Bu chora-tadbirlar transportning barcha asosiy turlarini qamrab oldi. Bunda asosiy eʼtibor milliy loyihalarga, harakatlanuvchi tarkibni yangilashga, sanoatni boshqarish samaradorligi va taqdim etilayotgan xizmatlar sifatini oshirishga imkon beruvchi raqamli yechimlarni joriy qilishga yoʻnaltirilgan.
2025-yil logistika yoʻlaklarini rivojlantirish va oʻzgaruvchan tashqi iqtisodiy sharoitda yurtimizning tranzit salohiyatini mustahkamlash muhim faoliyat yoʻnalishi boʻldi. Parallel ravishda baxtsiz hodisalarni kamaytirish, normativ-huquqiy bazani takomillashtirish va mintaqaviy tarmoq dasturlarini qoʻllab- quvvatlash boʻyicha tadbirlar amalga oshirildi. Aviatsiya sohasida yoʻnalishlarni subsidiyalash va aeroport tarmogʻini rivojlantirish, yoʻl sohasida esa trassalarni standart holatga keltirish ustuvor yoʻnalishlar etib belgilandi. Integrasiyalashgan yondashuv sanoatning barqarorligini taʼminlash va keyingi oʻsish uchun asos yaratish imkonini berdi. Transport sohasini rivojlantirish, yaʼni Oʻzbekistonni Markaziy Osiyoning logistika markaziga aylantirish ulkan strategiyaning bir qismi hisoblanadi.
Oʻtayotgan yil raqamlarda
2025-yilning yanvar-noyabr oylari natijalari transport sanoatining barqaror ijobiy rivojlanish dinamikasidan dalolat beradi. Hisobot davrida koʻrsatilgan xizmatlar hajmi 173 trillion soʻmga yetdi, bu oʻtgan yilgidan 14 foiz ziyod degani. Sanoatning oʻsishi makroiqtisodiy koʻrsatkichlarda aks etadi: yalpi ichki mahsulotdagi ulush 5,6 foiz, xizmatlarning umumiy hajmida esa 19 foiz oshdi. Yil oxirigacha 185 trillion soʻmlik natijaga erishish kutilmoqda, bu oʻtgan yilgidan sezilarli yuqori. 2026-yilgi strategik moʻljallar bozorni yanada, yaʼni 200 trillion soʻmdan ziyodga kengaytirishni nazarda tutadi va bu sektorning uzoq muddatli salohiyatini namoyish etadi.
Yuk tashish dinamikasi transport xizmatlariga nisbatan barqaror talabni tasdiqlaydi. Yil davomida 6,4 milliard yoʻlovchi va 1,4 milliard tonna yuk tashildi, bu oʻtgan yildagiga nisbatan mos ravishda 5,2 va 4,6 foiz koʻpdir. Xalqaro yuk tashishning oʻsishi, ayniqsa, sezilarli — 11 foiz (59 million tonnagacha) oshdi. Yil oxiriga kelib, 7,2 milliard yoʻlovchi, 1,5 milliard tonna yuk va 66,5 million tonna xalqaro tashish hajmlari kutilyapti.
Sohaning tashqi iqtisodiy koʻrsatkichlari alohida eʼtiborga molik. Transport xizmatlari eksporti 2,2 milliard dollarga yetib, rejadan 4,6 foiz oshdi va oʻtgan yildagiga nisbatan 30 foiz oʻsdi. Xorijiy investitsiya oqimi sezilarli darajada kuchayib, 738 million dollar (2024-yildagiga nisbatan 64 foiz koʻp) oʻzlashtirildi. Yil oxirigacha xizmatlar eksporti 2,3 milliard dollarga yetadi va 25 ta loyiha doirasida 839 million dollarlik investitsiya oʻzlashtirish rejalashtirilgan, bu esa infratuzilmani modernizatsiyalash va yanada rivojlantirish uchun mustahkam asos yaratadi.
Hammasi xizmatlar sifatini yaxshilash uchun
Yil boshidan jamoat transporti rivoji harakatlanuvchi tarkibdagi keng koʻlamli yangilanishlar va yoʻnalish tarmogʻi kengayishi bilan tavsiflanadi. 573 ta avtobus, 216 ta elektrobus va 396 ta mikroavtobus xaridi parklarni 1185 ta zamonaviy ekologik toza transport vositasi bilan yangilash imkonini berdi. Bu shaharlararo va xalqaro yoʻnalishlarni oʻz ichiga olgan 187 yoʻnalishni ishga tushirish uchun sharoit yaratdi. Yil oxiriga qadar mintaqalarga qoʻshimcha avtobuslar yetkazib berish va rejalashtirilgan xaridlar transport vositalarida erkin harakatlanishni oshirish va mavjud infratuzilmaga yukni kamaytirish boʻyicha izchil siyosatdan dalolat beradi.
