Қўшиқларида Ватанни улуғлаганда унинг бир бўлагига айлана оладиган санъаткор бошқаларни ҳам дунёда Ватандан азизроқ неъмат йўқлигига ишонтира олади. Шу маънода ҳам Ватан ҳақида шундай ёзсангки, унга муҳаббатингни юрак қонинг сиёҳ бўлиб баён этса, Ватанни шундай куйласангки, тинглаганнинг қалби қулоққа айланса, дегим келади.

Ўзбекистон ва Қорақалпоғистон халқ артисти Муяссар Раззоқова юрт ҳақида куйлар экан, Ватанни меҳрибон ота, ўзини эса унинг бахтли қизи эканини чуқур англата билади. Шунинг учун ҳам Ватанни мадҳ этгувчи қўшиқлари юртимизнинг катта-катта байрам тантаналарида жаранглаб, минглаб одамлар қалбига етиб боради. Ҳеч қачон тилдан тушмас ўша “Дугоналар бормисиз, омонмисиз” сатрларини хиргойи қилмаган ўзбек аёли бўлмаса керак. Айнан ўзбек миллий операси орқали халқимизда жаҳон операсига ҳам қизиқиш уйғота олган санъаткор билан суҳбатимиз опера санъати, бу борадаги ютуқ ва камчиликлар хусусида бўлди.

— Операчи бўламан деган мақсад камдан-кам инсонларда учрайди, тўғрими? Бунинг учун ўзида туғма овоз бор эканига ишониш керак, назаримда. Болаликданоқ опера йўлидан боришга қатъий қарор қилишингизга нима туртки бўлган?

— Тўғри айтасиз. Операчи бўлиш учун, аввало, туғма овоз бўлиши керак. Операда эстрада сингари кейинчалик овозни ростлаб олиш бўлмайди. Мен 13 ёшимда ўзимда овоз борлигини пайқаганман. Ўша пайтларда Москванинг “Маяк” радиосини севиб тинглар эдим. Нафақат тинглар, балки радио орқали катта театрда айтиладиган партияларни артистларга қўшилиб куйлар, такрорлар, ноталаригача ёдлаб олардим. Секин-аста овозим баланд пардаларни ҳам бемалол ола бошлагач, ўзимга нисбатан ишончим ортди. Мен ҳам шулардек айта оляпман-ку, операчи бўла оламан, албатта, шу санъатни танлайман, деган мақсадни олдимга қўйдим. Менга ўзига хос мактаб бўлгани, унинг ёрдамида тинимсиз машқ қилганим учун том маънода биринчи устозим — радио дейман. Мактабда эса Абдукарим Отажонов деган мусиқа тўгараги раҳбари бўлар эди. У киши ҳам мени рубоб билан қўшиқ айттириб, санъатга янада қизиқтирган. Ўша кезларда Дилором Қаюмова ижодини жуда яхши кўрганман. “Уч дугона”, “Олтин сандиқ” қўшиқларини севиб ижро этардим. Операчи бўлиш ниятимни ота-онамга маълум қилганимда эса онам раҳматлик қаттиқ қаршилик билдирди. Отам эса олдимга шунчаки эмас, энг таниқли операчи бўлишдек масъулиятли вазифани қўйган ҳолда мени қўллаб-қувватлади. Отанинг ишончини оқлаш янада куч бағишладими, ўзим қатнашган илк республика танловида биринчи ўринни олдим. Шундан сўнг онамда бироз ишонч уйғонди. Шунда ҳам “халқаро танловларда ғолиб бўлсанг, тан оламан”, деди. Секин-аста халқаро танловларда ҳам лауреат бўла бошладим. Консерваториядаги биринчи устозларим — Ўзбекистон халқ артисти Саодат Қобулова ҳамда немис педагоги, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Розалинда Лаут. Бири ўзбек миллий операсини ўргатган бўлса, иккинчиси мени жаҳон операсига олиб кирган. Бугунги ютуқларимда уларнинг ҳиссаси катта. Ана шундай таниқли операчилар, буюк устозларим менга ишонч билдиришгач, ота-онам ҳам мени астойдил қўллаб-қувватлай бошлади.

 – Сиз консерваторияга ҳужжат топширган пайтларда ўзбек қизлари опера йўналишига топширмас экан. Шунда ҳам фикрингиздан қайтиш нияти бўлмаганми ёки, аксинча, ўзбек қизи ҳам бунга қодирлигини кўрсатиб қўйишдек қатъият куч берганми сизга?

— Биласизми, нафақат ўзбек қизлари йўқ, балки ўзбек гуруҳи ҳам йўқ эди. Нега шундай жаҳон санъати йўналишида қизлар ўқимас экан-а, деб ажабланганман. Мен ўқийман барибир, деганман, чунки ёшликда ўз айтганимдан қайтмайдиган, ўжаргина эдим. Қайтиб кетиш ҳақида заррача ўйламабман ҳам. Дарсларнинг барчаси рус тилида бўлишини эшитсам-да, хавотирга тушмадим. Қишлоқ жойдан, оддий мактабдан келганман аслида, рус тилини яхши билмайман. Хайриятки, бу жиҳат муаммо бўлмади. Тилни олти ойда ўрганиб кетдим. Мен фақат биргина муаммо — овозимни янада чиниқтириш, операчи бўла олишимни исботлаш ҳақида ўйлар эдим. Аввало ота-онамга, консерваторияга, Ўзбекистонга, бутун жаҳонга исботлаш ҳақида. Ҳозиргача ҳам овозимни кўрсатиш, операчи эканимни исботлашдан тўхтаганим йўқ.

