Yil boshida suv omborlarida zaxira yetarli darajada hozirlangani, kanallarni betonlashtirish va suv tejovchi texnologiyalar oʻrnatish qamrovini kengaytirish, raqamlashtirish va boshqa islohotlar evaziga sugʻorish mavsumida muayyan natijalarga erishildi.
Bugungi holatga koʻra, transchegaraviy suv omborlari bilan qoʻshib hisoblaganda mamlakatimiz suv zaxirasi oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 6,5 milliard kub metr kamaygan. Ichki suv omborlarimizda esa 3 milliard kub metr suv taqchilligi mavjud.
Ushbu murakkab vaziyatni inobatga olgan holda soʻnggi yillarda suv xoʻjaligi tizimini tubdan isloh qilish, suv zaxiralaridan tejamkorlik bilan foydalanishga qaratilgan keng koʻlamli ishlar qilinmoqda. Xususan, sohani modernizatsiya qilish uchun oxirgi 5 yilda byudjetdan ajratilgan 60 trillion soʻm hamda 622 million dollarlik xorijiy investitsiya irrigatsiya tizimiga yoʻnaltirildi.
Prezidentimiz mamlakatimizda Suvni tejash boʻyicha butunjahon forumini oʻtkazish, 2026-2036-yillarni “Markaziy Osiyoda suvdan oqilona foydalanish boʻyicha amaliy harakatlar oʻn yilligi” deb eʼlon qilish tashabbuslarini ilgari surdi.
Ushbu tashabbuslar nafaqat mamlakatimiz aholisi, balki butun mintaqa xalqlari farovonligini taʼminlashga xizmat qiladigan chora-tadbirlarni belgilab bermoqda. Bu, oʻz navbatida, Prezidentimizning soha vakillariga yaratib bergan imkoniyati, qoʻshnilarning davlatimiz rahbariga hurmati va doʻstona munosabatlarining samarasi, desak ayni haqiqatni aytgan boʻlamiz.
Davlatimiz rahbarining joriy yil 15-avgustdagi tegishli qarori bilan Oʻzbekiston Respublikasida suv resurslarini boshqarish va irrigatsiya sektorini rivojlantirishning 2025- 2028-yillarga moʻljallangan dasturi tasdiqlandi. Mazkur dastur Oʻzbekiston Respublikasi suv xoʻjaligini rivojlantirishning 2020-2030-yillarga moʻljallangan konsepsiyasi hamda “Oʻzbekiston — 2030” strategiyasida belgilangan chora-tadbirlar, maqsadli koʻrsatkichlar hamda parametrlarga erishishga qaratilgan.
2025-yilda irrigatsiya obyektlarini qurish va rekonstruksiya qilish ishlariga 1 trillion 356 milliard soʻm ajratildi. Shuningdek, melioratsiya obʼyektlarida 95,3 milliard soʻm evaziga 295,5 kilometrlik kollektor-drenaj tarmoqlari rekonstruksiya qilindi. Vazirlik tizimidagi nasos stansiyalarida oʻrnatilgan 157 ta nasos hamda 166 ta elektr dvigatel yangisiga almashtirildi.
Nasos stansiyalari 2018-yilda 8,3 milliard kilovat-soat elektr energiyasi sarflagan boʻlsa, 2025-yil yakuni boʻyicha bu koʻrsatkich 6,4 milliard kilovatt-soatni tashkil etishi kutilmoqda. Shu tariqa elektr energiyasi isteʼmolini yetti yilda 1,9 milliard kilovatt-soat kamaytirishga erishildi.
Suv xoʻjaligi sohasida samaradorlikka erishishning birdan-bir yoʻli — raqamlashtirish. Bu orqali shaffoflik va aniqlik taʼminlanadi, korrupsiyaning oldi olinadi. Shu bois, oxirgi toʻrt yilda 13 ming 254 ta suv olish nuqtasida “aqlli suv”, 10 ming 983 ta meliorativ kuzatuv qudugʻida sizot suv koʻrsatkichi va yerning minerallashganlik darajasini nazorat qiluvchi “DIVER” qurilmasi, 1749 ta nasos stansiyasida suv sarfini monitoring qilish qurilmasi oʻrnatildi. Yirik 100 ta suv xoʻjaligi obyektining boshqaruvi avtomatlashtirildi.
Suv xoʻjaligi vazirligi huzurida “Vaziyatlar markazi” tashkil etildi. Sohadagi 10 ta axborot tizimi takomillashtirilib, maʼlumotlarni yigʻish, umumlashtirish va tahlil qilish imkonini beruvchi “Raqamli suv xoʻjaligi” yagona platformasi ishga tushirildi.
