Мақта өнімділігін арттыру және тоқыма экспортын ұлғайту жөнінде жиын өтті

    Билік 28 Iyun 2022 8542

    28 маусым күні Президент Шавкат Мирзияевтің төрағалығымен мақта өнімділігін арттыру және тоқыма экспортын ұлғайту шаралары туралы бейнеконференциялы жиын өтті.

    Тоқыма өнеркәсібінің шикізатта да, экспортта да, жұмыспен қамтуда да әлеуеті зор. Тиімділікті тек ғылым негізінде арттыру үшін «еңбектің көзін білу» керек.

    Сондықтан Президент бастамасымен бұл салада толық кластерлік жүйе енгізілді. Соңғы үш жылда мақта және тоқыма кластерлеріне 23 триллион сумнан астам қаржы бөлінді. Сонымен қатар, олардың өздері 7 триллион сумға жуық жеке инвестиция жұмсалды.

    Осы жүйенің нәтижесінде 350-ге жуық ірі зауыттар іске қосылды. Өндіріс 2016 жылмен салыстырғанда 5 есеге өссе, экспорт 4 есеге өсіп, шамамен 3 миллиард долларды құрады.

    Осыдан бес жыл бұрын республикада өсірілген мақта талшығының 40 пайызы ғана өңделсе, бүгінде 100 пайызы өңделеді.

    Көлемі бойынша жалпы қуаттылық 1,3 млн тоннаға жетті. Бірақ 1 миллион тонна талшық өндіріліп жатыр. Яғни, 300 мың тонна талшық дәл қазір жеткіліксіз болып тұр. Алдағы бес жылда бұл сұраныс тағы 600 мың тоннаға артады деп күтілуде.

    Жіпті дайын өнімге дейін өңдеу дәрежесі де төмен – 23 пайыз. Бұл жыл сайын 9 миллиард доллар табыс жоғалту дегенді білдіреді.

    Сондай-ақ бүгінде тоқыма өнеркәсібінде 400 мың адам жұмыс істеуде. Бүкіл жүйе ғылым мен заманауи технологиялар негізінде дұрыс жолға қойылса, жұмыс орнын 1 миллионға жеткізуге болады.

    Сондықтан, жиында ғылымға негізделген тұқым мен агротехнологиялар арқылы мақта өнімділігін арттыру, талшықты терең өңдеу және саланың экспортын еселеу мүмкіндіктері талқыланды.

    Ол үшін ең алдымен тұрақты әрі сапалы шикізат керек екені белгілі. Бірақ оны өсіру өздігінен болмайды. Ғалымдарымыз жасаған өнімділігі 100 центнерге дейін жететін мақта сорттары барлық өңірге жетпей жатыр.

    Соңғы жылдары күндізгі және түнгі температураның бірдей болуы, жәндіктердің жаңа түрлерінің көбеюі осы жағдайларға төзімді сорттарды өсіруді қажет етеді. Мақтаның тыңайтқышын өзгерту керек, гербицид пен пестицидтерді де реттеу керек.

    Сондықтан Мемлекет басшысы Президент жанынан Инновациялық даму министрі басқаратын Мақта өсіру кеңесін құруды ұсынды.

    Бұл кеңес жыл сайын әр кластер бойынша өңірлер бойынша жоғары өнімді және ерте пісетін сорттарды көбейту мен отырғызуды анықтайды, климат пен температураның өзгеруіне сәйкес тыңайтқыштар схемасын жасайды, гербицид және пестицидтерді қолдануды реттейді. Сондай-ақ жәндіктермен күресу үшін әр өңірге қолайлы агротехнологиялар әзірлейді. Осы мақсатта кеңес жанынан ғылыми орталық құрылады.

    Президент әрбір кластерде тұқым, топырақ талдауы мен биолабораториялары, тұқым дайындау цехтары болуы керектігін қадап айтты.

    Суды үнемдеу мәселесі де сөз болды. Соңғы екі жылда республикада 169 мың гектар мақта алқабына тамшылатып суару әдісі енгізілген. Бірақ көптеген кластерлер, әсіресе фермерлер, оны жолға қоюға қиналуда. Өйткені құны қымбат.

    Егер салада еркін бәсекелестік болса, ғылыми тұрғыдан істелсе, тамшылатып суару әдісін енгізуге кететін шығын гектарына 15-20 миллион сумға дейін арзандауы мүмкін екені айтылды. Сондықтан электронды порталға барлық жеткізушілерді қосатын және суды үнемдейтін технологиялардың құнын және қызмет көрсету сапасын бағалайтын ашық жүйе құру міндеті қойылды.

    Кластерлер қызметінің құқықтық кепілдіктерін күшейту, бір ауданда ең көбі 2 кластер құру жоспарлануда.

    Жиында дайын өнім шығару және экспорт көлемін арттыру жайы сөз болды. Осыған орай, кәсіпкерлерге кең ауқымды жағдай жасау үшін жеке индустриялық аймақтар құру жоспарлануда. Инвестициялар және сыртқы сауда министрлігіне аталған кешендерді басқаруға шетелдік компаниялар мен беделді брендтерді тарту міндеті жүктелді.

    «Біздің мақтаға бойкотты алып тастағаннан кейін шетелдік компаниялар жергілікті кәсіпорындармен, ұлттық өнімдерімізбен ынтымақтастық орнатуға үлкен қызығушылық танытуда. Өңірлерімізге брендтер келмейінше, отандық өнімдеріміздің әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті болуы қиын, – деді Шавкат Мирзияев.

    Боялған трикотаж маталар мен маталарды экспорттаушыларға 10 пайызға дейін субсидия беріліп, дайын өнімді шетелге жеткізу үшін бөлек рейстер ашылатыны айтылды. Брендтерге қажетті фурнитура мен керек-жарақтарды шығару бойынша тапсырмалар берілді.

    Тоқыма кәсіпорындарын қолдау тетіктерін одан әрі кеңейту туралы шешім қабылданды. Атап айтқанда, Экспортты ынталандыру агенттігі экспорттаушыларға 5 миллион долларға дейін айналым қаражатын бөледі. Шетелде қоймаларды жалға алу шығындарын өтеу үшін шектеулі аумақ 100 шаршы метрден 500 шаршы метрге дейін ұлғайтылады. Осы мақсаттарға Экспортты ынталандыру агенттігіне 100 миллион доллар бөлінеді.

    Мемлекет басшысы тоқыма кәсіпорындарының қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына көшуі қажеттігін айтты.

    «Бұл әлемдік нарыққа шығуға, шетелдік брендтермен жұмыс істеуге және тікелей несиелер тартуға жол ашады», - деді Мемлекет басшысы.

    Тоқыма кәсіпорындарын шикізатпен үздіксіз қамтамасыз ету шаралары да атап өтілді. Мақта талшығы мен иірілген жіпті тұрақты тізімге енгізу, оларға төлем жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.

    Оқыту мәселесіне де назар аударылды. Тоқыма және жеңіл өнеркәсіп институты мен өзбек-корей тоқыма технопаркі интеграцияланған жүйе негізінде жұмыс істеп, жаңа оқу жылынан бастап «дуальды» білім беру жүйесі енгізіледі.

    No date selected
    March 2024
    1
    2
    3
    4
    5
    6
    7
    8
    9
    10
    11
    12
    13
    14
    15
    16
    17
    18
    19
    20
    21
    22
    23
    24
    25
    26
    27
    28
    29
    30
    31
    Use cursor keys to navigate calendar dates