Bugun, oradan 30 yil vaqt o'tib, fond va uning ilmiy ekspeditsiyasi amalga oshirgan ishlarga nazar tashlar ekanmiz, ko'z oldimizda to'laqonli ilmiy-tadqiqot instituti yoxud kichikroq bir akademiya jonlangandek bo'ladi.
Fondning bevosita ishtiroki bilan shu kungacha o'nlab mashhur shoir va allomalar, davlat va jamoat arboblari hayoti va ijodi, ilmiy faoliyatlariga doir izlanishlar bajarilib, mingga yaqin nodir qo'lyozma va kitobning asl nusxalari yurtimizga olib kelindi. Shuningdek, “Boburnoma”ning to'rtta nashri, “Zahiriddin Muhammad Bobur entsiklopediyasi”, “Habib us-siyar”, “Zaxiriddin Muxammad Babur. Baburidы. Bibliografiya” kabi ellikka yaqin kitob chop etilgani, Bobur nomidagi xalqaro mukofot ta'sis etilib, hozirga qadar o'nlab o'zbekistonlik va xorijiy olimu adib ushbu mukofot bilan taqdirlangani — bular ikki og'iz jumlada aytib o'tiladigan misollar bo'lsa-da, ularning ortida chekilgan zahmatu mashaqqatni, tunlarni tonglarga, tonglarni shomlarga ulab qilingan mehnatni tasavvur etishimiz qiyin emas.
Endigina mustaqil bo'lgan mamlakatimiz murakkab iqtisodiy-ijtimoiy vaziyatni boshdan kechirayotgan, odamlar tirikchilik g'amida o'zini o'tga-cho'qqa urib yashayotgan bir paytda, issiq o'rnini sovitib, oddiy avtoulovda uzoq va mashaqqatli safarga otlanish uchun kishida qanday xislatlar bo'lmog'i kerak, bugun biz — umrimizning eng gulgun va jo'shqin damlari istiqlol davrida, dorilomon kunlarda kechayotgan yoshlar, ochig'i, buni to'liq tasavvur etolmaymiz.
Ehtimol, buning uchun juda katta e'tiqodga — Allohga bor vujudi bilan tavakkul qilishdan tortib, Vatan, millat, ma'naviyat qayg'usi bilan yashash, umrini, jonini xatarga qo'yib bo'lsa-da, o'z hayotiy printsiplariga, yoshlik orzu-umidlariga sadoqat tuyg'usiga ega bo'lish kerakdir.
1992-yilning avji bahor kunlarida tashkil etilib, 19-may kuni yo'lga chiqqan 14 kishidan iborat ilmiy ekspeditsiyaning oltmish kechayu oltmish kunduzli safari davomida 18 ming kilometrdan ziyod masofani bosib, cho'lu sahrolar, tog'u dovonlar osha kezib, ne-ne qiyinchilik, mashaqqatlarni tortsa-da, barchasiga sabr-toqat, iroda bilan bardosh berganini ko'rib, bunga qayta-qayta ishonch hosil qilamiz.
Negaki, faqat mustahkam e'tiqodgina insonga shunday iroda va sabr baxsh eta oladi. Ko'ngilda o'zi qilayotgan ishga, tanlagan yo'lga ishonch va muhabbatgina odamni olg'a qadam bosishga undaydi, tanu joniga, ruhiyatiga kuch-quvvat bag'ishlaydi.
Ko'z oldimizga bir keltiraylik. Afg'oniston. Urushu nizolar girdobida qolgan, undan chiqishga yo'l topolmayotgan mazlumu mahzun o'lkaning Jalolobod shahri. ekspeditsiya a'zolari uzoq va mashaqqatli safarining hal qiluvchi pallasiga — hazrati Bobur xoki yotgan manzilga yaqinlashmoqda. Oqshom cho'kkan. Ular charchoqlarini yozish, birpas orom olish ilinjida o'zlari uchun bir sokin joy, xobgoh istamoqda. Ammo qani o'sha istirohatgoh? Qani o'sha sokin, oromijon go'sha? Qani o'sha halovat?
