Бунга гендер стереотиплари ва ота-оналарнинг муносабатлари ҳам сабабчи бўлмоқда: кўпчилик қизларига бу кайфиятда ривожланишларини тавсия қилишга тайёр эмаслар. Бу нимага олиб келади?
НАФИ таҳлил маркази Федерация Кенгаши қошидаги Евросиё аёллар форуми кенгаши ва Gооgle кўмагида аёлларга нисбатан стереотиплар ва уларнинг рақамли иқтисодиётга таъсири ҳақида тадқиқот ўтказди. Сўровлар шуни кўрсатадики, жамиятда аёллар ИТ соҳасида мувафаққиятли эмас ва бу соҳадаги билим ва кўникмалар эркакларга қараганда ёмонроқ деган стереотип мавжуд. Ушбу хурофотлар аёлларга ахборот технологиялари соҳасида тўлақонли мартаба қуришга тўсқинлик қилади, деб ҳисоблайди тадқиқот муаллифлари.
Ким ақлли
Ахборот технологиялари кўникмаларини эркаклар ва аёллар деярли бир хил баҳолайдилар – 10 балли шкала бўйича. Бироқ, ташқи томондан билимларни баҳолаш керак бўлганда, россияликларнинг тўртдан бири ахборот технологиялари, электрон тижорат ва аниқ фанлар соҳасида аёллар эркакларга қараганда кучсизроқ бўлишади. Рақамли соҳада аёлларнинг кам маълумотга эга эканлиги, шунингдек, уй шароитида ҳам намоён бўлади: масалан, сўров натижаларига кўра, оилаларда маиший техника ва электроника сотиб олиш тўғрисида қарорларни аёллар эмас, эркаклар қабул қилишади.
Агар масалага сон жиҳатидан ёндашадиган бўлсак, эркаклар ва аёлларнинг рақамли саводхонлик даражаси унчалик фарқ қилмайди (мамлакатда ўртача 62 ва 58 фоиз пункт / 76 ва ёшлар орасида 71 фоиз). Шу билан бирга, йигитларнинг 70 фоиздан ортиғи компютердаги дастурларнинг мақсадини билишади ва уларнинг ишлаши ва дастурларни ўрнатиш билан боғлиқ барча масалаларни мустақил равишда ҳал қилишади, қизлар орасида эса 40 фоизи бундай маълумотга эга. Технологияларга бўлган муносабатларда ҳам шунга ўхшаш фарқ кузатилмоқда: қизларнинг 42 фоизи янги технологиялар соҳасидаги янгиликларга қизиқиш билдиришган, ўғил болалар орасида бу 73 фоизни ташкил этган.
Шу билан бирга, меҳнат билан бевосита боғлиқ бўлган кўникмалар (масалан, алоқа учун рақамли технологиялардан фойдаланиш) аёлларда эркакларга қараганда кам ривожланади.
Натижада, қизлар ўзларининг мансаблари учун ИТ соҳасини танлашда эркакларникидан икки баравар катта. Бунга ота-оналарнинг муносабати таъсир қилади, чунки тадқиқот шуни кўрсатадики, ушбу соҳани ўқиш ва ишлаш учун ўз ўғилларига қараганда қизларига уч баравар камроқ тавсия қилади.
Менежерлар учун стереотиплар тизими
Бу омилларнинг барчаси, қизлар рақамли технологиялар соҳасидаги олий маълумотни ва ИТ соҳасида кейинги мартаба танлаш имкониятларини кам бўлишига олиб келади. Ва агар улар ушбу соҳага тушиб қолишса, кўпинча улар ахборот технологиялари билан бевосита боғлиқ бўлмаган лавозимларда ишлашади.
"Ахборот технологиялари соҳасидаги аёллар турли хил дастурларни ишлаб чиқиш билан боғлиқ позицияларда камроқ иштирок этишади ва кўпроқ сотувлар бўйича вакиллар ва менежерлар сифатида ишлайди. Ушбу бўлиниш оилада, ўғил болаларда табиий фанларни ривожлантиришга, қиз болаларда эса ижодий қобилиятларга кўпроқ эътибор қаратилади. Натижада, ўғил болаларга қараганда университетларда STEM дастурларига қизлар камроқ қабул қилинмоқда ва яқинда вазият янада оғирлашди”, – дейди НАФИ ижтимоий-иқтисодий тадқиқотлар йўналиши директори Елена Никишова.
Никишова, шунингдек, стереотиплар тизими қайта ишлаб чиқилганлигини ва қизларни ИТ соҳасида кўникмаларга эга бўлишга қўшимча мотивациясиз, рақамли саводхонлик бўйича улар ва ўғил болалар ўртасидаги тафовут ҳеч бўлмаганда камайтирилмаслигини ва ёмон ҳолатда ўсишда давом этишини таъкидлади.
