Улкан Қизилқум чўлида бундан миллион йиллар илгари Тетис денгизи мавжланиб турган, дейишади. Адоғи йўқ бу чўлда турли денгиз чиғаноқлари учраб туриши шундан. Мирзачўлдан нафақат чиғаноқлар, акула тишлари ва суяклари, ҳатто ўрдакбурун динозаврнинг тошга айланган суяклари топилган.
Аммо энг ҳайратланарлиси бу ҳам эмас. Қизилқумга бутун дунё сайёҳлари эътиборини қаратган ажойиб масканлардан бири бу — Тош ўрмон.
Навоийнинг Учқудуқ туманидаги Мингбулоқ овулидан 30 километр узоқликда жойлашган Жирақудуқ дарасидаги бундан 95-100 миллион йил аввал мавжуд бўлган Тошўрмон деб аталувчи ноёб геологик, полеонтологик, тарихий ва табиий объект бор.
Айтишларича, миллион йиллар олдин табиати бой, ўрмонзордан иборат бу ҳудудга метеорид келиб урилган. Натижада денгиз суви парчаланиб, бу ер юз йиллар давомида қуёш нуридан панада — чанг-тўзон гирдобида қолган. Портлаш оқибатида бегона жисмнинг кимёвий ва физик хусусиятлари таъсирида денгиз атрофидаги ўрмонзорлар ва жониворлар тошга айланган.
PS: Тошга айланган ўрмонлар сайёрамизда камдан кам учрайдиган ҳолат. Бугунгача Худди шундай ўрмон АҚШда аниқланган. Аниқроғи Аризона штатида дарахтлари қуёшда камалак рангларида товланувчи ўрмон қолдиқлари жойлашган. “Тошга айланган ўрмон” деб аталувчи миилий боғ турли минералларга айланган дарахтлар тўнкаларидан ва таналаридан ташкил топган. 200 миллион йил аввал қалин ўрмон бўлган ҳудуд иқлим ва географик ўзгаришлар натижасида чўлга айланган.