Ekspeditsiya a'zosi, taniqli adib, xalqimizning sevimli yozuvchisi Xayriddin Sulton “Boburiynoma” ma'rifiy romanida bunday hikoya qiladi:
“Afg'oniston hududiga o'tishimiz bilanoq, tabiat manzaralarida va iqlimda aniq bir o'zgarishni payqadik. Arabiston va Pokistonning namchil, kishini lohas qiladigan havosi o'rniga tog'u toshlardan dilbar nasimlar esa boshlaganini sezdik. Dalalar, dashtlar, qishloqlar va yashil vohalarning ko'rinishlari, daraxtzor va ekinzorlar shundoqqina O'zbekistonimizni eslatib turardi.
Ammo tevarak-atrofdagi vayrona imoratlar, yo'l yoqasida qalashib yotgan hisobsiz harbiy texnika, portlatilgan ko'priklar, kultepaga aylangan kentlaru ovullar, pichan va tappi bosilgan tomlar tepasida tumshug'i yo'lga qaratib qo'yilgan to'p va pulemyotlar, etti yasharidan etmish yasharigacha qurol osib olgan sirli, begona odamlar... yurakka beixtiyor vahima solardi.
Dam-badam ketmonsoqol, tundbashara, vajohati qo'rqinchli kimsalar yo'limizni to'sadi, mashinamiz ichiga alanglab nazar soladi. Qo'rqqanga qo'sh ko'rinar, deganlaridek, har bir narsa bizga shubhali tuyuladi. Goh olislardan, goho esa yaqinginadan gumburlagan o'q tovushlari eshitiladi. Hammamiz nafasimizni yutib, o'z o'y-xayollarimiz bilan kelmoqdamiz...”.
Ekspeditsiya a'zolari shunday tahlikali, xatarli yo'llardan yurib, nihoyat, shahardagi yagona mehmonxonadan joy oladi. Buni qarangki, og'ir ijtimoiy vaziyat va sharoit taqozosiga ko'ra, u ham harbiy shifoxonaga aylantirilgan ekan. Ushbu ayanchli manzara adib tilidan bunday tasvir etiladi:
“Shahardagi hukumatga qarashli yagona mehmonxona bo'lgani uchun yo'lboshchilarimiz bizni shu erga olib kelishibdi. Mayib-majruh urush nogironlari birpasda bizni qurshab olishdi. Birining qo'li kesilgan, birining ikkala oyog'i yo'q, birining basharasi abjaq bo'lib ketgan, qo'ying-chi, urushning neki xunrezligi bo'lsa, mana shu sho'rlik va notavon kimsalarning pajmurda vujudiga qarab, bu haqda tasavvur hosil qilish mumkin. Barchasi alamnok, jabrdiyda insonlar, birortasining chehrasida tabassum nishonasini ko'rmaysiz...
“Sho'raviylar mening otamni, onamni, uch farzandimni o'ldirgan”, der edi ularning biri.
“Mening uyimni yondirib, kulini ko'kka sovurgan — kofirlar”, deydi ikkinchisi.
“Sizlarning soldatlaringiz mening ko'zlarimni ko'r qildi”, deydi uchinchisi.
Biz esa ularga nima deb ham javob berar edik?
“Urushni xalq emas, siyosatdon rahbarlar boshlagan edi, bugun endi ularning barchasi qoralandi”, deb aytganimiz bilan ularning ko'ngli yorisharmidi? Vujudlaridagi, yuraklaridagi azobu uqubatlar, alam-armonlar sal bo'lsa-da kamayarmidi?..
Sarbonlarimiz ularga nimanidir uzoq tushuntirdi. Bir mahal Qori domla ajab bir ish qildi: kasalxona ahliga idishda olib kelayotgan Obi Zamzam suvidan quyib uzata boshladi. Shundagina ularning tund yuzlaridagi shubha va gumonlar tarqagandek bo'ldi. Duolar qilinib, muqaddas suv barcha shifotalab bemorlarga ulashildi...”.
