Butun dunyodagi davlatlar o'z iqtisodiyotlari, jamiyatlari va boshqaruv tuzilmalariтш rivojlantirish va yangi bosqichga olib chiqish uchun texnologiya kuchidan foydalanmoqda. O‘zbekiston, ulkan salohiyatga ega mamlakat uchun raqamli transformatsiyani qabul qilish shunchaki imkoniyat emas; bu zaruratdir.
O‘zbekistonda raqamli transformatsiyaning hozirgi holati
“Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasida qayd etilganidek, O‘zbekiston raqamli transformatsiyaning ulkan yo‘liga o‘tdi. Ushbu keng qamrovli yo‘l xaritasi raqamli texnologiyalarni davlat xizmatlaridan tortib, ta’lim va sog‘liqni saqlash sohalarigacha hayotning barcha jabhalariga integratsiyalashga qaratilgan. Strategiya mustahkam raqamli infratuzilmani rivojlantirish, fuqarolarning raqamli savodxonligini oshirish, raqamli iqtisodiyotda innovatsiyalar va tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan.
O‘zbekistonning raqamli transformatsiya yo‘lidagi eng e’tiborga molik yutuqlaridan biri bu elektron davlat xizmatlarining o‘sishidir. Hukumat fuqarolarga o‘z uylarida turib, keng ko‘lamli davlat xizmatlaridan foydalanish imkonini beruvchi Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali kabi ko‘plab onlayn platformalarni ishga tushirdi. Bu davlat boshqaruvi samaradorligi va shaffofligini sezilarli darajada oshirdi, byurokratiya va korrupsiyani kamaytiradi.
O‘zbekiston ta’lim sohasida raqamli texnologiyalarni o‘quv jarayoniga integratsiyalash borasida sezilarli yutuqlarga erishdi. Xalq ta’limi vazirligi tomonidan turli tashabbuslar, jumladan, yoshlarni dasturlash bo‘yicha muhim ko‘nikmalarga ega bo‘lishga qaratilgan “Bir million o'zbek dasturchilari” loyihasi boshlandi. Bundan tashqari, hukumat oʻqituvchilar va talabalarga raqamli savodxonlik boʻyicha treninglar oʻtkazish uchun xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilib kelmoqda.
Huddi shunday oliy ta’lim tizimida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 24-dekabrdagi PQ-60-son qaroriga muvofiq raqamlashtirish jarayonlariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Mazkur hujjatda Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan oliy ta'lim muassasalarining faoliyatini raqamlashtirish borasidagi chora-tadbirlar va istiqbolli rejalar bayon etilgan. Jumladan, ushbu qaror qabul qilinganidan so‘ng oliy ta'lim muassasalarida hujjatlarni qog'oz shaklidan voz kechib, Jahon banki bilan hamkorlikda Oliy ta'lim jarayonlarini boshqarish axborot tizimi joriy etilildi va ko‘p,yangi imkoniyatlar yaratildi. Bu hujjat oliy ta'lim sohasini tubdan raqamlashtirishga qaratilgan keng qamrovli chora-tadbirlarni o'z ichiga olib, ularning ijrosi natijasida oliy ta'limning boshqaruv tizimi va ta'lim sifatini monitoring qilish samaradorligi yanada oshadi, ta'lim muassasalari faoliyatini avtomatlashtirish jadallashdi. Bu esa, o'z navbatida, mamlakatimiz oliy ta'limi raqobatbardoshligini yuksaltirishga xizmat qilib kelmoqda.
O‘zbekiston, shuningdek, blokcheyn va sun’iy intellekt (AI) kabi rivojlanayotgan texnologiyalarning transformatsion salohiyatini tan oldi. Hukumat ushbu texnologiyalarni ishlab chiqish va o‘zlashtirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishga qaratilgan me’yoriy hujjatlarni kiritdi. Masalan, kriptoaktivlar va kriptobirjalar faoliyatini huquqiy tartibga solishga qaratilgan qarorlar qabul qilinib, turli sohalarda blokcheyn texnologiyasidan foydalanish uchun huquqiy asoslar yaratilmoqda. Xuddi shunday, Prezidentning 2021-yilda qabul qilingan “Sun’iy intellekt texnologiyalarini jadal joriy etish uchun shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida ham O‘zbekistonda sun’iy intellektni rivojlantirish va joriy etish bo‘yicha kompleks strategiya belgilab berilgan.
