Әр адамның өмірдегі мақсаты – зейнет жасына жету, көп жылғы еңбегінің жемісін көру, қарттыққа жету. Бұл жерде, әрине, қарттықтағы табыс көзі – зейнетақы маңызды орын иелейді.
Сондықтан бәріміз жас кезімізде болашақ зейнетақысы туралы ойлап, осы кезеңге алдын ала дайындалуымыз қажет.
Кімдерге зейнетақы тағайындалады?
Жасы толғанға байланысты зейнетақы алу үшін ерлерге 60 жаста 25 жыл, әйелдерге 55 жаста 20 жыл еңбек өтілі болғанда тағайындалады. Осы талаптан аз (кемінде 7 жыл) еңбек өтілі барларға толық емес зейнетақы тағайындалады, яғни зейнетақы аз болып есептеледі.
Еңбек өтілі нені қамтиды?
Зейнетақы тағайындау кезінде жұмыс өтеліне ресми істеп, еңбекақы есептелген кезеңдер, жеке тәртіптегі кәсіпкер, өзін-өзі жұмыспен қамту немесе шетелде істеген тұлға ретінде Зейнетақы қорына әлеуметтік салық төлеген кезеңдері еңбек өтеліне саналады.
Анықтама ретінде: әйел адам ресми түрде жұмыс істеп, еңбекақы есептелген және жеке тәртіптегі кәсіпкер, өзін-өзі жұмыспен қамту немесе шетелде жұмыс істеген тұлға ретінде әлеуметтік салық төленген кезеңдері жалпы 20 жыл болғанда 54 жастан жасына байланысты зейнетақыға шығу жеңілдігі бар.
Мұнда жоғарыдағы кезеңдер үшін кемінде 7 жыл еңбек өтеліне ие болғанда азаматтың әскери қызмет, жоғары оқу орындарындағы күндізгі оқу және бала күтімі үшін декретте болған (әрбір бала үшін 3 жыл, жалпы 6 жылға дейінгі) кезеңдер де жалпы еңбек өтеліне қосылады.
Зейнеткерлікке дайындалу қандай жүзеге асырылады?
Зейнетақы азаматтың ресми жұмыс істеген кезеңі мен салық төлеген жалақысы (табысы) есепке алынады. Яғни, азамат ресми түрде жұмыс істеп, ресми табыс тауып отырғандықтан жылма-жыл зейнетақы алу құқығы да қалыптасады.
Сондықтан әрбір азамат өзінің жұмысы мен табысын тіркеу арқылы зейнеткерлікке дайындалады.
Барлығымыз зейнеткерлік жасқа жақындап қаламыз және енді зейнетке шығу туралы ойлана бастадық. «Енді маған қанша зейнетақы тағайындайды?», «Жоғары мөлшерде зейнетақы аламын ба?» деген сұрақтар бізді мазалайды. Яғни, қазір біз зейнеткерлікке қалай шығамыз, қайда жүгінеміз, зейнетақы қалай есептеледі, не ескеріледі деген сұрақтар қызықтыра бастады. Зейнетақы тағайындалғаннан кейін азаматтарымыздың көпшілігі: «Неге маған аз мөлшерде зейнетақы тағайындалды?», «Мен өз есебім бойынша зейнетақыны көбірек алуым керек еді?» деген сияқты сұрақтар туындайды.
Міне, осындай сұрақтар азаматтарда болмауы, жоғары көлшерде зейнетке шығу үшін зейнет жасына жақындағанда азаматтарымыз, сондай-ақ, жастарымызға төмендегі ұсыныстарды бермекшіміз:
Зейнетақы тағайындалғаннан кейін азаматтарымыздың көпшілігі: «Неге маған аз мөлшерде зейнетақы тағайындалды?», «Мен өз есептеуім бойынша зейнетақыны көбірек алуым керек еді?» деген сұрақтар туындайтыны анық.
Біріншіден, еңбек өтеліңіз ресми түрде жүріп жатқандығына, жұмыс істеп жүрген мекемеңіз сізге еңбек өтелі жазып жатқандығына сенімді болыңыз. Оны өзіңіз тәуелсіз түрде my.gov.uz порталы арқылы тексере аласыз.
Екіншіден, біз цифрландыру дәуірінде өмір сүріп жатқанымызды ескере отырып, жұмыс берушіңізден сіздің жұмыс тәжірибеңіз туралы жазбаларды цифрландыруды сұраңыз.
Үшіншіден, мекемеңіздің ресми түрде жалақы төлейтініне көз жеткізіңіз. Мұнда, сізге есептелген жалақыны, қолыңызға нақты алған жалақыңызды, ұсталған табыс салығын, зейнетақы жинақтарына аударылған қаражатты және т.б. тексеріп барыңыз.
Төртіншіден, егер сіз бейресми жұмыс істейтін болсаңыз, өзін-өзі жұмыспен қамтушы ретінде тіркеліп, белгіленген тәртіпте Зейнетақы қорына әлеуметтік салық төлеңіз. Осы арқылы сіз еңбек өтілін арттырасыз.
Бесіншіден, зейнетақы заңнамасына қатысты жаңалықтармен және ақпараттармен жүйелі түрде танысу, өзгерістер мен қосымшалардан хабардар болу қажет.
Алтыншыдан, егер сіз қазір жұмыс істемейтін болсаңыз, Кембағандыіты қысқарту және жұмыспен қамту бөлімдеріне еңбек кітапшасындағы мәліметтерді цифрландыруды сұрап, өтініш беруіңіз қажет. Мұндай жағдайда цифрландырылған деректеріңізді my.gov.uz порталында көре аласыз.
Егер сіз еңбек өтеліңіз туралы мәліметтерді қазір цифрландырып қойсаңыз зейнетке шығу уақыты келгенде артықша әурегершілікке салынбайсыз.
Жоғарыдағы ұсыныстар негізінде қызметіңізді жүргізсеңіз, зейнет жасына жеткенде зейнетақымен қамту кепілденеді.
Қосымша ақпарат алу үшін сіз зейнетақымен қамсыздандыруға қатысты кез келген мәселе бойынша Зейнетақы қорының 1271 номерлі Call markazi арқылы сұрақтарыңызға жауап ала аласыз.