Biri tarixchi olim, fan doktori, biri yozuvchi, yana biri jurnalist, biri diniy ulamo, xullas, barchasi ilmli, ziyoli kishilar bo'lgan, o'tgan ulug' olimu fozil bobolarimiz qadami etgan manzillarda bo'lib, Vatan, xalq, millat yo'lida o'zlari uchun muhim narsalarni kashf etib, qalblarida yuksak orzu-rejalarni pishitib kelayotgan ekspeditsiya a'zolari afg'on diyorida shunday sinovlarga duch kelamiz, deb o'ylaganmikan?
Yo'q, gap ular yo'llarda uchragan jismoniy xavf-xatar, xususan, Pokiston cho'llarida qaroqchi — ashrorlar ta'qibiga uchragani yoki afg'on zaminida zambaragu tanklar, avtomatlar bilan qurollangan jangarilar tizilishib turgan yo'llardan yurak hovuchlab o'tganida emas, aslo! Yoxud yosh, mustaqil davlatimizning hali na elchixonasi, na biror vakolatxonasi ochilgan o'lkalarning chegara postlaridagi sarg'ayib kutishlar, sargardonliklarda ham emas!
Zotan, ular tinch-osoyishta diyorimizdan otlanar ekan, oldinda o'zlarini yo'l azobidan tashqari mana shunday og'ir sinovlar, xavf-xatarlar ham kutayotganini his etardi!
Hamma erda ham o'zlarini quchoq ochib kutib olmasliklarini, barcha borar manzillari ham muqaddas Ka'batulloh joylashgan Makkai mukarrama yoxud Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mangu orom topgan Madinai munavvara emasligini bilardilar!
Ammo mana bu taxlit iztirobli, g'oyat qayg'uli manzaraga duch kelish, alamli savollar, hasratli nigohlar, ayanchli taqdirlar qarshisida qolish xobu xayollariga kelmagan edi.
Ha, osmon — uzoq, er — qattiq. Mazlum askarlarga bandasi so'z bilan taskin berolmaganda ilohiy kuch nusrat beradi. Yo'l yurgan odam turfa holatlarni boshidan kechirar ekan-da.
Qalbi ham, tani ham majruh insonlar davrasidan chiqib, ekspeditsiya a'zolari mehmonxonaning birinchi qavatidan ikkitagina xonaga joylashadi.
Bugun bizning zamonaviy tushunchamiz bo'yicha, mehmonxona degani — naq istirohatgohning o'zi. Osoyishta dam olish uchun barcha sharoit va qulayliklarga ega shinam va yorug' xonalar, bir og'iz so'zingga mahtal bo'lib turguvchi xizmatchilar, lazzatli taom va ichimliklar. Yo'q, ma'zur tutasiz, hurmatli o'quvchi. Biz hikoya qilayotgan manzilda bu sifatlardan birortasi yo'q edi.
Derazalari chil-chil singan, eshiklari qulflanmaydigan, yo'laklarida mayib-majruh askarlar og'riq azobidan betoqat, beorom kezib yurgan aftodahol bir qo'nalg'a. To'g'ri, Mirzo Bobur ta'riflagancha bor, bu diyorning havosi xush, tabiati fusunkor. Jumladan, Jalolobod shahrida ham o'sha tun havo salqin, yoqimli, borliq benihoya maftunkor edi! Ammo... Ammo uyqu-huzur qayda deysiz!
Bu o'zi ajib bir sinoat: sen o'zing mehr qo'ygan odamingga o'xshaysanmi yoki kimgadir muhabbat, chin yurakdan ixlos qo'ysang, taqdiring, hayoting unikiga o'xshab qoladimi?
Buni qarangki, besh yuz yil avval yashab o'tgan bir zotning etagidan tutib, unga mehr va ixlos qo'yib, u yurgan yo'llardan yurib, uning ma'naviy merosini o'rganib, unga bag'ishlab asarlar yozib kelayotgan insonlar ko'p jihatdan o'sha zotning taqdirini takrorlab tursalar?
Axir, Mirzo Bobur emasmidi, ayni yosh, navqiron kezlarida Karnon degan bir maskanda yog'iy qo'lida qurshovda qolib, o'lim vahmini boshidan kechirgan va faqatgina Allohning marhamati bilangina aziz joni omon qolgan?