Raqamli transformatsiyaning asosiy omillari
O‘zbekiston hukumati mamlakatdagi raqamli transformatsiyaning asosiy olg‘a suruvchisi bo‘ldi. “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi orqali hukumat raqamli rivojlanish bo‘yicha aniq maqsad va ustuvor yo‘nalishlarni belgilab berdi. Bunga raqamli infratuzilmaga investitsiyalar kiradi, masalan, yuqori tezlikdagi internetga ulanishni kengaytirish va ma'lumotlar markazlarini qurish, shuningdek, raqamli biznes uchun qulay tartibga solish muhitini yaratish.
Raqamli transformatsiyaning yana bir muhim omili inson kapitalini rivojlantirishdir. O‘zbekiston raqamli tashabbuslarini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun malakali va raqamli savodxonlikka ega ishchi kuchi muhim ekanligini tan oladi. Hukumat fuqarolarni zarur raqamli ko'nikmalar bilan jihozlash uchun ta'lim va o'qitish dasturlariga sarmoya kiritdi. Masalan, Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi tomonidan universitet va kollejlarda raqamli texnologiyalar va tadbirkorlikka yo‘naltirilgan yangi o‘quv dasturlari joriy etildi.
Ta’kidlash joizki, mamalakatimizda raqamli taxnologiyalar va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga kata e’tibor berilib, bu sohada ko‘plab imtiyozlar ham mavjud. Hususan, mamlakatimiz hududi bo‘ylab “IT Park”lar tashkil etildi. Masalan, 2019-yil 24-iyulda Toshkentda Oʻzbekiston Respublikasidagi birinchi IT Park ochildi. Ushbu qisqa vaqt ichida IT Park 28 yangi startaplar koʻrinishidagi birinchi mevalarini berdi, axborot texnologiyalari sohasida oʻnlab loyihalarni yaratdi, shuningdek, yoshlarni ragʻbatlantirish, ushbu sohaga qiziqishi va aholida kompyuter savodxonligini rivojlantirish uchun treninglar, “vorkshop” va “mitap”lar yaratdi.
Hozirda esa mazkur loyihani yangi bosqichga olib chiqish ustida ishlanmoqda, jumladan IT-park hududida raqamli texnologiyalar sohasida mahsulotlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatish uchun qulay sharoitlarga ega bo‘lgan maxsus hudud sifatida Raqamli texnologiyalar xalqaro markazini (International Digital Technology Center — “ENTERPRISE UZBEKISTAN”) tashkil etish vazifasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 1-fevraldagi PF-25-son Farmoni bilan belgilab berildi.
Kelajak istiqbollari va imkoniyatlari va unda jamiyatning roli
O‘zbekistondagi raqamli transformatsiya kelajagi ajoyib imkoniyatlarga to‘la. Sun’iy intellekt, Internet narsalar (IoT) va blokcheyn kabi rivojlanayotgan texnologiyalar turli sohalarda inqilob qilish, o'sish va rivojlanish uchun yangi imkoniyatlar yaratish salohiyatiga ega.
Raqamli transformatsiya, shuningdek, xalqaro hamkorlik va investitsiyalar uchun imkoniyatlarni taqdim etadi. O‘zbekiston xorijiy investorlar va hamkorlarni jalb qilish, bilim almashinuvi va texnologik innovatsiyalarni rag‘batlantirish uchun raqamli tashabbuslarini qo‘llashi mumkin. Yetakchi texnologiya kompaniyalari va tadqiqot institutlari bilan hamkorlik ilg'or yechimlarni ishlab chiqish va joriy etishni tezlashtirishi mumkin.