Yirik oʻzgarish brutto-shartnomalar amaliyoti kengayishi boʻldi. Ushbu amaliyot hozir Toshkent, Nukus va viloyat markazlaridagi 253 ta avtobus yoʻnalishida qoʻllanilmoqda. Ushbu modelning joriy etilishi yoʻlovchi tashishning muntazamligini va xizmat koʻrsatish sifatini oshirishga imkon berdi, yaʼni transport vositalari oraligʻidagi interval 2-3 baravar kamaydi, poytaxtda esa yoʻlovchilar oqimi kuniga 1,4 million kishiga yetdi. Viloyatlarda ham shunga muqobil dinamika — kunlik yoʻlovchi tashish soni oʻrtacha 60 foiz oshgani kuzatilmoqda. Ushbu koʻrsatkichlar yanada shaffof va boshqariladigan tashkiliy tizimga oʻtish samaradorligini tasdiqlaydi.
Tarmoqning moliyaviy va texnologik modernizatsiyasi poytaxt jamoat transportida naqd pul toʻlashdan voz kechilishi natijasida kuchaydi. Elektron toʻlovlarga oʻtish daromadlar 20 foiz oʻsishi, qoidabuzarliklar ikki baravar kamayishi va yashirin aylanmaning amalda yoʻq qilinishini taʼminladi. 2026-yilda mazkur model viloyatlarda ham qoʻllanilishi yoʻlovchilar tashishning yagona raqamli makonini yaratadi. Shu bilan birga, taksomotor faoliyatini legallashtirish va kuniga 1 milliondan ziyod yoʻlovchiga xizmat koʻrsatuvchi metroning yangilanishi shahar mobilligini rivojlantirishga kompleks yondashuvni shakllantirmoqda.
Tizimda tarmoqning roli ortyapti
Temir yoʻl transportida barqaror oʻsish kuzatilyapti, transport tizimida tarmoqning roli ortyapti. Yoʻlovchi tashish hajmi oʻtgan yildagiga nisbatan 7 foiz oʻsgan holda 9,8 million kishiga, yuk tashish esa 98 million tonnaga yetdi (oʻsish 4,2 foiz). Tranzit segmentida ham ijobiy dinamika kuzatilmoqda: yuk tashish hajmi 8 foiz oshib, 11 million tonnani tashkil etdi. Bu koʻrsatkichlar talabning tiklanishi hamda temir yoʻl transportining ichki va xalqaro yoʻnalishlarda raqobatbardoshligi oshganini aks ettiradi.
Infratuzilmani faol modernizatsiyalash va rivojlantirish oʻsishning asosiy omili boʻldi. Yil boshida 465 kilometrli Buxoro — Urganch — Xiva uchastkasi toʻliq elektrlashtirildi va foydalanishga topshirildi, bu esa elektrlashtirilgan temir yoʻllar ulushini 51 foizga yetkazishga imkon berdi. Parallel ravishda Samarqand — Urgut, Baytqoʻrgʻon — Parkent va Miskin — Nukus yoʻnalishlarini oʻz ichiga olgan liniyalarni qurish va elektrlashtirish ishlari bajarildi. Yil oxiriga qadar quvvatlarni koʻpaytirish va ekspluatatsiya xarajatlarini kamaytirish maqsadida qator strategik loyihalarni roʻyobga chiqarish rejalashtirilgan. Bu, oʻz navbatida, yuk tashish hajmini yanada oshirishga zamin yaratadi.
2026-yil uchun oʻrta muddatli rejalar tarmoq rivojlanishida sifatli sakrashni amalga oshirishga qaratilgan. Asosiy uchastkalarni elektrlashtirishni yakuniga yetkazish, Toshkent — Samarqand — Xiva yoʻnalishi boʻyicha yangi tezyurar elektr poyezdni ishga tushirish va yuqori tezlikda harakatlanish uchun alohida liniyani ishlab chiqish viloyatlararo aloqani kuchaytiradi. Yangi elektr poyezdlar sotib olish, mahalliy korxonalar tomonidan yoʻlovchi va yuk vagonlari ishlab chiqarishni koʻpaytirish harakatlanuvchi tarkibni yangilashga tizimli yondashuvdan dalolatdir. Ushbu chora-tadbirlar birgalikda oʻsishga, texnologiyaga va tranzit salohiyatiga qaratilgan temir yoʻl transportini rivojlantirishning barqaror modelini shakllantiradi.