“Olamda jon vahmidin yomonroq nima bo'lmas emish. Men dedimkim, rostlig'ini ayt. Agar ish o'zgacharoq bo'lg'udektur, xud vuzu qilay. YUsuf ontlar ichti, vale aning ontig'a kim inonadur? O'zumda betoqatlig'e fahm qildim...” (“Boburnoma”dan).
Boburparvar vatandoshlarimiz ham o'sha kecha o'lim vahmini his etdi.
“Tun bo'yi yaqin atrofdagi shiddatli otishma ovoziga quloq tutib, uxlamay to'lg'anib chiqdik, — deya hikoya qiladi “Boburiynoma” muallifi o'sha damlarni xotirlab. — Kim kim bilan urishyapti, nega urishyapti — aslo bilib bo'lmaydi. Beixtiyor boyagi nogiron askarlarning savollarini o'zlaridan qaytarib so'ragim keladi: “Xo'p, ilgarilari-ku, kofirlarga qarshi, so'ng ularning tarafdori bo'lgan Najibulloh tuzumiga qarshi kurashgan ekansizlar. endi mujohidlar hokimiyatni qo'lga olibdi. Nega yana o'zaro jang qilyapsizlar? Nahotki musulmon musulmonga qarshi qurol ko'tarsa?”
Hayot — beshafqat narsa, aql va mantiqqa bo'y bermaydigan o'z qonuniyatlari bor. Begunoh qon to'kilavergach, odamzodning diydasi ham qotib ketarkan. Afg'oniston diyori bugungi kunda shunday beqaror bir vaziyatni boshidan kechirayotibdi. Urush — mamlakat xalqining asosiy kasb-koriga aylanib ketgandek taassurot qoladi ba'zan...”.
Endi “Boburnoma”dan o'qiymiz.
“O'zumni o'lumg'a qaror berdim, — deya qayg'uli qissasini davom ettiradi Bobur Mirzo. — O'shal bog'da bir suv oqib keladur edi, vuzu qildim, ikki rakat namoz o'qudim, boshimni munojotqa qo'yib, tilak tilaydur edimkim, ko'zum uyqug'a boribtur...”.
Atrofda otishma ovozi tinmayotgan kechada xuddi Bobur hazratlari singari o'zida “betoqatlig'” fahm qilib yotgan yurtdoshlarimiz ham boshini munojotga qo'yib, Xudodan panoh tilar edi. Karami keng Alloh Mirzo Bobur singari uning bu zahmatkash izdoshlarini ham O'zining hifzu himoyasida asradi.
“O'shal holda xushhol bo'lib uyg'ondimkim, — deya hikoya qiladi “Boburnoma” muallifi, — Yusuf dorug'a va hamrohlari bir-biriga maslahat qiladurlarkim, bahona qilib hayal qiladur, tutub bog'lamoq kerak.
Bu so'zni eshitib men dedimkim, sizlar bu yo'sunluq so'zlashursiz, ammo ko'rayinkim, qaysingiz mening qoshimg'a kela olursiz?.. Ushbu so'zning ustida edimkim, bog'ning devoridan tashqari qalin otliqning kelur ovozi keldi...”.
Bu juda mashhur voqea. Bobur bobomiz hayoti davomida ko'p janglarni ko'rgan, dubulg'asiga qilich tegib, shahid bo'lishiga bir bahya qolgan paytlar ham bo'lgan, necha bor bemorlik boshidan o'tsa-da, hamisha YAratgan Parvardigor u zotni panohida asrab, joni omon qolgan. Ammo mazkur hodisa, dushmanlar qurshovida qolib, dahshatli o'lim vahmini tanida his qilgan holat bir marta bo'lgan.
Endi “Boburiynoma”dan o'qing:
“Bomdod namozidan so'ng kechagi posbonlarimiz — Abdul Vadud va Farid etib kelishdi. Hol-ahvol so'rashib, bizni Jalolobod bozoriga boshlab borishdi. Bu erda bir avtoustaxona oldida to'xtadik. Pahlavon bir usta hash-pash deguncha mashinamizni sozlab, ballonlarini mustahkamlab berdi. So'ngra Farid nonushtaga taklif qildi... Nihoyatda sodda va to'yimli emak bilan qanoatlanib, Kobul sari yo'l olar bo'ldik...”.
