Ўша бадиасида қуйидаги фикрларни келтирган эди: ҳар бир миллатда олийжаноб ва пасткашлар, гўзал ва бадбашаралар бор, ўғриларни ҳам, туҳматчиларни ҳам учратиш мумкин. Аммо улар бутун миллат қиёфасини белгиламайди, улар шу миллатдаги бегона ўтлардир.
Ҳақиқатдан ҳам, дунё халқларининг турли тоифадаги: яхши ва ёмон, буюк ва ғариб инсонларнинг барчаси қайсидир миллат вакили бўладилар. Агарда бирор миллатда эзгу ғояларни тарғиб этувчи инсон пайдо бўлса, бошқа миллат вакиллари ҳам уни ўз фарзанди каби ардоқлайди. Масалан, XV – XVI асрларда яшаб ижод қилган буюк аждодимиз Алишер Навоий мамлакатимизда қандай эъзозланса, бошқа минтақаларда ҳам унинг қадру ҳурмати баланддир. Биргина япон халқининг эҳтироми сифатида қўйилган Токиодаги ҳазрат Навоий бобомизнинг ҳайкали фикримизнинг далили бўла олади. Лекин, афсуски, дунёга Алишер Навоий бобомиз каби буюк шоиру авлиёларни етиштириб берган миллатимиз орасида бир иллат пайдо бўлганки, аста-секинлик билан ёшларимизнинг, миллатимизнинг онгини эгаллаб, унинг миллий ифтихорини – миллий тилини заифлашувига, ундаги сўзларнинг унутилишига сабаб бўляпти. Бу – ўзга тилларга маҳлиёлик иллатидир!
Ҳозирги жадал ривожланиб бораётган глобаллашув замонида яхши кадр бўлиш учун, албатта, ўзга тилларни ўрганиш, камида учта тилни билиш керак. Бироқ ўзга тилларни ўргатаётган баъзи устозлар борки, таржима қила олмаган сўзларини «бизнинг тилимиз камбағал,» деган важ билан инкор қилади ва ўша сўзни ўз ҳолича ўргангувчига тақдим қилади. Ўзим ҳам бир неча бор бунинг гувоҳи бўлганман. Инглиз тилини ўргатган устозларимнинг бири ҳам бу гапни кўп таъкидловчи эди: бизнинг тилимиз камбағал. У ҳар доим «любой» сўзини ишлатар эди.
Бир сафар ҳеч ёдимдан кўтарилмайдиган воқеа содир бўлган: рус тилидан тайёрлов курсида дарс берадиган ўқитувчим билан русча «уже» сўзининг ўзбек тилидаги муқобили устидан тортишган эдик. Рус тили устозим бир нечта луғатларни, жумладан, «Ўзбек тилининг изоҳли луғати»ни исбот қилиб кўрсатган ва бирортасида ҳам юқоридаги сўзнинг ўзбек тилидаги таржимаси берилмаган эди. Сал кам бир йиллик изланишларим мобайнида англадимки, «уже» сўзи ўзбек тилидаги «аллақачон, ҳали, шу пайтгача» модал ва кириш сўзларига таржима қилинар экан.
Афсуски, бу иллат нафақат баъзи ўз тилини билмайдиган устозлар томонидан, балки ҳукуматнинг айрим идоралари, вакиллари томонидан ҳам йўл қўйилаётган хатодир.Авваллари,она тилимизда гаплашилаётганда русча баъзи сўзлар қўшиб ишлатилар эди. Ҳозирги кунда, бу сўзлар рўйхатига «инглиз тили»даги сўзлар ҳам қўшилиб, «аралаш сўзлар» луғати анча бойиб бормоқда. Мисол учун, кундалик ҳаётда ишлатилиниши одатга айланган “creative,” “motivation, motive,” “feyk,” “piar,” “brend,” ва бошқалар. Ўзбекистон Республикаси Ёшлар Иттифоқи, Ёшлар ишлари агентлигининг илгари сурган кўплаб лойиҳалари ҳам инглиз тилида номланган: startup, JustStart, TEDxNavoi Street Countdown шулар жумласидандир. Балки, ўзга тильдаги сўзларни ўз тилидаги нутқига аралаштириб сўзловчилар ўзларининг кўп тилни билишларини, донолигини намоён қилмоқчидир. Бироқ, ҳикматга бой халқимиз айтганидек: - чала мулла диндан чиқарар.
Туркий тиллар шажарасида ўзининг муносиб ва мақтангудек, фахрли ўрнига эга она тилимиз – ўзбек тили жуда узоқ ривожланиш тарихига эга бўлиб, кўплаб буюк зотларнинг зафарли қалам суришига сабаб бўлгандир. Манбаларга кўра, бир вақтлар подшолар чодирида айнан туркий тильдан фойдаланилган. Биргина ҳазрат Навоий бобомизнинг бадиий мероси абадият оламининг ўчмас маёғи сингари асрлар давомида инсониятга тўғри йўлни кўрсатиб келмоқда.
Ўзбек тилини камбағал дегувчиларга қарата бобомиз Абдулла Қодирий: - Ўзбек тили камбағал эмас, балки ўзбек тилини камбағал дегувчиларнинг ўзи камбағал. Улар ўз нодонликларини ўзбек тилига тўнкамасинлар, – деган эканлар.
Дейдиларки: - Тил – миллат кўзгуси! Азиз ватандош! Бугунги эркимиз, ҳурриятимиз ўзимизда бўлган, ўз ҳаракатларимизни ўзимиз белгилайдиган доруломон кунларда ўз тилимизга зиён етказмаяпмизмикан? Уни бегона ўтлардан тозалаш ўрнига, ўзимизнинг «олифта одатлар»имиз билан кўплаб сўзларининг унутилишига сабаб бўлмаяпмизмикан? Сиз ўз тилингизга кўзгу тутиб кўринг. Албатта, жавоб топасиз. Ердаги одил ҳакам – ўзингиздир!
Хулоса қилиб айтишимиз жоизки, ҳар бир миллат вакили келажак авлод олдида масъулки, аждодларидан мерос бўлиб келаётган урф-одатларни, анъаналарни ва, албатта, ўз она тилини гард юқтирмай етказиш. Она тилимиз – бизнинг ифтихоримиз, дунёда ўзбек миллатининг мавжудлиги белгиси! Ёзувчимиз Примқул Қодиров таъбири билан айтганда: – Она тилим – менинг Ватанимдир!
Шоҳруҳ Жўраев,
ТДЮУ Оммавий ҳуқуқ факультети 2-босқич талабаси