— Ўзбек халқига опера санъати керак эмас, опера театри фаолиятини ҳам тўхтатиш керак, деган нотўғри қарашлар юзага келиб турган мустақиллигимизнинг илк йилларида сиз, аксинча, операнинг ривожланишига ишонч билдириб, юртимизда ушбу санъатнинг келажаги бор эканига умид қилгансиз ва бу борада ўз фикрингизни дадил айта олгансиз, тўғрими?

— 1992 йилда Қирғизистон пойтахти Бишкек шаҳрида бўлиб ўтган концертда биринчи Президентимиз ҳам қатнашган эди. Ҳар бир санъат йўналиши бўйича биздан битта, Қирғизистондан битта вакил чиққан. Уларнинг операчиси ёши каттароқ аёл экан, ёмон куйламади, ўзига хос. Ўзбекистондан мен чиқиб опера айтдим. Хоҳ ишонинг, хоҳ ишонманг, залдаги барча қирғиз томошабинлари ўринларидан туриб, мени олқишлай кетишди. Бу ўз йўлига, аммо Президентимиз мени чақириб, “Жуда зўр ижро этдинг”, деса бўладими? Кейин “Менга опера ўзбекка ёт санъат, уни йўқотиш керак деб айтишаётганди. Лекин энди ўйланиб қолдим, бу санъат керак экан. Ҳозир ўзим ғурурланиб кетдим. Агар опера театрини ёпсак нима бўлади”, деб савол берди. Ўшанда мен агар шундай бўладиган бўлса, Ўзбекистонда бу санъат йўқолади, ҳамма ҳар қаёққа қараб кетади, улар қатори мен ҳам, дедим. Шундан кейин давлатимиз раҳбари менга катта бир ишонч билан, “Майли театрни ёпмаймиз, ҳаммаси яхши бўлади, фақат ёшларимиз билан астойдил ишланглар, Ватан келажаги учун меҳнат қилинглар”, деган. Шу билан бирга, Президентимиз сизларнинг ортингиздан келадиган ёшлар бўлармикин, дея иккиланаётганини ҳам айтганида, “Бизнинг ортимиздан ўнлаб, юзлаб, минглаб ёшлар келади ҳали. Ўзбекистонда опера санъати ривожланади”, деган эдим. Хайриятки, 2011 йилда бу гапларимнинг амалдаги исботини кўрган Ислом Каримов мустақиллигимизнинг 20 йиллиги муносабати билан мени ҳам “Буюк хизматлари учун” ордени билан тақдирлади. Бугун эса Президентимиз Шавкат Мирзиёев санъат, маданият йўналишида илгари сира бўлмаган туб бурилишларга сабабчи бўлмоқда. Қувонарлиси, опера санъатини ривожлантириш, бу борада ёшларни муносиб тайёрлаш йўлидаги меҳнатларим инобатга олиниб, жорий йилда “Меҳнат шуҳрати” ордени билан мукофотландим. Бутун дунёда иқтисодий инқироз бўлишига қарамай, маданият, санъат соҳасини такомиллаштириш борасида қатор эзгу ишлар амалга ошириляпти. Айниқса, яқинда Нукус шаҳрида опера ва бахшичиликка ихтисослашган мактабнинг фаолият бошлагани ғоят қувонарли хабар бўлди. Бундай мактабларни ҳам келажакда ҳар бир ҳудудда ташкил қилиш керак. Улар консерваторияга пойдевор вазифасини ўтаб беради. Қолаверса, буларнинг бари ўзбек операсининг порлоқ келажаги учун хизмат қилади.

— Ижтимоий тармоқлардаги суҳбатларингизнинг бирида эшитишимча, опера йўлини танлаган бугунги ёшларнинг аксариятини тан олмайсиз. Адашмасам, республикамизнинг турли ҳудудларидан кўплаб шогирдларингиз бор. Улар орасида айнан сизнинг изингиздан келаётганлари борми? Шунингдек, бугун опера йўлини тутган ёшларни сиз ва сиз каби профессионал операчилар тан олиши учун нималарга эътибор қаратиш зарур, деб ҳисоблайсиз?

— Тўғри, кўплаб операчи ёшлардан кўнглим тўлмайди. Айниқса, операни тамомлаб, эстрадага ўтиб кетган, тўйларда хизмат қилиб юрган ёшларга ачинаман. Уларнинг ўрнига муқим шу йўлда кетадиган ёшлар бўлиши мумкин эди, кимларнингдир ўрнини банд қилиш керак эмас ахир. Операни танладими, охиригача шу йўлдан бориши керак.

