Инфратузилмани модернизациялаш, транспорт хавфсизлигини ошириш, фуқаролар ва бизнес учун қулайликларни таъминлашга асосий эътибор қаратилди. Бу чора-тадбирлар транспортнинг барча асосий турларини қамраб олди. Бунда асосий эътибор миллий лойиҳаларга, ҳаракатланувчи таркибни янгилашга, саноатни бошқариш самарадорлиги ва тақдим этилаётган хизматлар сифатини оширишга имкон берувчи рақамли ечимларни жорий қилишга йўналтирилган.
2025 йил логистика йўлакларини ривожлантириш ва ўзгарувчан ташқи иқтисодий шароитда юртимизнинг транзит салоҳиятини мустаҳкамлаш муҳим фаолият йўналиши бўлди. Параллел равишда бахтсиз ҳодисаларни камайтириш, норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш ва минтақавий тармоқ дастурларини қўллаб- қувватлаш бўйича тадбирлар амалга оширилди. Авиация соҳасида йўналишларни субсидиялаш ва аэропорт тармоғини ривожлантириш, йўл соҳасида эса трассаларни стандарт ҳолатга келтириш устувор йўналишлар этиб белгиланди. Интеграциялашган ёндашув саноатнинг барқарорлигини таъминлаш ва кейинги ўсиш учун асос яратиш имконини берди. Транспорт соҳасини ривожлантириш, яъни Ўзбекистонни Марказий Осиёнинг логистика марказига айлантириш улкан стратегиянинг бир қисми ҳисобланади.
Ўтаётган йил рақамларда
2025 йилнинг январь-ноябрь ойлари натижалари транспорт саноатининг барқарор ижобий ривожланиш динамикасидан далолат беради. Ҳисобот даврида кўрсатилган хизматлар ҳажми 173 триллион сўмга етди, бу ўтган йилгидан 14 фоиз зиёд дегани. Саноатнинг ўсиши макроиқтисодий кўрсаткичларда акс этади: ялпи ички маҳсулотдаги улуш 5,6 фоиз, хизматларнинг умумий ҳажмида эса 19 фоиз ошди. Йил охиригача 185 триллион сўмлик натижага эришиш кутилмоқда, бу ўтган йилгидан сезиларли юқори. 2026 йилги стратегик мўлжаллар бозорни янада, яъни 200 триллион сўмдан зиёдга кенгайтиришни назарда тутади ва бу секторнинг узоқ муддатли салоҳиятини намойиш этади.
Юк ташиш динамикаси транспорт хизматларига нисбатан барқарор талабни тасдиқлайди. Йил давомида 6,4 миллиард йўловчи ва 1,4 миллиард тонна юк ташилди, бу ўтган йилдагига нисбатан мос равишда 5,2 ва 4,6 фоиз кўпдир. Халқаро юк ташишнинг ўсиши, айниқса, сезиларли — 11 фоиз (59 миллион тоннагача) ошди. Йил охирига келиб, 7,2 миллиард йўловчи, 1,5 миллиард тонна юк ва 66,5 миллион тонна халқаро ташиш ҳажмлари кутиляпти.
Соҳанинг ташқи иқтисодий кўрсаткичлари алоҳида эътиборга молик. Транспорт хизматлари экспорти 2,2 миллиард долларга етиб, режадан 4,6 фоиз ошди ва ўтган йилдагига нисбатан 30 фоиз ўсди. Хорижий инвестиция оқими сезиларли даражада кучайиб, 738 миллион доллар (2024 йилдагига нисбатан 64 фоиз кўп) ўзлаштирилди. Йил охиригача хизматлар экспорти 2,3 миллиард долларга етади ва 25 та лойиҳа доирасида 839 миллион долларлик инвестиция ўзлаштириш режалаштирилган, бу эса инфратузилмани модернизациялаш ва янада ривожлантириш учун мустаҳкам асос яратади.
Ҳаммаси хизматлар сифатини яхшилаш учун
Йил бошидан жамоат транспорти ривожи ҳаракатланувчи таркибдаги кенг кўламли янгиланишлар ва йўналиш тармоғи кенгайиши билан тавсифланади. 573 та автобус, 216 та электробус ва 396 та микроавтобус хариди паркларни 1185 та замонавий экологик тоза транспорт воситаси билан янгилаш имконини берди. Бу шаҳарлараро ва халқаро йўналишларни ўз ичига олган 187 йўналишни ишга тушириш учун шароит яратди. Йил охирига қадар минтақаларга қўшимча автобуслар етказиб бериш ва режалаштирилган харидлар транспорт воситаларида эркин ҳаракатланишни ошириш ва мавжуд инфратузилмага юкни камайтириш бўйича изчил сиёсатдан далолат беради.
