2019 йил

Ўзбекистон Конституцияси қабул қилинган кунга бағишланган давлат тадбири пойтахтимиздаги Анжуманлар саройида тантанали нишонланмоқда. Саҳнага ўрнатилган катта мониторда “Спорт — 2019” деган ёзув, Олимпия ўйинлари белгиси жилоланади. Андижон вилоятининг чекка бир қишлоғида улғайган “Йилнинг энг яхши паралимпиячиси” ­Темур Ғиёсов Ўзбекистон Президенти билан рўбарў бўлиш олдидан ҳаяжонини босганча парда ортида турибди. Шу саҳна, шу онларга етиб келгунча босиб ўтилган узоқ ва машаққатли йўл унинг хаёлидан кино тасмасидай бир-бир ўтаётганди...

Бой берилмаган болалик

Турсуной опа еттинчи фарзанди — кенжатой ­Темурбекнинг ҳам опалари, акаси каби ҳаяжон билан биринчи қўнғироқ тадбирига бориши, ўзи ҳам қувонч билан эркатойининг қўлига биринчи ўқитувчиси учун гуллар тутқазиб қўйишни орзу қилган эди. Бироқ ўшанда ўғлининг айни мактаб ёшига етганда юролмай қолиши, якка тартибда таълим олишини у қаердан ҳам билсин...

6 ёшида оёғини зинага қаттиқ уриб олган ўйинқароқ болакайнинг чап болдири яхшигина лат егани боис, жароҳат авж олиб, болдир суяги чирий бош­лаган экан. Тумандаги бир шифокорнинг “ўғлингизни даволай оламан”, деган сўзларига ишонган онаизор унга топган-тутганини берса-да, натижа яхши бўлмади. Операциядан сўнг кенжасининг чап оёғи ўнг оёғидан 10 сантиметр калта бўлиб қолди. Аслида арзимасдек туюлган бу фарқ Темурбекни соғлиғида нуқсони бор болалар қаторига қўшиб қўйди. Чунки у юра олмай қолганди. Лекин болаликдан спортга бўлган қизиқиш, кун бўйи коптокнинг ортидан чопиб юришнинг алами эндиликда уни ўтирган жойида бўлса-да, спорт билан машғул бўлишга ундар эди. Ахир кеча маҳалла айланиб чопиб юрган бола бугун бир жойдан қимирлай олмай қолишини тасаввур қилинг... Бу ёш боладан жуда катта ­сабр-тоқат талаб қиладиган ҳолат эди. Шунинг учун ўт-олов бўлган бу бола лоақал кўчага стул қўйдириб, ўтган-кетган билан шахмат ўйнарди.

Онамдан ажрагач, спортга суяндим...

2007 йил. 15 апрель. Турсуной опа яхши бир ният билан жиянига ёрдам бериш мақсадида қиш­лоқ врачлик пунктига йўл олади. Ўғли Темурбекка ўқитувчисини яхши кутиб олиб, яхши ўқишини та­йинлайди.

Поликлиника яқин бўлгани учун йўлнинг четида пиёда кетаётган онасини уқувсиз ҳайдовчи бошқарган машина ногаҳон уриб кетиб, меҳрибони ўша ернинг ўзида жон таслим қилиши бўлажак спортчининг етти ухлаб тушига ҳам кирмаган, албатта. Мудҳиш хабарни эшитгач, дод-фарёд солди. Дард устига чипқон бўлган бу кўргилик уни-да олиб кетиши мумкин эди. Аммо исми жисмига монанд болакай иродасининг ҳам темирдан эканини амалда кўрсатди. 11 ёшида  у онаси ҳеч қачон қайтиб келмаслиги, афсус, надоматлар, йиғи-сиғидан заррача наф йўқлигини чуқур ҳис қилиб, бор кучини ўзини тиклаб олишга сарфлади. Ҳар куни мен соғломман, соғ одамлардан камим йўқ, дея ўзига ўзи тасалли берди. Бир йил ўтиб, юра бошлади. Ниҳоят, 7-синфдан мактабга чиқди. Синфдошлари билан бирга билим олиш бахтига муяссар бўлган Темур улардан қолишмасликка интилар, жисмоний тарбия дарсларида бироз қийналарди, холос.

