Азаматтардың құқықтары мен заң үстемдігін қамтамасыз ететін сот саласын жетілдіру – мемлекеттің тұрақты назарындағы басты мәселелердің бірі. Соңғы сегіз жылда сот жүйесіне қатысты 70-ке жуық заң, жарлық және қаулы қабылданды. Сонымен қатар, соттардың материалдық-техникалық базасы айтарлықтай жақсарды.
Бұл реформалар азаматтар мен кәсіпкерлердің мәселелерін әділ шешуге өз үлесін қосып, қоғамда әділеттіліктің орнығуына ықпал етуде. Өткен жылы соттарда 3 миллионнан астам іс қаралған, бұл халықтың құқықтық санасының артып келе жатқанын көрсетеді.
Қазіргі уақытта сотқа өтініш беру, сот ісінің барысын бақылау, сот құжаттарының электронды көшірмесін алу сияқты 14 қызмет толығымен цифрландырылған. Жоғарғы соттың my.sud.uz платформасындағы қызметтер мен пайдаланушылар саны қарқынды өсуде. Бүгінге дейін 17 миллионға жуық сот ісі ақпараттық жүйелер арқылы жүргізілсе, 15,5 миллион іс судьяларға адам факторы араласпай-ақ бөлінген.
2024 жылдың 1 қарашасынан бастап, соттардағы ішкі құжат айналымы толық электронды жүйеге көшірілді. Нәтижесінде мемлекеттік бюджеттен 638 миллион сум үнемделді.
Алдағы уақытта сот процестерінің болжамды нәтижесін алдын ала есептеу, сот шығындарын болжау, құқықтық кеңес беру үшін виртуалды кеңесші жасау, тағайындалған айыппұлдарды онлайн бақылау және электронды төлеу мүмкіндіктерін енгізу жоспарлануда.
Кеңесте сот жүйесін цифрландыруды одан әрі жетілдіру мәселелері талқыланды.
Сот процесін қағазбастылықтан толығымен арылту үшін «Цифрлы сот» тұжырымдамасы іске қосылады. Осы мақсатта Жоғарғы сот жанынан Ақпараттық технологиялар орталығы құрылады. Бұл орталық соттарға қажетті ақпараттық жүйелер мен бағдарламалық өнімдер әзірлейді, жасанды интеллект технологияларын енгізеді, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Сондай-ақ кәсіпкерлер мен соттар арасында электронды ақпарат алмасу жүйесі енгізіледі, бұл сот істерін жылдам әрі тиімді қарауға мүмкіндік береді.
Мемлекет басшысы соттар мен барлық тиісті ұйымдардың ақпараттық жүйелерін біріктірудің маңыздылығын атап өтті. Ол халықтың бұл өзгерістерді өз өмірінде сезінуі керектігін ескертті.
Сот процестерін жетілдіру мақсатында құқық қорғау органдарының мәліметтерін сот жүйесімен тиімді біріктіру жөнінде тапсырмалар берілді.
Жыл сайын соттарда 1 миллионға жуық даусыз істер қаралады. Мысалы, өткен жылы азаматтық соттарда коммуналдық қарыздарға байланысты 200 мыңға жуық іс қаралған. Шын мәнінде, мұндай мәселелерді нотариус арқылы да шешуге болады. Осыған байланысты даусыз істерді тиісті органдарға өткізу туралы ұсыныс айтылды.
Еліміздің Конституциясына сәйкес, Жоғарғы сотқа заңнамалық бастама көтеру құқығы берілген. Осы негізде, кәсіпкерлік, инвестиция, инфрақұрылым, жер, салық, несие және еңбек қатынастары сияқты өзекті мәселелерді талдап, ай сайын үкіметке, әр тоқсанда парламентке ұсыныстар енгізіп отырудың маңыздылығы атап өтілді.
Салаға қатысты заңдарды халықаралық стандарттарға бейімдеу, сот жүйесін халыққа жақын ету және қаржыландыру механизмдерін жетілдіру қажеттілігі атап өтілді.
Экономикалық сот жүйесін реформалау, бұл бағытта біртұтас сот тәжірибесін қалыптастыру мәселесі талқыланды.
Сонымен қатар, сот ғимараттарының санын көбейту және азаматтар үшін қолайлы жағдай жасау бойынша жауапты тұлғаларға тапсырмалар берілді.
Судьялардың біліктілігін арттыру, соның ішінде ақпараттық технологиялар саласындағы білімдерін жетілдіру, сондай-ақ жас мамандарды осы бағытта жан-жақты дайындау қажеттілігі ерекше атап өтілді.