Aviatsiya parvozda
Aviatsiya ham barqaror miqdoriy va sifat koʻrsatkichlarini namoyish etyapti. Bu esa sektorning mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanishiga qoʻshadigan hissasini oshiradi. 2025-yilda 21 ta samolyot xarid qilgan rezident kompaniyalar milliy aviaparkimizda ular sonini 107 taga yetkazdi. Flotning kengayishi bilan birga yoʻnalish tarmogʻi ham oʻsmoqda: bugungi kunda 17 ta rezident va 51 ta xorijiy aviakompaniya 203 ta yoʻnalish boʻyicha parvozlarni amalga oshiryapti, ularning aksariyati xalqaro liniyalardir. Bu mamlakatning mintaqaviy va global aviatsiya bozoridagi mavqei mustahkamlanib borayotganidan dalolat.
Parvozlar geografiyasi kengayishi va ilgari yopilgan yoʻnalishlar tiklanishi tarmoqning asosiy koʻrsatkichlariga bevosita taʼsir koʻrsatdi. 2025-yilda 33 ta yoʻnalish ochildi va tiklandi, bu parvozlar sonini 13 foiz, yaʼni 116 mingga oshirishga imkon berdi. Yoʻlovchi oqimi 24 foiz oʻsib, 13,8 million kishiga yetdi, bunda asosiy oʻsish xalqaro yuk tashish hissasiga toʻgʻri keladi. Yuk va pochta aviatashuvlari sezilarli darajada oshdi, ularning hajmi 19 foiz oʻsib, 180 ming tonnani tashkil etdi. Yil oxirigacha parvozlar va yoʻlovchilar soni yanada koʻpayishi kutilmoqda, bu esa aviatsiya xizmatlariga yuqori talabni koʻrsatadi.
Infratuzilmani modernizatsiyalash tarmoqning barqaror oʻsishida muhim omil boʻldi. Joriy yilda Sariosiyo shahridagi aerodrom va Andijon xalqaro aeroporti toʻliq rekonstruksiya qilindi, shuningdek, Toshkent — Sharqiy negizida zamonaviy aeroport kompleksi foydalanishga topshirildi. 2026-yilda turizmni rivojlantirish maqsadida Arnasoy aerodromini ochish va Zarafshon aerodromini rekonstruksiya qilishni boshlash rejalashtirilgan. Yangi Toshkent xalqaro aeroporti qurilishi uzoq muddatli strategik loyiha boʻlib qolmoqda. Bu mamlakatni mintaqaning yirik aviatsiya xabiga aylantirishga xizmat qiladi.
Strategik ahamiyatga ega koʻrsatkich
Keng koʻlamli xalqaro transport loyihalari mamlakatimizni mintaqaviy va qitʼalararo logistikaning asosiy boʻgʻiniga aylantirish boʻyicha izchil siyosatdan dalolatdir. Xitoy — Qirgʻiziston — Oʻzbekiston temir yoʻli qurilishi boshlanishi, shuningdek, Transafgʻon temir yoʻl yoʻlagini ilgari surish boʻyicha amaliy qadamlar jahon bozorlariga chiqishning yangi yoʻnalishlarini shakllantiradi va tashqi savdo oqimlarini diversifikatsiya qiladi. Shu bilan birga, elektron ruxsatnomalarni joriy etish, ortiqcha toʻlovlarni bekor qilish va milliy tashuvchilar manfaatlarini himoyalash ichki transport sektori raqobatbardoshligini oshiradi.
Barqaror iqtisodiy oʻsishda xalqaro transport va transport yoʻlaklarini rivojlantirish strategik ahamiyatga ega. Bu tranzit hajmini sezilarli darajada oshirish, logistika xarajatlarini kamaytirish va mamlakatning global taʼminot zanjirlari tizimidagi mavqeini mustahkamlashga imkon beradi.
Xitoy — Qirgʻiziston — Oʻzbekiston temir yoʻli loyihasi strategik rejalashtirishdan xalqaro transport yoʻlagini shakllantirishning amaliy bosqichiga oʻtilganini anglatadi. Ishlar koʻlami mamlakat transport-logistika tizimi uchun loyihaning ustuvorligidan dalolat beradi. “Oʻzbekiston temir yoʻllari” AJning subpudratchi sifatida ishtirok etishi milliy kompetensiyalarning xalqaro loyihaga integratsiyalashuvini taʼminlaydi va mahalliy sanoat hamda bandlik uchun qoʻshimcha samara beradi.
