Сауд Арабиясының тақ мұрагері, Министрлер Кабинетінің төрағасы Шейх Мұхаммед бен Салман Әл Саудтың төрағалығымен өткен шараға Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев, Қырғыз Республикасының Президенті Садыр Жапаровт, Тәжікстан Республикасы Президенті Эмомали Рахмон, Түркіменстан Президенті Сердар Бердімұхамедов, Қатар Мемлекетінің Әмірі шейх Тамим бен Хамад Әл Сони, Біріккен Араб Әмірліктерінің Премьер-министрі шейх Мұхаммед бен Рашид Әл Мактум, Кувейт Мемлекеті Әмірінің орынбасары, Мұрагер ханзада шейх Мишал әл-Ахмад әл-Джабир әл-Сабах, Оман Сұлтандығы Премьер-министрінің орынбасары Асад бен Тарик әл-Саид, Бахрейн Корольінің арнайы өкілі шейх Насер бен Хамад әл-Халифа және Кеңес Бас хатшысы Джасим Мухаммад әл-Будайви қатысты.
Күн тәртібіне сәйкес конструктивті саяси диалогты жандандыру, сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастықты кеңейту, мәдени-гуманитарлық байланыстарды нығайту мәселелері талқыланды. Аймақтық және халықаралық саясаттың өзекті аспектілері бойынша пікір алмасылды.
Мемлекет басшысы өз сөзінде Орталық Азия мен Парсы шығанағы өңірі халықтары арасындағы қарым-қатынастың тарихы тереңде жатқанын, тығыз сауда байланысы, ортақ құндылықтар мен дәстүрлер, қасиетті Ислам дініміз олардың негізі екеніне тоқталды.
Мавераннахр мен Араб жері арасындағы тарихи қарым-қатынастарды дамытуда ұлы аталарымыздың ұлы ойшылы мен ғұламаларының теңдессіз қызметтері бар екені айтылды. «Барлық мұхаддистердің жетекшісі» – ұлы ғұлама Имам Бұхари – осындай тұлғалардың бірі.
– Мұсылман әлемінің алты ғұламасының екеуі біздің өңірде туып-өскенін, көне Бұхараның «Құббатул Ислам» деген атпен әйгілі болғанын мақтан етеміз. ІХ ғасырдың басында Аббасидтер мемлекетінің астанасындағы «Даналар үйі» академиясында Орта Азиядан 200-ден астам ғұлама ғылыми қызметпен айналысқаны белгілі. Мұса Әл-Хоразми, Әбу Райхан Беруни, Ахмад Фарғани, Ибн Сина сынды ұлы ғұламаларымыз әдемі де кемел араб тілінде баға жетпес ғылыми еңбектерін жасап, дүние жүзіне танымал болды, – деді Өзбекстан басшысы.
Қазіргі жағдайды бағалай келе, Мемлекет басшысы бүгінгі қауіп-қатерге қарамастан екі аймақ та бейбітшілік пен тұрақтылық пен дамудың мекеніне айналып келе жатқанын атап өтті. Қазіргі уақытта Орталық Азия мен Парсы шығанағы елдері бір-бірін сенімді әрі ұзақ мерзімді серіктестер ретінде қарастырады.
Өзбекстанның Парсы шығанағы елдерімен қарым-қатынасы соңғы жылдары жаңа деңгейге көтерілгені атап өтілді.
Осы оң тәжірибені негізге ала отырып, бірқатар бағыттар бойынша өңірлеріміз арасындағы практикалық ынтымақтастықты кеңейту ұсынылды.
Саяси салада. Өзбекстан басшысы түрлі форматтағы жан-жақты ынтымақтастықты дамытудың маңыздылығын атап өтті.
Бауырлас елдеріміз бен халықтарымызды жақындастыру мақсатында алдағы уақытта көпжақты Достық, өңіраралық ынтымақтастық және ынтымақтастық туралы келісімді әзірлеу мәселесін пысықтау ұсынылды.
