Nizom «Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida» va «Ipoteka toʻgʻrisida»gi qonunlar, Prezidentning 13.05.2019-yildagi “Ipoteka krediti bozorini rivojlantirish va kengaytirishga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi PF-5715-son Farmoniga muvofiq ishlab chiqilgan.
Aholiga ipoteka krediti tijorat banklari tomonidan toʻlovlilik, qaytarishlik, taʼminlanganlik va muddatlilik shartlarida quyidagi maqsadlarga beriladi:
- qurilishning belgilangan normalari va qoidalariga rioya qilib yakka tartibda uy-joy qurish, rekonstruksiya qilish va taʼmirlash;
- yangi qurilgan yoki ikkilamchi bozordan yakka tartibdagi uy-joyni yoki koʻp kvartirali uydagi kvartirani sotib olish yoki oʻzinikiga almashtirish;
- boshqa banklar tomonidan ajratilgan ipoteka kreditlarini mijozlarga qulay shartlarda qayta moliyalashtirish.
Ipoteka krediti:
- qurilayotgan uy-joyni u joylashgan yer uchastkasi bilan birga;
- ipoteka krediti hisobiga sotib olinadigan va belgilangan tartibda qarz oluvchi mulkiga oʻtadigan yakka tartibdagi uy-joyni yoki koʻp kvartirali uydagi kvartirani;
- qarz oluvchining mulki boʻlgan va ipoteka krediti hisobiga rekonstruksiya qilinayotgan yakka tartibdagi uy-joyni garovga qoʻygan holda amalga oshiriladi.
Muomaladan olib qoʻyilgan va begonalashirilishi mumkin boʻlmagan qoʻchmas mulk ipoteka predmeti boʻlishi mumkin emas.
Ipoteka kreditining muddati, hajmi, foiz stavkasi va boshqa shartlari bankning ichki kredit siyosatiga muvofiq bank va uning mijozi oʻrtasidagi kelishuvga asosan belgilanadi.
Ipoteka krediti ajratilishida quyidagilarga rioya etilishi zarur:
- ipoteka krediti toʻlovida muammo yuzaga kelganida mavjud qarzdorlikni undirib olish uchun huquqiy jihatdan taʼminotga bankning talab huquqi mavjud boʻlishi;
- ipoteka kreditining foizlarini va asosiy qarzlarini soʻndirish uchun qarzdor toʻlovga layoqatli boʻlishi;
- taʼminotga qabul qilingan koʻchmas mulk garovi bozor narxlaridan kelib chiqib baholangan boʻlishi;
- kreditni olishga va monitoring qilishga kerak boʻladigan barcha maʼlumotlar bankning kredit siyosatiga muvofiq hujjatlashtirilgan boʻlishi zarur.
Ipoteka kreditini ajratishning barcha bosqichlari uzoq jarayonni tashkil etishini hisobga olgan holda, bankning ichki kredit siyosatida koʻrsatib oʻtilishi, shu jumladan unda ipoteka kreditlarini olish imkoniyatiga ega boʻlgan potensial qarz oluvchilarga muvofiqlik mezonlari ishlab chiqilishi zarur.
Nizomda quyidagilar ham qayd etilgan:
- qarz oluvchilarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini taʼminlash tartibi;
- ipoteka krediti olish uchun buyurtmanomani koʻrib chiqish va buyurtmanoma boʻyicha qaror qabul qilish qoidalari;
- qarz oluvchining toʻlovga layoqatini tahlil qilish;
- ipoteka kreditlari ajratishda bank tavakkalchiliklarini boshqarish usullari;
- ipoteka (garov) predmetini baholashga qoʻyiladigan talablar;
- ipoteka kreditini qaytarish tartibi;
- kredit toʻlovi boʻyicha muddati oʻtgan qarzdorlik yuzaga kelganda muammolarni hal qilishning alternativ usullari.
Hujjat Qonun hujjatlari maʼlumotlari milliy bazasida eʼlon qilingan va 30.06.2020-yildan kuchga kirgan.
Lola Abduazimova.
