Шу боис, пандемия тарқалиши билан барча ривожланган мамлакатлар коронавирусга қарши вакцина яратиш йўлида қаттиқ изланишга киришди. Мана шу интилишлар натижасида бугунги кунда АҚШ, Буюк Британия, Германия, Франция, Россия, Хитой, Жанубий Корея ва Ҳиндистоннинг йирик фармацевтика компаниялари ва илмий тадқиқот марказлари томонидан коронавирусга қарши ишлаб чиқилган ўн тўртта вакцина ЖССТда тасдиқдан ўтказиш ҳамда учинчи босқич клиник синовлар жараёнида. Бутун инсоният шу вакциналарга таянмоқда.
Эмлаш тадбирлари қай даражада муҳим экани дунё олимлари томонидан эътироф этилмоқда. Бугунги кунда мамлакатларни коронавирус инфекциясига қарши вакцина билан таъминлаш борасида GAVI (Вакциналар ва иммунизация бўйича глобал альянс) ташкилотининг COVAX (коронавирусга қарши эмлаш) механизми жорий этилган. Унинг доирасида дунёнинг барча давлатига коронавирус инфекциясига қарши вакцина етказиб берилмоқда.
Аҳолининг қанча кўп контингенти эмланса, касалликнинг тарқалиш кўлами шунча камаяди, жамоавий иммунитет шаклланади. Шу билан бирга, “Эмланганлар ҳам қайта касал бўляпти-ку”, деган ҳақли эътирозлар ҳам билдириляпти. Эмланганлар орасида касал бўлганлар сони таҳлил қилинганда, асосан, биринчи ва иккинчи дозани олгандан кейин кўп вақт ўтмай касалланиш ҳолати юз бергани маълум бўлди. Яъни ўтказилган эпидемиологик суриштирув натижаси вакцинанинг тўлиқ дозасини олмагани туфайли қайта юқтириш ҳолати юзага келганини кўрсатди. Бу ҳолатда касаллик енгил, асоратсиз ўтаётгани, вакцина олгандан сўнг инфекция юқтирганлар орасида оғирлашиб қолган ёки вафот этганлар йўқлиги ҳам унинг самарадорлигидан далолатдир. Тўғри, эмлангандан кейин баъзи енгил асоратлар, масалан, бош оғриши ё юқори ҳарорат бўлиши табиий. Бу касалликнинг ўзи эмас, аксинча, танангиз вакцинага яхши жавоб бераётганидан, иммунитет ишлаб чиқилаётганидан дарак беради. Бу вакцинациянинг энг асосий тамойили.
Юртдошларимиз орасида вакцина ҳақида турли асоссиз гап-сўзлар, ишончсизлик ҳолатлари ҳам учраб тургани сир эмас. Масалан, вакциналар орасида узилиш бўлаётгани, оралиқ муддати чўзилиши сабаб унинг самарадорлигига путур етиши ҳақида ноўрин мулоҳазалар юзага келаётгани ҳам бор гап.
Таъкидлаш лозимки, ZF-UZ-VAC 2001 вакцинаси бугунги кунда юртимизга етарли миқдорда келтирилган. Moderna, AstraZeneca вакциналари ҳақида ҳам шундай дейиш мумкин. Мамлакатимизга олиб келинган Спутник V вакцинаси аҳоли сонидан келиб чиқиб барча ҳудудларга тақсимланди. Иккинчи доза вакцина келтирилиши кутиляпти. Вакцинанинг биринчи дозаси қайси вилоят, қайси туманда ишлатилган бўлса, яқин кунлар ичида иккинчи дозаси ҳам ўша ҳудудларга етказиб берилади. Россия Федерациясининг Гамалея номидаги илмий-тадқиқот институти, Россия тўғридан-тўғри инвестициялар жамғармаси олимлари томонидан вакцина ўртасидаги узилиш уч ойгача бўлиши мумкинлиги, бунда янада турғун иммунитет шаклланиши дори йўриқномаси ва бошқа илмий қўлланмаларда келтирилган. Худди шу хусусият ZF-UZ-VAC 2001 да ҳам бор. Биринчи ва учинчи дозалар қабули орасидаги вақт 5-6 ойни ташкил этиши мумкин. Хитойнинг 140 миллиондан ортиқ аҳолиси мана шу тартибда эмланди.
Одамлар орасида “COVID-19 га қарши эмланишим шартми, касалликни ўтказдим, танамда иммунитет ҳосил бўлган, мени эмлашнинг кераги йўқ”, деб айтаётганлар ҳам учрамоқда. Касалликни бошдан ўтказиш энди хавф ортда қолди, дегани эмас. Aфсуски, касалликдан сўнг ривожланган имунитет вақтинчалик бўлиши ва сиз касалликни яна қайта юқтириб олишингиз эҳтимоли жуда катта.
Мухтасар айтганда, коронавирус инфекциясидан ҳимояланиш барчамизнинг қўлимизда. Шу ўринда таъкидлаш лозимки, касаллик ҳали бартараф этилгани йўқ. Ҳали-ҳамон касаллик ташувчилар бор. Шунинг учун эмланиш шарт ва зарур. Эмлаш орқали нафақат ўзимиз, балки атрофимиздагиларни ҳам касаллик юқишидан ҳимоя қиламиз.
Ботир ҚУРБОНОВ,
Санитария-эпидемиологик осойишталик ва
жамоат саломатлиги хизмати бошлиғи ўринбосари,
тиббиёт фанлари номзоди