Йирик ўзгариш брутто-шартномалар амалиёти кенгайиши бўлди. Ушбу амалиёт ҳозир Тошкент, Нукус ва вилоят марказларидаги 253 та автобус йўналишида қўлланилмоқда. Ушбу моделнинг жорий этилиши йўловчи ташишнинг мунтазамлигини ва хизмат кўрсатиш сифатини оширишга имкон берди, яъни транспорт воситалари оралиғидаги интервал 2-3 баравар камайди, пойтахтда эса йўловчилар оқими кунига 1,4 миллион кишига етди. Вилоятларда ҳам шунга муқобил динамика — кунлик йўловчи ташиш сони ўртача 60 фоиз ошгани кузатилмоқда. Ушбу кўрсаткичлар янада шаффоф ва бошқариладиган ташкилий тизимга ўтиш самарадорлигини тасдиқлайди.
Тармоқнинг молиявий ва технологик модернизацияси пойтахт жамоат транспортида нақд пул тўлашдан воз кечилиши натижасида кучайди. Электрон тўловларга ўтиш даромадлар 20 фоиз ўсиши, қоидабузарликлар икки баравар камайиши ва яширин айланманинг амалда йўқ қилинишини таъминлади. 2026 йилда мазкур модель вилоятларда ҳам қўлланилиши йўловчилар ташишнинг ягона рақамли маконини яратади. Шу билан бирга, таксомотор фаолиятини легаллаштириш ва кунига 1 миллиондан зиёд йўловчига хизмат кўрсатувчи метронинг янгиланиши шаҳар мобиллигини ривожлантиришга комплекс ёндашувни шакллантирмоқда.
Тизимда тармоқнинг роли ортяпти
Темир йўл транспортида барқарор ўсиш кузатиляпти, транспорт тизимида тармоқнинг роли ортяпти. Йўловчи ташиш ҳажми ўтган йилдагига нисбатан 7 фоиз ўсган ҳолда 9,8 миллион кишига, юк ташиш эса 98 миллион тоннага етди (ўсиш 4,2 фоиз). Транзит сегментида ҳам ижобий динамика кузатилмоқда: юк ташиш ҳажми 8 фоиз ошиб, 11 миллион тоннани ташкил этди. Бу кўрсаткичлар талабнинг тикланиши ҳамда темир йўл транспортининг ички ва халқаро йўналишларда рақобатбардошлиги ошганини акс эттиради.
Инфратузилмани фаол модернизациялаш ва ривожлантириш ўсишнинг асосий омили бўлди. Йил бошида 465 километрли Бухоро — Урганч — Хива участкаси тўлиқ электрлаштирилди ва фойдаланишга топширилди, бу эса электрлаштирилган темир йўллар улушини 51 фоизга етказишга имкон берди. Параллел равишда Самарқанд — Ургут, Байтқўрғон — Паркент ва Мискин — Нукус йўналишларини ўз ичига олган линияларни қуриш ва электрлаштириш ишлари бажарилди. Йил охирига қадар қувватларни кўпайтириш ва эксплуатация харажатларини камайтириш мақсадида қатор стратегик лойиҳаларни рўёбга чиқариш режалаштирилган. Бу, ўз навбатида, юк ташиш ҳажмини янада оширишга замин яратади.
2026 йил учун ўрта муддатли режалар тармоқ ривожланишида сифатли сакрашни амалга оширишга қаратилган. Асосий участкаларни электрлаштиришни якунига етказиш, Тошкент — Самарқанд — Хива йўналиши бўйича янги тезюрар электр поездни ишга тушириш ва юқори тезликда ҳаракатланиш учун алоҳида линияни ишлаб чиқиш вилоятлараро алоқани кучайтиради. Янги электр поездлар сотиб олиш, маҳаллий корхоналар томонидан йўловчи ва юк вагонлари ишлаб чиқаришни кўпайтириш ҳаракатланувчи таркибни янгилашга тизимли ёндашувдан далолатдир. Ушбу чора-тадбирлар биргаликда ўсишга, технологияга ва транзит салоҳиятига қаратилган темир йўл транспортини ривожлантиришнинг барқарор моделини шакллантиради.
