Инсан мәплери, нызам үстинлигин тәмийинлейтуғын бул тараўды жетилистириў мәмлекетимиздиң турақлы итибарында. Соңғы сегиз жылда судларға байланыслы 70 ке шамалас нызам, пәрман ҳәм қарар қабыл етилди. Олардың материаллық-техникалық базасы жақсыланды.
Булар халық ҳәм исбилерменлердиң мәселелерин шешип, әдилликти орнатыўға хызмет етпекте. Өткен жылы судларда 3 миллионнан артық мәселе көрип шығылды. Бул - халықтың ҳуқықый санасының артып баратырғанынан дәрек.
Ҳәзирги күнде судқа арза бериў, суд исиниң жағдайын бақлаў, суд ҳүжжетлеринен электрон нусқа алыў сыяқлы 14 хызмет санластырылған. Жоқары судтың my.sud.uz порталында хызметлер ҳәм оннан пайдаланыўшылардың саны көбейип бармақта. Усы ўақытқа шекем 17 миллионға шамалас суд иси мәлимлеме системалары арқалы жүргизилген, 15,5 миллион ис судьяларға инсан факторысыз бөлистирилген.
2024-жыл 1-ноябрьден баслап, судлардың ишки ҳүжжетлер айланысы толық электрон түрге өткерилди. Нәтийжеде қысқа дәўирде мәмлекетлик бюджеттен 638 миллион сумлық қәрежетлер үнемленди.
Енди буны избе-из даўам еттириў, судлардың жумыс нәтийжелилигин арттырыў керек. Атап айтқанда, суд додалаўының болжаў нәтийжеси ҳәм кететуғын қәрежетлерди алдыннан анықлап бериў, ҳуқықый жәрдем бойынша виртуал мәсләҳәтшини жаратыў, тайынланған жәриймаларды онлайн бақлаў ҳәм электрон түрде төлеў сыяқлы имканиятлар адамларға үлкен қолайлық жаратады. Бүгин раўажланып атырған жасалма интеллекттен пайдаланып, бундай көплеген жаңалықларды енгизиў мүмкин.
Сол себепли мәжилисте суд жумысын санластырыў дәрежесин арттырыўға қаратылған илажлар додаланды.
Презентацияда суд ислерин жүргизиўде қағаз түринен пүткиллей ўаз кешиў мақсетинде "Санлы суд" концепциясы әмелге асырылады. Буның ушын Жоқарғы суд жанында Мәлимлеме технологиялары орайы шөлкемлестириледи. Ол судларға зәрүр болған мәлимлеме системалары ҳәм программалық өнимлер жаратыў, жасалма интеллектти енгизиў ҳәм мәлимлеме қәўипсизлигин тәмийинлеў менен шуғылланады. Исбилерменлик субъектлери менен судлар арасында электрон мағлыўмат алмасыў жолға қойылады. Ислерди көрип шығыў тезлиги артады.
Мәмлекетимиз басшысы буның ушын судлар ҳәм барлық байланыслы шөлкемлердиң мәлимлеме системаларының интеграциясы әҳмийетли екенлигин, қолайлықларды адамлар сезиўи керек екенлигин атап өтти.
Бул жумысларды кеңейтиў, ҳуқық қорғаў уйымларының мағлыўматларын судлар менен нәтийжели байланыстырыў бойынша көрсетпелер берилди.
Ҳәр жылы судларда 1 миллионға шамалас даў-жәнжелсиз ислер де көрип шығылып атыр. Мәселен, өткен жылы пуқаралық судларында коммунал қарыздарлық бойынша 200 мыңға шамалас усындай ис көрилген. Негизинде буны нотариуста да шешиў мүмкин. Усы көзқарастан, даў-жәнжелсиз ислерди көрип шығыўды тийисли уйымларға өткериў усынысы билдирилди.
Мәмлекетимиз Конституциясына бола, Жоқары судқа нызамшылық басламасы ўәкиллиги берилген. Соған тийкарланып, исбилерменлик, инвестиция, инфраструктура, жер, салық, кредит, мийнет қатнасықлары сыяқлы ең көп ушырасатуғын мәселелерди таллап, ҳәр айда ҳүкиметке, ҳәр шеректе парламентке усыныс киргизип барыў әҳмийетли екенлиги атап өтилди.
Тараўға байланыслы нызамларды халықаралық стандартларға бейимлестириў, судты және де халықшыл етиў, системаны қаржыландырыў бойынша нызамлар зәрүр екенлиги атап өтилди.
Экономикалық суд системасын реформалаў, бул бағдарда бирден-бир суд әмелиятын жолға қойыў мәселесине тоқтап өтилди.
Суд имаратларын көбейтиў, адамлар ушын зәрүр шараят жаратыў бойынша жуўапкерлерге тапсырмалар берилди.
Судьялардың маманлығын, соның ишинде, мәлимлеме технологиялары бойынша билимин арттырыў, жас кадрларды усы тәреплерден жетик етип таярлаў зәрүр екенлиги атап өтилди.
