ПМТИдан маълум қилишларича, бунинг учун Херфиндал-Хиршман индекси (HHI)дан фойдаланилди. Чунки у рақобат даражасини ифодалайдиган концентрация кўрсаткичи ҳисобланди. Ушбу кўрсаткич бўйича мавжуд бозорлар рақобат даражасига кўра 3 гуруҳга бўлинади:
- юқори даражада концентрациялашган (1800< HHI<10000);
- ўрта даражада концентрациялашган (1000< HHI<1800);
- паст даражада концентрациялашган (HHI<1000).
Бунда концентрациялашув даражаси қанча паст бўлса, банклар ўртасидаги рақобат муҳити шунча яхши бўлади.
Тадқиқот давомида банк секторининг активлар бўйича концентрация даражаси пасайгани аниқланди. Агар у 2017 йилнинг 1 январида 1122,2 ни ташкил қилган бўлса, 2022 йилнинг 1 апрелида 986,9 га қадар пасайган. Бу эса банк хизматлари бозорида рақобат кучайиб борганлигидан далолат беради.
Агар 2017 йилнинг бошида мамлакатимиздаги тижорат банкларининг активлари ҳажми 84,1 триллион сўмни ташкил этган бўлса, жорий йилнинг 1 апрел ҳолатига кўра 449,5 триллион сўмга етган (ўсиш 5,3 баробар). Шунингдек, таҳлил қилинаётган даврда кредитлар ҳажми 6,5 баробар, депозитлар ҳажми эса 4,1 баробар ўсган.
2017 йилнинг январь ойида 3 та банк (Ўзмиллийбанк, Ўзсаноатқурилишбанк, Асакабанк) улуши банк тизимининг барча активларида 49,4 фоизни ташкил этган бўлса, 2022 йил 1 апрел ҳолатига кўра уларнинг улуши 44,7 фоизгача қисқарган.
Банк секторининг кредитлар бўйича Херфиндал-Хиршман индекси (HHI) 1238,8 дан 1115,9 гача қисқарган ва у “ўрта даражада концентрациялашган бозорлар” диапазонининг пастки чегарасига тобора яқинлашмоқда. Ҳолбуки, 2017 йилнинг октябрь ойидан 2019 йилнинг охиригача индекс диапазоннинг юқори қисмига яқинроқ эди. Банк секторининг депозитлар бўйича рақобат индекси 811,7 дан 727,1 гача қисқаргани маълум бўлди. Демак, банк хизматлари бозори паст даражада концентрациялашган.
2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида ҳам давлат улушига эга тижорат банкларида трансформация жараёнларини якунлаш, 2026 йил якунига қадар банк активларида хусусий сектор улушини 60 фоизгача етказиш кўзда тутилган. Ўтказилган мазкур тадқиқот мамлакатимизда банклар ўртасидаги рақобат кучайиб бораётганини кўрсатди. Давлат иштирокини қисқартириш, хусусий сектор ва хорижий инвесторларни жалб қилиш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар рақобат муҳитини яхшилаш ва банк секторини янада ривожлантиришга хизмат қилмоқда.