Авиация парвозда
Авиация ҳам барқарор миқдорий ва сифат кўрсаткичларини намойиш этяпти. Бу эса секторнинг мамлакатимиз иқтисодий ривожланишига қўшадиган ҳиссасини оширади. 2025 йилда 21 та самолёт харид қилган резидент компаниялар миллий авиапаркимизда улар сонини 107 тага етказди. Флотнинг кенгайиши билан бирга йўналиш тармоғи ҳам ўсмоқда: бугунги кунда 17 та резидент ва 51 та хорижий авиакомпания 203 та йўналиш бўйича парвозларни амалга оширяпти, уларнинг аксарияти халқаро линиялардир. Бу мамлакатнинг минтақавий ва глобал авиация бозоридаги мавқеи мустаҳкамланиб бораётганидан далолат.
Парвозлар географияси кенгайиши ва илгари ёпилган йўналишлар тикланиши тармоқнинг асосий кўрсаткичларига бевосита таъсир кўрсатди. 2025 йилда 33 та йўналиш очилди ва тикланди, бу парвозлар сонини 13 фоиз, яъни 116 мингга оширишга имкон берди. Йўловчи оқими 24 фоиз ўсиб, 13,8 миллион кишига етди, бунда асосий ўсиш халқаро юк ташиш ҳиссасига тўғри келади. Юк ва почта авиаташувлари сезиларли даражада ошди, уларнинг ҳажми 19 фоиз ўсиб, 180 минг тоннани ташкил этди. Йил охиригача парвозлар ва йўловчилар сони янада кўпайиши кутилмоқда, бу эса авиация хизматларига юқори талабни кўрсатади.
Инфратузилмани модернизациялаш тармоқнинг барқарор ўсишида муҳим омил бўлди. Жорий йилда Сариосиё шаҳридаги аэродром ва Андижон халқаро аэропорти тўлиқ реконструкция қилинди, шунингдек, Тошкент — Шарқий негизида замонавий аэропорт комплекси фойдаланишга топширилди. 2026 йилда туризмни ривожлантириш мақсадида Арнасой аэродромини очиш ва Зарафшон аэродромини реконструкция қилишни бошлаш режалаштирилган. Янги Тошкент халқаро аэропорти қурилиши узоқ муддатли стратегик лойиҳа бўлиб қолмоқда. Бу мамлакатни минтақанинг йирик авиация хабига айлантиришга хизмат қилади.
Стратегик аҳамиятга эга кўрсаткич
Кенг кўламли халқаро транспорт лойиҳалари мамлакатимизни минтақавий ва қитъалараро логистиканинг асосий бўғинига айлантириш бўйича изчил сиёсатдан далолатдир. Хитой — Қирғизистон — Ўзбекистон темир йўли қурилиши бошланиши, шунингдек, Трансафғон темир йўл йўлагини илгари суриш бўйича амалий қадамлар жаҳон бозорларига чиқишнинг янги йўналишларини шакллантиради ва ташқи савдо оқимларини диверсификация қилади. Шу билан бирга, электрон рухсатномаларни жорий этиш, ортиқча тўловларни бекор қилиш ва миллий ташувчилар манфаатларини ҳимоялаш ички транспорт сектори рақобатбардошлигини оширади.
Барқарор иқтисодий ўсишда халқаро транспорт ва транспорт йўлакларини ривожлантириш стратегик аҳамиятга эга. Бу транзит ҳажмини сезиларли даражада ошириш, логистика харажатларини камайтириш ва мамлакатнинг глобал таъминот занжирлари тизимидаги мавқеини мустаҳкамлашга имкон беради.
Хитой — Қирғизистон — Ўзбекистон темир йўли лойиҳаси стратегик режалаштиришдан халқаро транспорт йўлагини шакллантиришнинг амалий босқичига ўтилганини англатади. Ишлар кўлами мамлакат транспорт-логистика тизими учун лойиҳанинг устуворлигидан далолат беради. “Ўзбекистон темир йўллари” АЖнинг субпудратчи сифатида иштирок этиши миллий компетенцияларнинг халқаро лойиҳага интеграциялашувини таъминлайди ва маҳаллий саноат ҳамда бандлик учун қўшимча самара беради.