Shuningdek, 2,6 million gektar maydon suv tejovchi texnologiyalar bilan qamrab olindi va sugʻoriladigan maydonlarga nisbatan ulushi 60 foizga yetkazildi. Jumladan, 664 ming gektarda tomchilatib, 121 ming gektarda yomgʻirlatib, 73 ming gektarda diskret va 123 ming gektarda boshqa turdagi sugʻorish texnologiyalari joriy qilindi hamda 1,6 million gektar yer lazer uskunasi yordamida tekislandi. Natijada aynan suv tejovchi texnologiyalar hisobiga 2025-yilda 2,3 milliard kub metr suv iqtisod qilindi.
Tahlillarga asosan, suv tejovchi texnologiyalarni joriy qilish orqali suv resurslarini 45-50, yoqilgʻi-moylash materiallari va mineral oʻgʻitlarni 25-35 foiz qisqartirish mumkin. Shu bilan birga, hosildorlik 15-20 foizgacha oshadi.
Kanallar betonlashtirilishi tufayli suv yoʻqotilishining oldi olinyapti. Pirovardida ekin maydonlari va tomorqalarga kafolatli suv yetkazib berishga erishilmoqda. Hisob-kitoblarga koʻra, faqat kanal va ariqlar betonlashtirilishi evaziga yiliga oʻrtacha 1 milliard kub metrdan koʻproq suv yoʻqotilishining oldi olinmoqda.
Umuman olganda, 2025-yilda 10 milliard kub metrga yaqin suv resurslari iqtisod qilindi. Suv obyektlarida suvni boshqarish va qoʻshimcha agrotexnika tadbirlarini oʻtkazish orqali 3,4 milliard, suv tejaydigan sugʻorish texnologiyalarini joriy qilish hisobiga 2,9 milliard, irrigatsiya tarmoqlarida taʼmirlash-tiklash va rekonstruksiya tadbirlari hisobiga 3 milliard kub metrga yaqin, suv xoʻjaligida axborot-kommunikatsiya va raqamli texnologiyalarni joriy qilish hisobiga 0,7 milliard kub metr suv resurslari iqtisod qilinishiga erishildi.
Shu bilan birga, “Kambagʻallikdan farovonlik sari” dasturi doirasida suv taʼminoti ogʻir mahallalardagi aholi tomorqalarini suv bilan taʼminlash loyihalari uchun byudjetdan 1,2 trillion soʻm yoʻnaltirildi.
Ushbu dasturga koʻra, 886 ta loyiha doirasida 1850,9 kilometr kanal, 202,1 kilometr lotok tarmogʻi, 844 ta sugʻorish qudugʻi, 438 ta nasos agregati, 2,9 kilometr kollektor tarmogʻi, 2 ta meliorativ tik quduq, 14 ta gidrotexnik inshoot hamda 385,2 kilometr bosimli quvurlarni qurish va rekonstruksiya qilish ishlari bajarildi. Natijada 494,3 ming xonadonning 88 ming gektar tomorqasida suv taʼminoti yaxshilandi.
2025-yil 30-iyulda Suv kodeksi qabul qilingani soha rivojida muhim voqea boʻldi. Unga muvofiq mamlakatimizda suv munosabatlari sohasidagi asosiy huquqiy hujjatlar tizimlashtirildi. Suv kodeksi kuchga kirishi munosabati bilan joriy yil 17-noyabrda Toshkent shahrida xalqaro suv hamkorligi va Oʻzbekiston Respublikasining suv qonunchiligini takomillashtirishga bagʻishlangan xalqaro konferensiya oʻtkazildi.
Konferensiyada Suv kodeksi taqdimoti oʻtkazildi hamda suv taʼminotini yaxshilash, suv tejash texnologiyalarini joriy etish va ayniqsa, Orolboʻyi hududida aholi muhofazasiga qaratilgan dasturlarni rivojlantirish boʻyicha qoʻshma tashabbuslar muhokamasiga eʼtibor qaratildi.
Yaqinda Prezidentimiz Qishloq xoʻjaligi sohasi xodimlari kuni munosabati bilan soha vakillari ishtirokida muloqot oʻtkazdi. Muloqot chogʻida dehqon, fermer, bogʻbon, chorvador, suvchi, agronom va mexanizatorlarning mehnati eʼtirof etildi.
Kelgusi yili mamlakatimizda paxtadan 4,5 million tonna, gʻalladan 10 million tonna hosil olish moʻljallanmoqda. Bunga, albatta, suvchilar ham munosib hissa qoʻshadi. 2026-yilda ham suvchilar bir yoqadan bosh chiqarib, suvni belgilangan limit asosida yetkazib berish, obihayotni imkon qadar tejash, dehqon va mirishkorlarga qanot boʻlib, ulkan xirmonlar koʻtarilishiga hissa qoʻshish uchun bor kuch-gʻayratini safarbar etadi.
Shavkat HAMROYEV,
suv xoʻjaligi vaziri