— Ўша пайтда ҳозирги ақлим бўлса эди, — дейди унинг ўзи. — Сен четга чиқиб тур, биз билан баробар бўлолмайсан, уринмай қўяқол, барибир биздек югуролмайсан, деган гаплар юкини заррача юракка олмаган, камситишлар, ажратишлардан ўкинмаган бўлар эдим. Ҳатто дадам операцияларимга пул сўраб борган қариндошлардан айримлари ҳам “оёғини кестириб ташла, осон қутуласан, нима қиласан даволатиб”, дейишган экан. Бугун анча улғайиб англаб етдимки, кимнингдир бўйини, кимнингдир ақлини, яна кимнингдир қўлини калта қилиб яратиш Парвардигорга хос экан, бундай инсонларни ҳақорат қилишга, камситишга, ажратиб қўйишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ.

Нима бўлганда ҳам Темур руҳан чўкиб қолмади. Очиқдан-очиқ “бу бола давлат берадиган пенсия билан яшайди энди, бир умр бир жойда ўтиради”, деган гапларни эшитганида ҳам қалбида фақат эзгулик, буюк ишларга қодирлик ҳисси улғаяверди.

2012 йилда Фарғона шаҳридаги имконияти чекланган шахслар учун ихтисослаштирилган рес­публика касб-ҳунар коллежида ишлайдиган маҳалладоши Азизбек Мўминов уни шу даргоҳга етаклаб борди. Ота-оналар мажлисларида ўзи ота, ўзи она ўрнини босиб, уч йил давомида Темурбекнинг кўнг­лини ўкситмади.

2014 йилда паралимпия ҳаракатини ривожлантиришга эътибор кучайгач, селекция ишлари бош­ланиб, коллежга ҳам мураббийлар келишади. Ўшанда 200-300 нафар ёш орасидан Темурбек ҳам терма жамоа сафига киришга муваффақ бўлди. Шундан сўнг спортга қизиқиши янада ортиб, мусобақалар сари дадил отланишга, ҳаммасини унутишга, бу ёғига фақат ва фақат спорт билан олға одимлашга қарор қилди.

Илк ғалабалар

Илк бор паралимпия спорт турлари бўйича ­Ўзбекистон чемпионатида 34 метрга найза улоқтириб, 2-ўринни қўлга киритган Темурбекка меҳрибон устози Яҳёбек Ёқубов ҳам суянч, ҳам таянч бўлган. Шогирдига ҳаяжонни қандай енгиш, албатта, ўзига ишониш кераклигини қайта-қайта уқтирганди. Мураббийнинг ҳар бир маслаҳатига амал қилиб, 2015 йилда найза улоқтириш бўйича Хитойнинг ­Пекин шаҳрида бўлиб ўтган Гран-при мусобақасида 3-ўрин, 2016 йили эса Дубай шаҳрида баландликка сакраш бўйича 2-ўринни қўлга киритди.

2018 йилда Жакартадаги Параосиё ўйинларида 1 метр 95 см. натижа билан олтин медални қўлга киритган бўлса, 2019 йилда БААнинг Дубай шаҳрида 2 метр баландликдан сакраб ўтиб, жаҳон чемпионатининг кумуш медали ва Токио Паралимпия ўйинлари йўлланмаси соҳибига айланди.

Спортчида албатта ҳаяжон бўлади

Энг кучли, энг тажрибали спортчи ҳам, албатта, мусобақа олдидан ҳаяжонланиши аниқ. Темурнинг наздида ҳаяжонни мусобақага қадар босиб ўтилган йўлни эслаш билан енгиш мумкин. Чунки нафақат спортчи, бошқалар ҳам финалга ўз-ўзидан етиб келмайди. Тинимсиз машғулот, машаққатли меҳнат, мураббийларнинг ҳар машғулот чоғида берган маслаҳатлари ғалабага пойдевор бўлади. Умуман олганда, миллионлаб мухлис қаршисига келгунга қадар бўлган ҳар бир кунни кўз олдидан ўтказган ва “шунчасини уддаладим, бугун ҳам уддалай оламан”, дея ўзига ўзи куч ва ишонч беролган спортчигина ҳаяжонни енгиши мумкин. Темурда бу жараён шундай кечади. Машғулотларда бутун юк ўнг оёғига тушиши, ўша юк кечаси билан кучли оғриққа айланиши, уйқусизлик азобларини эслашнинг ўзи ҳам ички бир шижоат беради унга.

