Нобель сыйлығының 2019 жылғы иелерінің бірі Эстер Дюфло жүргізген зерттеуге сәйкес, әлем көлемінде 2,5 миллиард адам санитарлық талаптарға сай келмейтін әжетханаларды пайдаланады, ал ауылдық жерлерде санитарлық талаптарға жауап беретін әжетханалар салу диарея аурулары жағдайын 30-50 пайызға төмендетуі мүмкін.
Институт тарапынан өңірлерге шығып жүргізген зерттеулері мұнда тұратын тұрғындардың санитарлық талаптардың кедейшілікке сәйкес келмеу көрсеткішін мардымсыз деп санайтынын көрсетті.
Шын мәнінде? Санитарлық тазалық қаншалықты маңызды?
Зерттеулерге сәйкес, Үндістанда жыл сайын 400 000-нан астам адам диареядан мезгілсіз қайтыс болады. Адамның 1 грамм нәжісінде 10 миллионға дейін вирус, миллионға дейін бактерия, мыңға дейін паразиттік киста, жүзге жуық паразит жұмыртқасы болуы мүмкін.
Санитарлық талаптарға сай келмейтін мектеп әжетханалары балалардың ол жерге бармауының себебі. Швецияда 6-16 жас аралығындағы балалар арасында жүргізілген сауалнама нәтижесі балалардың сәл кем 16 пайызы мектепте мүлдем дәрет сындырмайтынын көрсетті. Бұл жағдай егде жастағы балалар арасында (13-16 жас) одан да нашар – 25 пайыз. Балалар басты себеп ретінде мектеп әжетханасының көрінісі мен иісін атады. Бұл балалардың күндізгі уақытта жеткілікті мөлшерде су ішпеуіне әкеледі. Өйткені олар әжетханаға бармау үшін су ішуден бас тартады.
Өзбекстандағы жағдай қандай?
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мен БҰҰ Балалар қорының мәліметі бойынша, 2019 жылы Өзбекстандағы мектептердің 13 пайызында қолды сабындап жууға арналған қондырғылар болмаған. Мектептердің 83 пайызы таза ауыз суы, 78 пайызы санитарлық құралдардан пайдалану мүмкіндігіне ие болған.
Институттың есебі бойынша, Өзбекстан халқының 41 пайызы қазылған әжетхананы пайдаланады. Ауылдарда бұл көрсеткіш 50 пайыздан жоғары. Бұл жағдайда санитарлық талаптарға сай келмейтін терең шұңқырларды желдету және вентилация жасалатын плиталармен жабу ұсынылады. Алғашқы қадам ретінде бұл шараларды мектептерден бастау, санитарлық талаптарға сай келмейтін барлық мектеп әжетханаларын жөндеуді қолға алған абзал.