Нашрда таъкидланганидек, ижтимоий яккаланиш, ноаниқ келажак, молиявий ташвиш, шунингдек, ўзининг ва яқинларининг соғлиғидан хавотир ҳисси бутун дунё бўйлаб одамларнинг руҳий саломатлигига зарар етказмоқда.
Узоқ муддатли руҳий таъсирланиш оқибатлари ҳали аниқ эмас, аммо дастлабки тадқиқотлар аллақачон депрессия, хавотир ва стресс касалликлари, ўзига қарам бўлган хатти-ҳаракатлар хавфи ортиб бораётганини кўрсатмоқда.
COVID-19 нафақат ижтимоий ва иқтисодий оқибатлар туфайли руҳий саломатликка таъсир қилиши, балки касаллик пайтида вирус мияга зарар етказиши ва асаб-психиатрик аломатларини қўзғатиши ҳам мумкин. The Lancet илмий журналида чоп этилган тадқиқотга кўра, бундай аломатларга қўрқув, депрессив касалликлар, унутувчанлик, чалкашлик ва уйқусизлик киради.
Пандемия руҳий таъсирига оид тадқиқотлар сони тез суръатларда ўсиб бормоқда.
«Бугунги кунга қадар ушбу мавзу бўйича мингдан ортиқ нашрлар мавжуд», деб таъкидлайди Мангеймдаги Марказий руҳий саломатлик институти директори Андреас Меер-Линденберг.
Яқинда Оксфорд Университетининг шу ҳақдаги тадқиқоти нашр этилди, унга кўра касалхонадан чиқарилган беморларнинг катта қисмида ҳали ҳам хавотир ва депрессия каби аломатлар кузатилмоқда.
«Руҳий таъсирланиш оқибатларининг намоён бўлиш хавфи касалхоналарда бўлган беморларда айниқса юқори. Агар сиз касаллик юқтирган бўлсангиз, потенциал ҳаёт учун хавфли вазиятдасиз. Сиз реанимация бўлимига ётқизилгансиз, сизни алоҳида даволаш, ўпкангизни сунъий шамоллатиш керак — бу руҳиятга таъсир қилади», — дейди Меер-Линденберг.
Бостон университети соғлиқни сақлаш мактаби томонидан олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, апрель ойининг ўрталарида америкалик катталарнинг 27,8 фоизи депрессия аломатларини бошдан кечирган, бу кўрсаткич пандемиягача 8,5 фоизни ташкил қилганди.
Худди шундай ўсиш 11 сентябрь воқеалари, Эбола эпидемияси ва Гонконгдаги оммавий норозиликлардан сўнг тегишли аҳоли орасида қайд этилганди.
Финляндия тадқиқотлари шуни кўрсатдики, инқироз бошланганидан бери 4000 нафар респондентнинг 25 фоизи кўпроқ қўрқинчли туш кўришни бошлади, дейди муаллифлар.
Андреас Меер-Линденбергнинг айтишича, MERS ёки чўчқа гриппи каби юқумли касалликлар пайтида карантин ва изоляция ҳолатлари бўйича олиб борилган аввалги тадқиқотлар шикастланишдан кейинги стресс, депрессия ва бошқа касалликларнинг кўпайишига сабаб бўлган.
«Аммо, ҳозир ҳам биз пандемия пайтида одамларнинг руҳий барқарорлиги, шунингдек, карантин ва чекловларни кучайтирадиган омилларни номлашимиз мумкин. Шундай қилиб, ахборотни бошқариш муҳим роль ўйнайди. Биз сизга расмий, ишончли маълумот манбасини топиб, куннинг чекланган қисмида ушбу манбани кузатишни тавсия этамиз», дейди Андреас Меер-Линденберг.
Дўстларингиз ва оилангиз билан боғланиш орқали яккаланишни енгиб ўтиш ҳам муҳимдир. Сизга яхши ухлаш ва куннинг аниқ режаси, шунингдек, фаоллик керак бўлади, деб маслаҳат беради олимлар.