Кутилмаган ва унутилмас воқеа

2019 йилда Ўзбекистон Миллий паралимпия ассоциацияси мамлакатда “Йилнинг энг яхши федерацияси”, деб топилди.

— Бу менга бир ғурур берган бўлса, “Йилнинг энг яхши паралимпиячиси” дея эътироф этилганим, қолаверса, “Токио — 2020” Паралимпия ўйинларига йўлланма олганим ўзимга бўлган ишончимни янада орттирди, — дейди қаҳрамонимиз. — Энг қувончлиси (унинг кўзида ёш айлана бошлади), менга давлат тадбирида Президент билан кўришиш бахти насиб этди. Биринчи бўлиб хаёлимга келгани онам мени елкасида опичлаб юрган (қўлтиқтаёққа пули йўқлигидан) кунлар бўлди. Кечагидек эслайман у кунларни. Операцияга кириб кетганимда, ҳолсизликдан жонлантириш хонаси эшигига суянганича мудраб қолганлари ҳам кўз олдимда. Қани энди ҳозир осмон қадар юксалаётганимни волидаи муҳтарамам кўрса-ю, ўша жонсарак қадди, забардаст елкалари мен билан бирга юксалиб, қадоқ қўллари дуога очилса... Чекка қишлоқда туртиниб-суртиниб улғайган ўғлининг давлат раҳбари билан учрашиш даражасига лойиқ топилганидан боши кўкка етсайди. Андижоннинг марказидан 3 хонали уйни спортдан топган ҳалол пулларига олганини билсайди. Ёхуд дадам яна икки йилгина ҳаёт завқини сурганида ҳам қувончимга шерикликка улгурармиди? Онам­нинг ўрнига лоақал отам кўрса бўларди-ку, бахтли кунларимни? Наилож, уларнинг руҳини бўлса-да, шод қилаётгандирман, дейман ўзимга ўзим. Онам қийналган пайтларда унга мадор бўлолмадим, бола эдим, мактабда ўқиса-да, бутун юкини онасига ­

ортиб олган бола. Отам эса, барча оталар каби биз, етти фарзандни боқиш учун тиним билмай ишлар эди. Шундай бўлса-да, қорнимиз тўйиб-тўймаган кунлар бўлган, кетма-кет қийинчиликларга дуч келардик. Атиги 7-8 минг сўм йўқлигидан ололмаганим — синф винеткаси ҳам сўлғин хотиралар орасидан бир боқиб ўтди. Шунинг учун ҳам маррани янада баланд олишга интилишдан толмайман. Қолаверса, спортчиларга адолатли ёндашадиган, паралимпиячиларни четга чиқариб қўймайдиган Президентимизнинг ғамхўрлигига жавобан Ўзбекис­тон ғалабаларига ҳисса қўшаётганимдан бахтиёрман. Ўша куни катта саҳнада давлатимиз раҳбарига айт­ган гапим бир умр тилимда айланади, қалбимга муҳрланганича қолади: “Бизга бундай шароитларни, имкониятларни яратиб бераётган муҳтарам юртбошимизга Ўзбекистонда яшаб истиқомат қилаётган барча имконияти чекланган шахслар номидан миннатдорлик билдираман”.

Галина Казакова: севимли шогирдинг ҳамкасбингга айланса!

Темур Ғиёсов билан ҳақли равишда фахрланаман. Чунки у секин-аста маррани юқорига қараб забт этиб боряпти. Унинг иродаси кучли экани менга ҳамиша умид бериб келган. Тўғри, мураббийнинг роли ҳам катта, аммо спортда фақат ва фақат кучли ирода билангина ғалабага эришиш мумкин. Шогирдингизнинг ҳар бир ютуғида сизнинг меҳнатингиз намоён бўлар экан, бор тажрибангиз, бор маҳоратингизни унга сингдиришга ҳаракат қиласиз. Шунча йил борингизни берганингиздан кейин эса, у сизга фарзанддек азиз ва яқин бўлиб қолади. ­Темур ана шундай шогирдларимдан. Бундай шогирдларинг ҳамкасбингга айланиб, ўзинг билан бирга ишласа, қанчалар қувонасан. Шу маънода, Темур билан ҳам бир жамоада ишлашни орзу қиламан.

