Prezidentimizning “Markaziy Osiyo yangi davr ostonasida” maqolasida ayni jihatlar keng tahlil qilib berildi.
Maqolada Markaziy Osiyoning mintaqaviy integratsiyasi ilmiy jihatdan asoslangan, oʻrganiladigan model sifatida taqdim etiladi. Xususan, chegara masalalari toʻliq hal etilishi bilan hududdagi eng murakkab muammolarga yakun yasaldi. Bu nafaqat siyosiy, balki geosiyosiy voqeadir. Endi Markaziy Osiyoda “chegara” soʻzi “devor” emas, “koʻprik” maʼnosini anglatadi.
Suv-energetika sohasidagi qator loyihalar, jumladan, Qambarota-1, Rogʻun GESlari, Chashma bulogʻi, Qayroqqum suv ombori boʻyicha kelishuvlar resurslarni boshqarishda hamkorlikni kuchaytiradi.
Iqtisodiy koʻrsatkichlar sakkiz yilda yalpi ichki mahsulot 2,5 baravar (520 milliard dollar), oʻzaro savdo hajmi 2 baravar (11 milliard dollar), oʻzaro investitsiyalar qiymati 5,6 baravar oshganida namoyon boʻldi. Bu jahon oʻrtacha oʻsishidan 2 baravar yuqori natija boʻlib, asosiysi, bunga mintaqaning ichki resurslari hisobidan erishildi.
Shuningdek, maqolada birinchi marta “Markaziy Osiyo oʻziga xosligi” haqida soʻz bordi. Mintaqada aholining 62-65 foizi 35 yoshgacha yoshlardan iborat. Ichki turizm 80 foizdan oshdi. ID karta bilan erkin harakatlanish mumkin. Yoshlarning ijtimoiy tarmoqlardagi faolligi oshgan.
Shu oʻrinda joriy yil oktyabrda Fargʻona davlat universitetida boʻlib oʻtgan Tinchlik forumi mamlakatlarimizning tinchlik va totuvlikni mustahkamlashga oʻzaro intilishining yaqqol amaliy tasdigʻi boʻlganini taʼkidlash joiz. Binobarin, mazkur forum Markaziy Osiyodagi bunyodkorlik, tinchlik, totuvlikning amaliy ifodasi boʻldi.
Soʻnggi yillarda ijtimoiy yoʻnalishda ham hamkorlik sezilarli darajada faollashdi. Markaziy Osiyo yetakchi ayollarining muntazam muloqot platformasi va yoshlar forumlari tashkil etilyapti. 2022-yildan buyon universitet rektorlari va olimlarining yillik forumlari oʻtkazib kelinmoqda. Davlatlar oʻrtasida madaniyat yillari, sanʼat koʻrgazmalari, xalqaro konsertlar, sport musobaqalari va boshqa tadbirlar doimiy tashkil etilmoqda. Ushbu madaniy-gumanitar aloqalar xalqlarimiz oʻrtasidagi oʻzaro hurmat va doʻstlik rishtalarini yanada mustahkamlab, yangi avlodda umumiy mintaqaviy oʻzlik tuygʻusini shakllantirishga xizmat qilmoqda.
Islohotlardan ruhlangan holda Tinchlik forumida kelgusi yilda Markaziy Osiyo yoshlari ishtirokida “Yoshlar forumi”ni oʻtkazish taklifini berdik.
Xalqimizda “Qoʻshning tinch — sen tinch” degan maqol bor. Shu maʼnoda, maqolada Afgʻoniston masalasiga ham keng eʼtibor qaratilgani diqqatga sazovor. Afgʻonistonni mintaqaviy jarayonlardan ajratib boʻlmaydi. Bu oddiy siyosiy ibora emas, balki geografik, iqtisodiy va xavfsizlik nuqtayi nazaridan isbotlangan haqiqatdir.
Afgʻoniston va Markaziy Osiyoning umumiy chegarasi 2000 kilometrdan ortiq. Bir daryo, bir bozor va bir xil xavf-xatarlar bilan bogʻlangan hayotiy makon bu. Transafgʻon temir yoʻli loyihasi ana shu umumiylikni rivojlantirishda muhim kalit vazifasini oʻtaydi. Mazkur loyiha orqali Markaziy Osiyodan Janubiy Osiyo va Hind okeaniga chiquvchi eng qisqa, eng tejamkor va strategik jihatdan eng muhim transport yoʻlagi paydo boʻladi. Hisob-kitoblarga koʻra, bu orqali tranzit vaqti 10-15 kundan 3-5 kungacha kamayadi, yuk tashish narxi 30-40 foiz arzonlashadi.
Bu orqali nafaqat milliardlab dollarlik iqtisodiy foyda, balki Afgʻonistonning 40 million aholisi uchun real ish oʻrinlari, infratuzilma vujudga keladi. Qolaversa, soʻnggi yillarda Oʻzbekiston, Qozogʻiston va Tojikiston tomonidan afgʻon yoshlariga berilgan oʻquv grantlari soni 5000 dan oshdi.
Afgʻonistonni muammo emas, imkoniyat sifatida koʻrish — bugungi Markaziy Osiyoning eng katta strategik yutugʻi.
Prezidentimiz maqolasida butun mintaqaning yangi davri chuqur tahlili, mazmun-mohiyati bilan eʼtiborga molik. “Biz devor emas, koʻprik qurmoqdamiz” degan oddiy, ammo chuqur falsafiy iboraning ilmiy asoslangan shakli.
Yangi Markaziy Osiyo — umumiy uyimiz, umumiy orzumiz va gʻururimiz. Bu uyda har bir xalq oʻz oʻrnini topadi, har bir yosh oʻz kelajagini koʻradi.
Bahodirjon ShERMUHAMMADOV,
Fargʻona davlat universiteti rektori