Екінші бағыт – жоғары технологиялар мен инвестиция саласындағы ынтымақтастық. Мемлекет басшысы инновациялар, «жасанды» интеллект, «жасыл» экономика, цифрландыру, «ақылды ауыл шаруашылығы», нано- және биотехнологиялар салаларында ынтымақтастық алаңдары мен жұмыс тетіктерін құру қажеттігін атап өтті. Бизнес өкілдерінің қатысуымен бірлескен инвесторлар кеңесін құру және оның алғашқы отырысын Самарқандта өткізу туралы бастама көтерілді.
– Біз өңірімізде Парсы шығанағындағы серіктестер құрған инвестициялық қорлардың әлеуетін тиімді пайдалануға және жетекші банктердің қызметін кеңейтуге мүдделіміз. Сондай-ақ, «жасыл» энергетикалық жобаларды бірлесіп жүзеге асыру үшін жеке «жол картасын» қабылдау маңызды деп есептеймін, – деді Өзбекстан Президенті.
Үшінші бағыт – сауда және көлік байланысын нығайту. Мемлекет басшысы Парсы шығанағы елдерімен еркін сауда режимін енгізудің, техникалық регламенттерді үйлестірудің және электронды сауданы дамытудың өзекті маңыздылығын атап өтті. Осыған байланысты көпжақты сауда келісімін әзірлеу және қабылдау мәселесін пысықтау ұсынылды.
Көлік және транзит саласында Орта көлік дәлізінде барынша қолайлы тарифтерді қолдану, Ауғанстан арқылы өтетін қолданыстағы мультимодальды дәліздерді кеңінен пайдалану, мақсатты субсидиялар көмегімен тікелей әуе қатынасын арттыру ұсынылды.
Мемлекет басшысы серіктестерді Парсы шығанағы елдерін біздің өңірмен ең жақын әрі қолайлы бағыт арқылы байланыстыратын Трансауған темір жолын салудың стратегиялық жобасына белсенді қатысуға шақырды.
Келесі маңызды бағыт – экология және климаттың өзгеруі мәселелері. Елімізде ашылып жатқан Орталық Азиялық қоршаған орта мен климаттың өзгеруін зерттеу университетінің базасында бірлескен халықаралық ғылыми-зерттеу бағдарламасын әзірлеудің маңыздылығы атап өтілді.
Қатысушылардың назары бесінші бағыт – туризм саласына аударылды. «Парсы шығанағы – Орталық Азия» бірыңғай визасыз туристік кеңістігін және туристерге арналған заманауи кластерлерді құру, бірлескен туристік өнімдерді көбейту және 2024 жылы Ислам әлемінің туристік астанасы болып жарияланған Хиуа қаласында өңірлеріміздің жетекші туристік операторларының форумын өткізу ұсынылды.
Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы аясында әлемде байқалған исламофобия жағдайларымен бірлесіп күресу мәселесіне ерекше назар аударылды.
Сонымен қатар, терроризмге, экстремизмге және радикализмге қарсы күрес саласындағы ынтымақтастықты нығайту, сондай-ақ жастарды интернет және басқа да құралдар арқылы осындай қауіптердің таралуынан қорғаудың маңыздылығы сөз болды.
Өзбекстан Президенті Ауғанстанда бейбітшілікке қол жеткізу мәселелеріне тоқталды.
– Біздің өңірлер бастама көтеріп, бүкіл әлемнің назарын Ауғанстан проблемаларына үлкен мінберлерден аударып, ауған халқының өмірін жеңілдетуге лайықты үлес қосуы керек, – деді Мемлекет басшысы.
Сөзінің соңында Президент бүгінгі тарихи саммиттің нәтижелері Парсы шығанағы мен Орталық Азия өңірлері арасындағы көпқырлы қарым-қатынастарды мүлде жаңа деңгейге шығаруға сөзсіз қызмет ететініне сенім білдірді.
Отырыс соңында Бірлескен мәлімдеме қабылданды.
Саммитке қатысушылар Өзбекстан Республикасының «Орталық Азия - Шығанақтағы араб мемлекеттерінің ынтымақтастық кеңесі» форматындағы келесі жоғары деңгейдегі кездесуді Самарқанд қаласында өткізу туралы ұсынысын қолдады.