Шу билан бирга, Трансафғон темир йўл лойиҳасини амалга ошириш орқали жанубий портларга чиқишнинг муқобил йўналишларини яратиш бўйича тизимли ишлар қилинмоқда. Афғонистон ва Покистон билан уч томонлама битимлар имзоланиши, муҳандислик-техник тадқиқотларни якунига етказиш ва техник-иқтисодий асосларни тайёрлаш янги Евроосиё йўлагини шакллантиришга асос яратади. Ушбу йўналишга нафақат инфратузилма лойиҳаси, балки узоқ муддатли иқтисодий интеграция, транзит салоҳиятини кенгайтириш ва ташқи савдо алоқаларини диверсификация қилиш воситаси сифатида ҳам қаралмоқда.
Темир йўл инфратузилмасини ривожлантиришга халқаро автомобиль транспорти учун шароитларни яхшилаш муҳим тўлдириш бўлди. “E-permit” электрон рухсат бериш тизимини жорий этиш, дискриминацион тўловларни бекор қилиш ва қатор мамлакатлар билан ҳужжатлар айланишининг рақамлаштирилиши миллий ташувчилар учун маъмурий ва молиявий тўсиқларни сезиларли даражада камайтирди. Бу асосий мультимодаль йўлаклар, жумладан, транспорт ҳажми барқарор кўпайиши кўп бор қайд этилган Хитой — Қирғизистон — Ўзбекистон ва Транскаспий халқаро транспорт йўналиши бўйлаб юк оқимлари ўсишига тўғридан тўғри таъсир қилди.
Умуман олганда, кўрилаётган чора-тадбирлар инфратузилма инвестициялари, институционал ислоҳотлар ва рақамли ечимларни бирлаштирган халқаро транспорт алоқаларини ривожлантиришнинг комплекс моделини шакллантиради. Жорий йилнинг 11 ойида 20 минг километрдан зиёд автомобиль йўлини реконструкция қилиш ва таъмирлаш ушбу стратегияни тўлдиради ҳамда ички транспорт тармоғи ва халқаро йўлаклар ўртасидаги мустаҳкам боғланишни таъминлайди.
Йўл хўжалиги модернизация қилинмоқда
Ҳисобот даврида йўлларни бошқариш соҳасидаги лойиҳаларни амалга ошириш ҳудудларнинг бир-бирига боғланиши, транспорт имкониятлари ва хавфсизлигига қаратилган. Хива ер ости автомобиль йўли ва Бекобод туманида Сирдарё орқали ўтувчи янги кўприк ишга туширилиши транспорт оқимларини енгиллаштириш ва йўлдаги вақтни қисқартириш борасида муҳим инфратузилмавий ечимга айланди.
Жиззах вилоятидаги лойиҳалар ҳам катта самара берди. Бу ерда янги йўл йўналиши ҳамда йўл ўтказгич қурилиши М-39 магистраль йўли билан тўғридан тўғри ва хавфсиз алоқани таъминлади. Йўналишларнинг сезиларли даражада қисқариши ва янги объектларнинг юқори ўтказувчанлиги минтақа транзит салоҳиятини оширди, йўловчилар ва юк ташиш учун шароитларни яхшилади. Олимпия шаҳарчаси ҳудудида автомобиль ва спорт йўллари қурилиши шаҳар муҳитини комплекс ривожлантиришнинг қўшимча элементи бўлганини таъкидлаш жоиз ва бу транспорт ҳамда ижтимоий шаҳарсозликдаги устуворликлар уйғунлашиб кетганидан далолат беради.
Шу билан бирга, бутун мамлакат бўйлаб йўл тармоғини таъмирлаш ва модернизациялаш кўлами кенгаймоқда. Йил якунига қадар турли аҳамиятга эга ўн минглаб километр йўлни норматив ҳолатга келтириш режалаштирилган. Давлат-хусусий шериклик, хусусан, Тошкент — Андижон ва Тошкент — Самарқанд лойиҳалари асосида пулли автомобиль йўлларини ривожлантириш стратегик йўналишга айланмоқда. Шу билан бирга, халқаро молия институтлари иштирокида асосий миллий ва минтақалараро йўлларни қамраб олувчи йирик лойиҳалар ишга туширилмоқда. Ушбу чора-тадбирларнинг бари йўл инфратузилмасини барқарор ривожлантириш, инвестицион жозибадорликни ошириш ва мамлакатимизнинг халқаро транспорт оқимларига интеграциялашуви учун узоқ муддатли асос бўлиб хизмат қилади.
Маманбий ОМАРОВ,
Ўзбекистон Республикаси транспорт вазирининг
биринчи ўринбосари