Raqamli transformatsiya nafaqat hukumat yoki xususiy sektorning mas'uliyati; jamiyatning barcha a'zolarining faol ishtiroki va faolligini talab qiladi. O‘zbekistonning raqamli kelajagini shakllantirishda har bir shaxsning o‘rni bor.
Raqamli savodxonlik barcha fuqarolar raqamli texnologiyalar va xizmatlardan bahramand bo‘lishlarini ta’minlashning kalitidir. Hukumat, ta'lim muassasalari va fuqarolik jamiyati tashkilotlari raqamli savodxonlik bo'yicha qulay va inklyuziv dasturlarni taqdim etish uchun birgalikda ishlashi kerak. Bunga kompyuterning asosiy ko'nikmalarini o'rgatish, onlayn xavfsizlik va raqamli vositalardan mas'uliyat bilan foydalanish kiradi.
Raqamli tashabbuslar muvaffaqiyati uchun jamoatchilikni jalb qilish va jamoatchilik fikr-mulohazalarini olish ham muhim ahamiyatga ega. Fuqarolarni raqamli xizmatlarni ishlab chiqish va joriy etishda ishtirok etish, ularning aholi ehtiyojlari va umidlariga mos kelishini ta'minlash kerak. Hukumat fikr-mulohazalarni yig'ish va muammolarni hal qilish uchun onlayn forumlar va so'rovlar kabi jamoatchilik bilan maslahatlashish va fikr-mulohazalar uchun kanallar yaratishi kerak.
Bundan tashqari, fuqarolar o'zlarining shaxsiy ma'lumotlari va onlayn faoliyatlarini himoya qilishda o'z huquq va majburiyatlarini bilishlari kerak. Hukumat ma'lumotlarni himoya qilish bo'yicha qat'iy qoidalarni qo'llashi va onlayn xavfsizlik va xavfsizlik bo'yicha eng yaxshi amaliyotlar bo'yicha ko'rsatmalar berishi kerak.
Xulosa
O‘zbekistonning raqamli transformatsiya bo‘yicha sayohati mamlakat taraqqiyoti sari intilishidan dalolatdir. Raqamli texnologiyalarni qo‘llash va inson kapitaliga sarmoya kiritish orqali O‘zbekiston o‘zini raqamli asrning yetakchisi sifatida ko‘rsatmoqda. Elektron davlat xizmatlaridan tortib blokcheyn va sun’iy intellekt qoidalarigacha bo‘lgan raqamli tashabbuslarning hozirgi manzarasi shu paytgacha erishilgan muhim yutuqlarni ko‘rsatadi.
Biroq, raqamli transformatsiya yo'li qiyinchiliklarsiz emas. Raqamli tafovutni bartaraf etish, aholining xabardorligi va faolligini oshirish hamda kiberxavfsizlikni ta’minlash muhim ustuvor vazifalardir. Hukumat, xususiy sektor va fuqarolar birgalikda ishlash orqali ushbu qiyinchiliklarni yengib o‘tishlari va raqamli texnologiyalarning to‘liq imkoniyatlarini ochishlari mumkin.
O'zbekistonda raqamli transformatsiya kelajagi porloq, rivojlanayotgan texnologiyalar o'sish va rivojlanish uchun ajoyib imkoniyatlarni taqdim etadi. Qishloq xo'jaligidan sog'liqni saqlashga qadar raqamli yechimlarni qo'llash hayotni yaxshilash va iqtisodiy taraqqiyotga yordam beradi. Xalqaro hamkorlik va investitsiyalar innovatsiyalar va bilim almashish tezligini yanada tezlashtirishi mumkin.
Pirovardida, O‘zbekistonda raqamli transformatsiya muvaffaqiyati jamiyatning barcha a’zolarining faol ishtiroki va faolligiga bog‘liq. Raqamli savodxonlikni rag‘batlantirish, jamoatchilik fikrini rag‘batlantirish hamda maxfiylik va xavfsizlikni ta’minlash orqali O‘zbekiston barcha fuqarolari uchun inklyuziv va barqaror raqamli kelajakni yaratishi mumkin.
Islambek Rustambekov
Toshkent davlat yuridik universiteti rektori v.b., yu.f.d., professor