Shu bilan birga, Transafgʻon temir yoʻl loyihasini amalga oshirish orqali janubiy portlarga chiqishning muqobil yoʻnalishlarini yaratish boʻyicha tizimli ishlar qilinmoqda. Afgʻoniston va Pokiston bilan uch tomonlama bitimlar imzolanishi, muhandislik-texnik tadqiqotlarni yakuniga yetkazish va texnik-iqtisodiy asoslarni tayyorlash yangi Yevroosiyo yoʻlagini shakllantirishga asos yaratadi. Ushbu yoʻnalishga nafaqat infratuzilma loyihasi, balki uzoq muddatli iqtisodiy integratsiya, tranzit salohiyatini kengaytirish va tashqi savdo aloqalarini diversifikatsiya qilish vositasi sifatida ham qaralmoqda.
Temir yoʻl infratuzilmasini rivojlantirishga xalqaro avtomobil transporti uchun sharoitlarni yaxshilash muhim toʻldirish boʻldi. “E-permit” elektron ruxsat berish tizimini joriy etish, diskriminatsion toʻlovlarni bekor qilish va qator mamlakatlar bilan hujjatlar aylanishining raqamlashtirilishi milliy tashuvchilar uchun maʼmuriy va moliyaviy toʻsiqlarni sezilarli darajada kamaytirdi. Bu asosiy multimodal yoʻlaklar, jumladan, transport hajmi barqaror koʻpayishi koʻp bor qayd etilgan Xitoy — Qirgʻiziston — Oʻzbekiston va Transkaspiy xalqaro transport yoʻnalishi boʻylab yuk oqimlari oʻsishiga toʻgʻridan toʻgʻri taʼsir qildi.
Umuman olganda, koʻrilayotgan chora-tadbirlar infratuzilma investitsiyalari, institutsional islohotlar va raqamli yechimlarni birlashtirgan xalqaro transport aloqalarini rivojlantirishning kompleks modelini shakllantiradi. Joriy yilning 11 oyida 20 ming kilometrdan ziyod avtomobil yoʻlini rekonstruksiya qilish va taʼmirlash ushbu strategiyani toʻldiradi hamda ichki transport tarmogʻi va xalqaro yoʻlaklar oʻrtasidagi mustahkam bogʻlanishni taʼminlaydi.
Yoʻl xoʻjaligi modernizatsiya qilinmoqda
Hisobot davrida yoʻllarni boshqarish sohasidagi loyihalarni amalga oshirish hududlarning bir-biriga bogʻlanishi, transport imkoniyatlari va xavfsizligiga qaratilgan. Xiva yer osti avtomobil yoʻli va Bekobod tumanida Sirdaryo orqali oʻtuvchi yangi koʻprik ishga tushirilishi transport oqimlarini yengillashtirish va yoʻldagi vaqtni qisqartirish borasida muhim infratuzilmaviy yechimga aylandi.
Jizzax viloyatidagi loyihalar ham katta samara berdi. Bu yerda yangi yoʻl yoʻnalishi hamda yoʻl oʻtkazgich qurilishi M-39 magistral yoʻli bilan toʻgʻridan toʻgʻri va xavfsiz aloqani taʼminladi. Yoʻnalishlarning sezilarli darajada qisqarishi va yangi obyektlarning yuqori oʻtkazuvchanligi mintaqa tranzit salohiyatini oshirdi, yoʻlovchilar va yuk tashish uchun sharoitlarni yaxshiladi. Olimpiya shaharchasi hududida avtomobil va sport yoʻllari qurilishi shahar muhitini kompleks rivojlantirishning qoʻshimcha elementi boʻlganini taʼkidlash joiz va bu transport hamda ijtimoiy shaharsozlikdagi ustuvorliklar uygʻunlashib ketganidan dalolat beradi.
Shu bilan birga, butun mamlakat boʻylab yoʻl tarmogʻini taʼmirlash va modernizatsiyalash koʻlami kengaymoqda. Yil yakuniga qadar turli ahamiyatga ega oʻn minglab kilometr yoʻlni normativ holatga keltirish rejalashtirilgan. Davlat-xususiy sheriklik, xususan, Toshkent — Andijon va Toshkent — Samarqand loyihalari asosida pulli avtomobil yoʻllarini rivojlantirish strategik yoʻnalishga aylanmoqda. Shu bilan birga, xalqaro moliya institutlari ishtirokida asosiy milliy va mintaqalararo yoʻllarni qamrab oluvchi yirik loyihalar ishga tushirilmoqda. Ushbu chora-tadbirlarning bari yoʻl infratuzilmasini barqaror rivojlantirish, investitsion jozibadorlikni oshirish va mamlakatimizning xalqaro transport oqimlariga integratsiyalashuvi uchun uzoq muddatli asos boʻlib xizmat qiladi.
Mamanbiy OMAROV,
Oʻzbekiston Respublikasi transport vazirining
birinchi oʻrinbosari