Ўзим каби издошларимга ёрдам бераман

Паралимпия чемпиони билан суҳбатимиз давомида у бир жиҳатни алоҳида таъкидлади. У ҳам бўлса — эзгулик. Зеро, 2016 йил Дубайда бўлиб ўтган ва Рио Олимпиадасига йўлланма берадиган халқаро Гран-прида 1 метр 74 см. баландликни забт этиб, кумуш медаль билан Ўзбекистонга қайтади. Бу натижа унинг Рио Олимпиадасига қатнашиши учун камлик қилган. Ўз устида жиддий ишласа, астойдил шуғулланса, натижаси юқорилишига ишонган чемпион 20 та медаль ва дипломини олиб, туман ҳокимлигидан пойтахтдаги мусобақага бориб келиш учун 200 минг сўм сўрайди. Шу мусобақа унинг ўқув-йиғин машғулотларига чақирилиши, кейинги катта мусобақаларга йўл очишини у яхши биларди. Дадасининг қариб қолгани, ишсизлиги, оилавий шароит оғирлигини айтса-да, мутасаддилардан “сенга ўхшаганлар кўп келади, ке­йинроқ ҳал қилиб берамиз”, деган жавобни эшитган спортчи бир ҳафта кутади, икки ҳафта кутади, бир ой ўтса ҳамки ёрдамдан дарак бўлмайди. Кейинчалик республикадан у ҳақида ижобий фикрларни эшитган ҳокимлик мутасаддиларининг ўзлари спортчининг уйига у сўрагандан ҳам кўпроқ миқдорда ёрдам пули олиб боришади, аммо кеч бўлган эди.

Шунингдек, 2018 йили Жакартада бўлиб ўтган Осиё ўйинларидан Темурбек ва бир хил натижа кўрсатган яна бир тумандоши олтин медаль билан қайтган. Ўшанда икки спортчига бўлган икки хил муносабат қаҳрамонимизнинг кўнглини бироз чўктирди. Ўзингиз ўйланг, бирининг уйига ҳокимнинг ўзи совға-саломлар билан ташриф буюриб қутласа-да, яна бирини ҳатто маҳалла раиси ҳам йўқламаса... Бу ҳолатдан етим кўнгли қаттиқ ўксиган эканми, Темурбекни яратганнинг ўзи Президент билан учраштириб қўйди. Шу ўринда унинг қуйидаги гапларини айнан келтиришни жоиз топдик.

“Ўзига тўқ, қўллашга қодир бўла туриб, ёнгинасида кўмакка муҳтож бўлиб турган инсонга ёрдам бермаганларни тушуна олмайман. Нафақат спортда, балки кўча-кўйда ҳам эҳтиёжманд, қийналиб қолган одамларга далда бўлиш инсонийликнинг энг яхши кўринишларидан, деб биламан. Аввало, саломатлик жойида бўлишининг ўзи туганмас бойлик. Қалбимга болаликдан жо бўлган бир гапни айтмоқчиман, саломатлик — инсоннинг бошидаги тож. Бироқ ўша тожни соғлиғида нуқсони бор, ногиронларгина кўра олади. Ҳаётда ҳеч нарсам қолмади, бойлик орттиролмадим, дея нолиб юрган одамлар ҳаммадан бой эканини билсалар эди... Афсус, улар ана шундай нолишлар билан ўзларини ногиронлардан-да қуйироққа тушириб қўйяпти. Бугун қўл-оёғи йўқлар ҳам юрагидаги озгина умид учқуни билан жамиятда муносиб ўрин топяпти. Энг қувонарлиси, уларни давлатимиз бошига кўтаряпти. Айнан шундай инсонлар мисолида ҳаётнинг қанчалар гўзаллиги-ю, соғлиқнинг нақадар бебаҳолиги намоён бўляпти.

Яхши ниятларим кўп. Айни пайтда ўзим ҳам талабаман. Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетида 3-босқичда таҳсил оляпман. Насиб қилса, келажакда спортга қизиқиши кучли, иқтидори бор, аммо ота-онасидан ажраган, тўгаракларга қатнаш­гани шароити йўқ болаларга, аввало, моддий томондан, бунга қурбим етмаган тақдирда эса бор тажрибам, маҳоратим билан ёрдам бераман.

