаруашылығына бағытталып отырған жылдық 25,6 триллион сум, соның ішінде 2,2 триллион сум бюджет қаржысының тиімділігі, саладағы қызмет көлемі және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті деректер жиынтығы жасалады.
Тіркеу жұмыстарын тиімді жүзеге асыру үшін «махалла жетілігі» арнайы оқу бағдарламасы негізінде даярланып, ынталандырылады. Бұл мақсатқа Дүниежүзілік банктің қолдауымен жүзеге асырылып жатқан статистика жүйесін нығайту жобасының қаражаты бағытталады.
Сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілер арқылы кең көлемді насихат жұмыстары жүргізіледі. Арнайы бағдарламалар мен бейнероликтер көрсетіліп, азаматтардың ақпараттануы артады.
Жалпы, бұл іс-шаралар халық пен ауыл шаруашылығының нақты көрсеткіштерін айқындауға, мемлекеттік бағдарламаларды нысаналы әрі тиімді орындауға үлкен маңызға ие болады.
Мемлекет басшысы ұсынылған бастамаларды құптап, халық пен ауыл шаруашылығын тіркеу іс-шараларын жүйелі әрі сапалы жүзеге асыру бойынша жауапты басшыларға тапсырмалар берді.