Театрда ҳам профессионал ёшлар кам. Театр бу эстрада эмас-ку, амаллаб томошабинни рози қилиб бўлса. Унда чинакам овоз бўлмаса, томошабин келмайди.

Бугун дунё бўйлаб интернет кенг қулоч ёзган, шиддатли техника даврида ёшларни тўғри йўналтириш, тарбиялаб олишнинг ўзи ҳам мушкул, албатта. Шу маънода ҳам шогирдларимга қаттиққўл, талабчанман. Улардек пайтимда пианинонинг олдида 6 соатлаб қолиб кетганим, 12 соатлаб шуғулланганларимни мисол келтириб, ёшларни фақат фойдали юмушларга, ўз устида тинмай ишлашга ундайман. Аммо шогирдларим орасида мен қандай йўл тутсам, айниқса, опера борасида, айнан шуни такрорлайдиганлари ҳам борлигидан қувонаман. Негаки, менинг тарбиямни олган ёшлар келажакда мендан ўтиши аниқ.

Зулфия мукофотига сазовор бўлган шогирдларимдан Шаҳноза Ёқубжонова, Гулшодабегим Абдулҳакимова, айнан менинг ўрнимни босишга ҳаракат қилаётган Шоҳида Нурматова сингари қизларни ўзбек операсининг эртанги ёруғ вакиллари, дея оламан. Пандемия сабабли қолдирилган халқаро танловлар бўлиб ўтса, меҳнатларимиз самарасини кўрамиз, насиб қилса. Шундай ёшларимиз юзимизни ёруғ қилиб, юртимизни дунёга танитишга ҳисса қўшадилар. Йигитлардан ҳам умидли шогирдларим кўп. Масалан, Хислатжон Комилов. Театрда бош партияларни ҳам ижро этяпти айни пайтда. Хислатжон сингари муносиб шогирдларим талайгина. Фақат у ердаги танловлар адолат мезонига асосланса, уларнинг яна бир қанчаси ўша ерда ишлаш бахтига сазовор бўлади. Шунингдек, қўл остимда таҳсил олаётган Жаҳонгир Орифжонов, Отабек Ойбеков каби шогирдларимдан ҳам умидим катта. Булар келажакда жаҳон саҳналарига чиқадиган йигитлар.

Консерваторияга қабул қилиш борасида бирламчи эътиборни овозга қаратиш керак. Ижодий имтиҳонда ёшларни назария билан синаш кўплаб иқтидорлар, соҳир овоз соҳибларини талабалик бахтидан мосуво қиляпти. Турли назарияларни талабалар ўқиш давомида ўзлаштириб бораверадилар. Бу борада барибир учраб турадиган коррупция ҳолатларига йўл қўйилмаса, ҳаммаси кўнгилдагидек кечади. Ҳақиқий истеъдодлар танлаб олинишига кенг йўл очилади.

— Шу ўринда бир савол туғилади. Бу йил олий ўқув юртларига қабул квоталари ўтган йилгига қараганда сезиларли даражада кўп бўлди. Абитуриентлар сони ҳам ўтган йилга нисбатан 40 фоиз кўп экани таъкидланди. Опера йўналишига ҳар йил қанча талаба қабул қилинар эди? Умуман, опера йўналиши бўйича қабул квоталарини кўпайтириш керакми, бунинг аҳамияти хусусида қандай фикрдасиз?

— Албатта, бу йил барча олийгоҳлар қатори консерваторияга ҳам қабул квоталари оширилди. Жумладан, ҳар йили 25 нафар талаба қабул қилинадиган опера йўналишига жорий йилда 30 нафардан зиёд талаба олинди. Айни пайтда консерватория бўйича жами 113 нафар бўлғуси операчи таҳсил олмоқда. Шундан ҳам билиш мумкинки, бугун ота-оналар ҳам операни анча тушуниб етди. Бу санъат билан Ватанни дунёга танитиш мумкин экани, опера ҳам гўёки спорт каби жаҳонга кўз-кўз қилиниши кераклигини бу йўлни танлаётган ёшлар чуқур ҳис қила бошлади. Спортчиларимиз жаҳон ареналарида мамлакатимиз қудрати, ёшларимизнинг жисмонан баркамоллигини намоён этаётган бўлсалар, операчи ёшлар жаҳоннинг буюк санъати Ўзбекистонда бугун пайдо бўлмагани, азал-азалдан халқимиз санъатнинг барча турларини эгаллашга қунт қилгани ва бугунги ёшлар санъатсевар қадимий халқнинг муносиб вакиллари эканини кўрсатадилар. Зеро, опера - жаҳон санъати. Мамлакатлар опера театри бор экани билан фахрланар экан, бугун ҳар томонлама тараққий этаётган Ўзбекистонга опера албатта керак. Опера театри бир эмас, 3-4 та бўлган давлатлар нуфузли саналиши инобатга олинганда эса бу санъатни янада такомиллаштириш, опера театрлари фаолиятини такомиллаштириш, керак бўлса, уларни янада кўпайтириш лозим бўлади.

“Янги Ўзбекистон” мухбири

 Муножат МЎМИНОВА суҳбатлашди.