Intellektual taraqqiyot va milliy oʻzlikni anglash yoʻli

U nafaqat bilimlar bazasining kengayishi, balki fikrlash madaniyati, ijodiy salohiyat va insoniy qadriyatlarning chuqur anglanishi bilan belgilanadi. Shaxs intellektual rivojlanganda, u nafaqat yangi bilimga ega boʻladi, balki oʻzligini anglash, milliy qadriyatlarni ilmiy va falsafiy jihatdan talqin qilish qobiliyati ham shakllanadi.

Milliy oʻzlikni anglash va uning intellektual asosi. Milliy oʻzlik — bu xalqning tarixi, tili, urf-odati, madaniyati va maʼnaviy dunyoqarashi bilan bogʻliq boʻlgan ijtimoiy ong shaklidir. Intellektual taraqqiyot milliy oʻzlikni anglashda quyidagi jihatlar orqali asosiy rol oʻynaydi:

Tarixiy xotirani ilmiy anglash: xalqning oʻtmishini tahlil qilish orqali milliy gʻurur va oʻzligini saqlab qolish.

Milliy til va madaniyatni ilmiy oʻrganish: til — millat ongining ifodasi boʻlib, intellektual taraqqiyotning asosiy koʻrsatkichidir.

Ilm-fan orqali milliy qadriyatlarni qayta talqin qilish: zamonaviy ilmiy yondashuv milliy tafakkurni boyitadi va uni global ilmiy maydonga chiqaradi.

Milliy mafkurani shakllantirishda intellektual elitaning roli: bilimli, fikrlay oladigan va oʻz millati manfaatini anglaydigan avlod — intellektual taraqqiyotning mevasidir.

Intellektual taraqqiyot va milliy oʻzlikning oʻzaro bogʻliqligi Intellektual taraqqiyotsiz milliy oʻzlikni anglash toʻliq boʻlmaydi, chunki intellektuallik — bu milliy oʻzlikni ilmiy anglash va saqlashning asosiy vositasi. Milliy oʻzlik esa, oʻz navbatida, intellektual taraqqiyotning axloqiy va maʼnaviy poydevoridir.

Intellektual taraqqiyotni milliy qadriyatlar asosida rivojlantirish yoʻllari Milliy taʼlim modelini takomillashtirish: taʼlimda milliy meros, tilimizning ilmiy qiymati va falsafiy merosni chuqur oʻrgatish.

Intellektual avlodni tarbiyalash: yoshlarni tanqidiy va ijodiy fikrlashga oʻrgatish, ularda milliy gʻurur va ilmiy qiziqish uygʻotish.

Ilmiy-innovatsion muhit yaratish: milliy fan va texnologiya markazlarini qoʻllab-quvvatlash.

Milliy madaniyatni raqamlashtirish va targʻib qilish: milliy merosni elektron formatda saqlash va jahon ilmiy maydoniga chiqarish.

Bu borada Toshkent davlat yuridik universitetida ulkan say harakatlar olib borilmoqda. Universitetda mamlakatdagi birinchi “Intellektual mulk” kafedrasi 2018-yilda ochilgan boʻlib, kafedraning vazifalariga intellektual mulk sohasida mutaxassislarni tayyorlash, ilmiy-uslubiy asosni yaratish va xorijiy ekspertlar bilan hamkorlik qilish kiradi. Universitetda intellektual mulk va huquqiy innovatsiyalar uchun zamin yaratilgan. Kafedra vazifalari va universitet professor-oʻqituvchilari intellektuall salohiyatidan kelib chiqib TDYU magistraturasida “Intellektual mulk va axborot texnologiyalari huquqi” yoʻnalishida magistrlar tayyorlash boshlandi. Bu universitetning intellektual huquq sohasida kadr tayyorlash va salohiyatni rivojlantirishga qaratlgan yondashuvini tasdiqlaydi. Umumtaʼlim fanlar va madaniyat kafedrasi tomonidan o'qitiladigan “Professional koʻnikmalar va rivojlanish” moduli doirasidagi mavzularda ham intellektual salohiyat, taʼlim va madaniyat sohalari uygʻunlashtirilgan holda o'rgatib  kelinmoqda. Universitet huzurida akademik litseylar ham faoliyat koʻrsatmoqda. Litseylarda huquq asoslari, chet tili, IQ (mantiqiy fikrlash) kabi yoʻnalishlar oʻqitiladi.  Ilmiy-tadqiqot faoliyatida: universitetda intellektual mulk, internet tarmogʻida huquqiy munosabatlar, axborot huquqi kabi mavzularda dissertatsiyalar va ilmiy ishlanmalar olib borilmoqda.

Xulosa. Intellektual taraqqiyot va milliy oʻzlikni anglash — bu bir-biri bilan uzviy bogʻlangan ikki jarayondir. Ilm-fan, taʼlim va madaniyat sohalarida milliy gʻoya va qadriyatlar asosida amalga oshirilayotgan har bir tashabbus mamlakatning intellektual potensialini oshiradi va uning milliy oʻzligini mustahkamlaydi. Shunday ekan, milliy oʻzlikni anglash — bu faqat anʼanalarni saqlash emas, balki ularni intellektual yangilanish bilan uygʻunlashtirish jarayonidir.

М.С.Юнусова,
ТДЮУ профессори