Қонун билан жорий этилаётган асосий янгиликлар ва афзалликлар ҳақида мухбиримиз Ўзбекистон Республикаси адлия вазири ўринбосари Алишер КАРИМОВ билан суҳбатлашди.
— Янги таҳрирда қабул қилинган қонуннинг қисқача мазмун-моҳияти ҳақида тўхталиб ўтсангиз. У тадбиркорлик субъектларига қандай қулайликлар яратмоқда?
— Ушбу қонунни ишлаб чиқиш мақсадида тегишли мутахассислар ва хорижий экспертлардан иборат алоҳида ишчи гуруҳ ташкил қилинди ва уни қабул қилиш жараёни қарийб икки йил давом этди. У билан лицензия ва тартибга солиш соҳасидаги маънан эскирган ва тарқоқ ҳолдаги амалдаги қонунчилик ҳужжатлари унификация қилинди ва бу соҳадаги мавжуд барча қонун ва қонун ости ҳужжатлар бекор қилинди.
Масалан, қонун қабул қилиниши муносабати билан ушбу соҳага оид 2 та қонун, Олий Мажлиснинг битта, Президентнинг иккита, ҳукуматнинг юзга яқин қарори ўз кучини йўқотган, деб топилмоқда.
Мазкур ҳуқуқий ҳужжат билан 49 та лицензия, 120 та рухсат бериш ҳужжати ҳамда 33 та хабарноманинг якуний рўйхатлари тасдиқланмоқда. Амалда бўлган лицензиялар ва рухсат бериш ҳужжатлари 30 фоизгача қисқартирилди. Яна бир аҳамиятли жиҳати, ваколатли органни хабардор этиш орқали фаолиятни амалга ошириш билан боғлиқ мутлақо янги соддалаштирилган механизм жорий этилмоқда. Бу, ўз навбатида, тадбиркорлик субъектларига катта қулайлик яратиб, ваколатли органни хабардор этиш орқали фаолиятни бошлаш имкониятини яратади.
Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор этиш тартиб-таомиллари тўлиқ рақамлаштирилмоқда. Бу жараёнлар “Лицензия” ахборот тизими орқали амалга оширилади. Юридик шахслар филиалларига алоҳида лицензия ёки рухсатнома олиш талаби бекор қилинди. Бунда юридик шахснинг аввал олинган лицензияси ва рухсатномасида филиалнинг манзили кўрсатилади ҳамда лицензия ва рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатга тегишли ўзгартиришлар киритилади. Лицензия ва рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатлар қайси ҳолатларда суд томонидан ва қайси ҳолатларда ваколатли орган томонидан бекор қилинишининг аниқ чегаралари белгиланди.
— “Лицензия” ахборот тизими ҳақида қисқача тўхталиб ўтсангиз.
— Қонунда назарда тутилаётган энг катта янгиликлардан бири лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор этиш тартиб-таомилларидан ўтиш фақат “Лицензия” ахборот тизими орқали электрон тарзда амалга оширилиши бўлди. Мазкур тизим талабгор томонидан аризани топширишдан бошлаб тегишли ҳужжатни қабул қилиб олгунигача бўлган барча жараённи қамраб олади. Шу ўринда қайд этишимиз керакки, ушбу электрон тизим барча учун очиқ ва шаффоф бўлади ҳамда барча жараёнларни босқичма-босқич кузатиб туриш имконияти яратилади. Бу, ўз навбатида, жисмоний ва юридик шахслар ваколатли органлар билан маъмурий муносабатларга киришишининг олдини олади ва ўз-ўзидан амалиётда учраб келаётган коррупциявий омилларни бартараф этади.
Шунингдек, “Лицензия” ахборот тизими жорий этилиши амалиётда махсус қоғоз бланкалардан фойдаланишни чеклайди. Статистик маълумотларга кўра, 2019 йилда махсус қоғоз бланкалар учун 13 миллиард сўм сарфланган. Энди жараёнлар электрон тарзда кечиши натижасида давлат бюджетидан сарфланадиган маблағлар иқтисод қилинишига эришилади.
Мазкур электрон тизимнинг яна бир афзаллиги шуки, энди дубликатни бериш амалиётига чек қўйилади. Яъни ўша лицензия бланкалари электрон тизимга киритилади ва унда сақланади, жисмоний ва юридик шахслар эса хоҳлаган пайти уни чоп этиши мумкин бўлади.
— Қонун билан лицензия шартномасини тузиш каби амалиётларга чек қўйилди. Буни қандай изоҳлаш мумкин?
— Лицензия шартномасини тузиш қўшимча тартиб-таомил, десак тўғри бўлади. Илгариги тартибга асосан, лицензия талаблари ва шартлари қонун ҳамда фаолиятнинг ўзига хослигидан келиб чиқиб низомларда, шунингдек, лицензия шартномасида белгиланарди. Бироқ амалиётда ваколатли органлар томонидан лицензия шартномасида, қонун ҳамда низомларда назарда тутилмаган қўшимча талаб ва шартларни белгилаган ҳолда тадбиркорлик субъектларига асоссиз ва ноқонуний мажбуриятлар юклаш ҳолатлари кузатилиб келинган. Эндиликда бу муаммоларга чек қўйилади.
— Қонун билан янги “Лицензияни ва рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатни ўзгартириш” институти жорий этилмоқда. Фаолиятларни қайси ҳолатларда ўзгартириш мумкинлигини тушунтириб берсангиз?
— Лицензиялар ёки рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатлар лицензиатнинг ёки рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатни олган шахснинг аризаси асосида ваколатли орган томонидан қуйидаги ҳолларда ўзгартирилиши мумкин:
биринчидан, лицензия асосида амалга оширилаётган фаолият тури лицензияланадиган фаолият турининг бошқа кичик тури билан кенгайтирилганда;
иккинчидан, филиаллар ва ваколатхоналар ташкил этган юридик шахсларга берилган лицензияга ёки рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатга мувофиқ ушбу филиаллар ва ваколатхоналар томонидан фаолиятни амалга ошириш бошланганда;
учинчидан, юридик шахс бўлган тадбиркорлик субъектининг фаолиятни амалга ошириш манзили ўзгарганда, агар унинг жойлашган ерига нисбатан лицензия ва рухсат бериш талаблари ҳамда шартлари белгиланган бўлса.
— Эндиликда лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор этишга доир талаблар ва шартларга риоя этилишини текшириш қай тартибда амалга оширилади?
— Қонун билан лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор этишга доир талаблар ва шартларга риоя этилишини текшириш тартиби янада такомиллаштирилмоқда. Бунда лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор этишга доир талаблар ва шартларга риоя этилишини текшириш “Лицензия” ахборот тизими ёрдамида масофавий назорат, жисмоний ва юридик шахслар фаолиятини жойига чиққан ҳолда текшириш, уларнинг фаолиятига оид статистик ахборот ва улардан сўраб олинган маълумотларни таҳлил қилиш орқали, “хавфни таҳлил этиш” тизими, жамоатчилик назорати субъектларининг мурожаатлари асосида амалга оширилади.
Бир сўз билан айтганда, бу қонуннинг кучга кириши тадбиркорлик ривожи учун янада кенг имконият яратди. Бунинг натижасида аҳоли фаровонлигини ошириш, халқимизнинг турмуш даражасини юксалтиришда муҳим натижаларга эришилади.
"Янги Ўзбекистон" мухбири Баҳор ХИДИРОВА суҳбатлашди
