Бүгінде әлемде климаттың өзгеруінен теріс салдарлар айқын сезілуде. Бұл жағдайды алдын ала біліп, елімізде экологиялық таза экономикаға көшу үстінде.
Соңғы үш жылда аймақтарда 3,5 гигаватттық 16 ірі күн және жел электр станциялары іске қосылды, 35 кіші ГЭС салынды. Өнеркәсіпте «жасыл энергия» сертификаттау жүйесі енгізілді. Күн панельдері орнатылған үйлер саны 60 мыңнан асты. «Жасыл аймақ» бағдарламасы аясында ағаштар отырғызылып, бақтар құрылуда. Су ресурстарын үнемді пайдалану шаралары жүзеге асырылуда.
2025 жылы Өзбекстанда «Қоршаған ортаны қорғау және жасыл экономика» жылы деп жарияланды. Осы бағытта мемлекеттік бағдарлама жобасы әзірленіп, бір ай бойы қоғамдық талқылаудан өтті. Онымен 11 миллион азамат танысып, 100-ден астам ұсыныс таңдап алынды. Біріккен Ұлттар Ұйымының бөлімшелері және басқа өкілдіктер ынтымақтастыққа дайын екенін білдірді.
Мемлекеттік бағдарламаның ең маңызды бағыттарының бірі энергетика саласы болып табылады.
Кейінгі жылдардағы жедел әрекеттің арқасында республиканың жалпы қуат көздерінде «жасыл» энергияның үлесі 16 пайызға жетті. Биыл оның үлесін 26 пайызға дейін арттыру жоспарланған. Бұл үшін тағы 3,5 гигаватттық 16 ірі күн және жел станциясы, 160 мегаватттық 5 ірі ГЭС және 1,8 гигаватттық энергия сақтау қуаттары іске қосылатын болады.
Мемлекет басшысы оған қоса тағы 1 гигаватт қуат көздері жобаларын әзірлеуді тапсырды.
Сондай-ақ, мемлекеттік кәсіпорындар, өнеркәсіп және қызмет көрсету салалары мен үйлерде күн панельдерін орнатуды ынталандыру жалғастырылатын болады. Бұл үшін 2 триллион сум кредит бөлінеді.
Сырдария облысы «Боёвут» ауданындағы 19-мектеп тәжірибесі негізінде балабақшалар, мектептер мен ауруханаларда жылу насосын енгізу кеңінен таралатын болады.
«Жасыл экономика» бұл тек таза энергияны дамыту ғана емес, сонымен қатар секторлардағы энергия тиімділігін арттыруды да қамтиды.
Биыл экономика өсімінің қарқынын кемінде 6 пайыз деңгейінде сақтап, жалпы ішкі өнімді 125 миллиард долларға арттыру мақсаты тұр. Оны орындауда кәсіпкерлік және үнемділік өте маңызды.
Осыған байланысты Премьер-Министрдің орынбасары – экономика және қаржы министріне энергия тиімділігі есебінен шығындарды 15-20 пайызға дейін қысқарту және қосылған құнды көбейту бойынша бағдарлама әзірлеу тапсырылды.
Мемлекет басшысы ресурс үнемдеуге бағытталған экономика моделіне көшу уақыты жеткенін атап өтті.
Мысалы, электротехника, автокөлік жасау, фармацевтика және азық-түлік өнеркәсібінде 1 тонна энергия шығынына қосылған құн химия, құрылыс материалдары, тоқыма салаларынан 15-20 есе жоғары.
Жоғарыда аталған салаларда да ресурстарды үнемдеу, аз энергия тұтынып, көп қосылған құн алатын салаларды дамыту міндеті қойылды. Энергия тұтыну мөлшері жоғары 400 ірі өнеркәсіптік кәсіпорын энергетикалық аудиттен өтіп, энергияны үнемдейтін технологиялар енгізу жоспарланды.
Жақын болашақта дамыған мемлекеттер тек «жасыл технологиялар» негізінде өндірілген өнімдерді ғана сатып алатын болады. Сондықтан, қазіргі уақытта осы мәселеге ерекше назар аударылуда. Биыл өндіріс және инфрақұрылым жобаларының 15 пайызы, 2027 жылы 30 пайызы, ал 2030 жылы 55 пайызы «жасыл» болады. Аз көміртекті жобаларды қолдау үшін Еуропа қайта құру және даму банкі, Дүниежүзілік банк және басқа да ұйымдардан 300 миллион доллар көлемінде қаражат тарту жоспарланып отыр.
Энергетика салаларын құруда 4 миллиард долларлық жабдықтар мен қосалқы бөлшектер жергілікті кәсіпорындарда өндірілетін болады. Бұл арқылы ірі жобаларда «жасыл компоненттің» үлесі 25 пайыздан 31 пайызға дейін артады.
«Жасыл аймақ» бағдарламасы аясында жыл сайын 200 миллион түп ағаш отырғызылып жатыр. Соңғы 3 жылда 698 бақ пен 316 қоғамдық парк құрылды. Арал теңізінің құрғап қалған аймағында шамамен 2 миллион гектарлық ағаштар отырғызылды.
Осы жұмыстарды жалғастыра отырып, биыл көкейтесті ағаш өсіру саласына маманданған 18 орман шаруашылығы құрылып, онда «ғылым-жоба-тәжірибе» принципі бойынша генетикалық сұрыптау жұмыстары күшейтіліп, тұқым шаруашылығы зертханалары, интенситті тәжірибе учаскелері мен «аналық» плантациялар ашылады.
Бұл шаруашылықтарда биыл 123 миллион көшет дайындалады. «Жасыл әлем» платформасы іске қосылып, көшеттерді онлайн сатып алу мүмкіндігі жолға қойылады.
Өз өңірінде ағаш отырғызып, өндірісте экологиялық таза жабдықтар мен материалдарды пайдаланған кәсіпкерлерге «жасыл кәсіпкер» мәртебесі беріледі. Бұл кәсіпкерлердің рейтингіде ескерілетін болады. Оларға сыртқы нарықтарға шығу үшін «жасыл сертификат» алу, нарық табу мәселелері бойынша кешенді көмек көрсетіледі.
Жиында жауапты тұлғалар мемлекеттік бағдарлама жобасында көзделген міндеттер мен оларды жүзеге асыру жоспарлары туралы ақпарат берді.