Ҳоким билан учрашувда

Ўзи туғилган Қўрғонтепа тумани тарихида биринчи бор Паралимпия ўйинларида иштирок этиш арафасида турган Темурбекнинг туман ҳокими билан учрашувда айтишни дилига туккан таклифлари билан биз ҳам қизиқдик. Бошқалар ўйлаганидек, у ҳокимдан ўз манфаати учун эмас, юртдошлари соғлиғини кўзда тутиб, туманда енгил атлетикани, умуман, спортни ривожлантиришни таклиф қилмоқчи. Шундоқ ҳам ҳудудларда раҳбарларнинг спортга эътибори яхши. Лекин барча давлат ташкилотлари, маҳаллаларда спорт тадбирларини янада кўпроқ ташкил этиш, одамларни ёш тоифаларига бўлган ҳолда, ҳар ойнинг охирги ҳафтасида мунтазам мусобақалар ўтказиб туриш мақсадга мувофиқ.

Буларнинг барчаси ёш спортчи тасаввур қилаётган аҳолининг жисмоний фаоллигини, соғлиғини яхшилашда муҳим омил бўлади. У ҳар бир инсон спорт билан фақат шон-шуҳрат, мол-давлат эмас, ўз соғлиғи учун шуғулланишини истайди.

— Одамлар бир кунда спорт учун лоақал ярим соат вақт ажратишса ҳам, саломатликнинг қадрига етган бўлишар эди, — дейди Темур Ғиёсов.

Токиода ҳам Ўзбекистон шарафини муносиб ҳимоя қилишим керак

Аксарият инсонлар спортда медаль олиш, муваффақиятларга эришиш осон, деб ўйлайди. Бу соҳанинг фақат спортчигагина аён бўлган машаққатлари мухлисларнинг қўллаб-қувватлаши, олқишлаши билан унут бўлади гўё. Ҳеч бир медалга шунчаки эришилмайди.

Айни пайтда Ангрендаги Янгиобод енгил атлетика базасида ўқув-йиғин машғулотларида қатнашаётган Темурбек мураббийи Галина Казакова қўл остида навбатдаги йирик мусобақага жон-жаҳди билан тайёрланяпти. Ҳар куни 2 маҳал машғулот.

— Қандай бўлмасин, Токиода ҳам Ўзбекистон шарафини муносиб ҳимоя қилишим керак, — деб ойдин тилагини яна бир бор тилга олади у. — Чунки Паралимпияга ҳеч қайси давлатда биздагидек катта эътибор берилмайди. Ассоциациянинг ­Ўзбекистон Миллий паралимпия қўмитасига айлантирилиши, Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетида паралимпия факультети, қўмита ҳузурида паралимпия спорт турлари бўйича мутахассисларни тайёрлаш институти ташкил қилинишининг ўзи ҳам алоҳида эътиборнинг амалдаги кўринишидир. Буларнинг бари Президентимизнинг спортга қаратаётган эътибори, хусусан, имконияти чекланган юртдошларимизнинг ҳеч кимдан кам бўлмай, ҳаётдан рози бўлиб яшаши учун барча шароитни яратиш йўлидаги саъй-ҳаракатлари самарасидир. Шундай экан, бу биз, паралимпиячилар зиммасига катта масъулият юклайди. Ана шу масъулият куч бериб, илоҳим, умид билан тайёргарлик кўраётган ҳар бир спортчимизга Токиодан тоғлар қадар мағрур қайтиш насиб этсин!

Темур Ғиёсов ва у билан бир сафда катта мусобақага тайёргарлик кўраётган барча паралимпия­чиларга Токиода улкан муваффақиятлар тилар эканмиз, яқиндагина юртимизга ташриф буюрган Осиё Паралимпия қўмитаси президенти Мажид Рашиднинг қуйидаги гапларини мақолага хотима қилишни жоиз топдик: “Бу менинг Ўзбекистонга илк ташрифим эмас. Мен 2013 йилда ҳам бу ерда бўлганман. Янгиликлар орқали сўнгги пайтларда юртингизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар ва улкан ўзгаришлар ҳақида мунтазам танишиб бораман. Айниқса, Ўзбекистонда ­паралимпия ҳаракатига давлат миқёсида эътибор қаратилаётгани самараси ўлароқ, ушбу мамлакат спортчилари йилдан-йилга юқори натижаларга эришиб келмоқда. Умид қиламанки, ўзбекистонлик паралимпиячилар Токиода бўладиган Паралимпия ўйинларида ҳам юқори натижаларга эришади”.