Vatandoshlarimiz mana shunday o't-olovli manzillar, pastu baland yo'llar, goh ayrim davlatlardagi byurokratik to'siqlardan o'tib, goh yaxshilarning mehru saxovati, xayrixohligidan bahramand bo'lib, zimmalaridagi vazifani sharaf bilan ado etgancha, yurtga yorug' yuz bilan qaytdi. Bu hali ularning yaxlit ekspeditsiya a'zolari o'laroq dastlabki xorijiy safari edi.
Keling, shu o'rinda o'zbek ilm-fani va madaniyati, xususan, boburshunosligi tarixidan mustahkam joy olgan mazkur ekspeditsiya tarkibidagi fidoyi yurtdoshlarimiz nomini bir eslab o'tsak.
Ular: geologiya-mineralogiya fanlari nomzodi Zokirjon Mashrabov (ekspeditsiya rahbari), tarix fanlari doktori, professor Rustambek Shamsiddinov, tibbiyot fanlari doktori, professor Sayfiddin Tursunov (marhum), jurnalist, tarix fanlari nomzodi Sobirjon Shokarimov (marhum), Abdug'ani Hamidov (marhum), yozuvchi Xayriddin Sultonov, jurnalist Farrux Rasulov, arab va fors tillari tarjimoni Muhammadsodiq Qosimov, ingliz tili tarjimoni, o'sha paytda Andijon davlat tillar instituti prorektori bo'lgan Mahmudjon Rahimov (marhum), Andijon shahridagi musiqa bilim yurti muallimi, hofiz Adhamjon Ismoilov, sanoat xodimlari Shuhrat Madazimov va Orifjon Urayimov (ikkalasi ham marhum), haydovchilar Bahrom Zokirjonov va Rustamjon Xolmirzayev...
Alloh o'tganlarini o'z rahmatiga olib, borlarining tanu jonlarini salomat, umrlarini uzoq qilsin, ilohim!
Eh-he, o'tgan o'ttiz yil davomida ekspeditsiya a'zolari yana qancha mushkulotlarni engib o'tishiga to'g'ri kelgan, buni biz — bu kun osoyishta dargohda, bir piyola choy yoki qahva ho'plab, kompyuter qarshisida, klaviatura tugmasini erinib bosayotgan kimsalar ming uringanimiz bilan to'liq tasvirlab ham, ta'riflab ham berolmaymiz.
Ularning mashaqqatini his etmoq uchun kamida ekspeditsiya rahbari, 90 yoshni qarshilayotgan Zokirjon ota Mashrabovdek dunyo kezishimiz kerakdir. Yo'q, biz adashdik. Dunyo kezish, pensiyani belga tugib, oppoq kepkalarni boshga qo'ndirib, samolyotma-samolyot, Pariju London, Dubayu Istanbulni kezishga har kim ham qodir bo'lishi mumkin.
Biroq dunyoning narigi chekkasida biror ajdodimiz hayotiga oid bitta belgi, uchqunning daragi etsa, o'sha joyga albatta borib, o'z ko'zi bilan ko'rib, imkonu ilojini topsa, uni Vatanga qaytarish umidida jiddu jahd ko'rsatish hammaning ham qo'lidan kelmaydi. ehtimol, kelar, lekin barcha ham bunga qunt-hafsala qilavermaydi.
Bayt:
Asru ko'p emish jur'atu himmat Sizga,
Ro'ziy qilgay Xudoy nusrat Sizga.
Mardonalig'ingizni bori el bildi,
Rahmat Sizga, hazor rahmat Sizga!
Zahiriddin Muhammad Bobur
O'ziga o'xshagan yuzlab kishilarning boshini qovushtirib, bu ishga hissa qo'shishga undash, Bobur mirzo hamda boshqa ulug' ajdodlar merosini o'rganish, tadqiq etish maqsadida 40 dan ziyod mamlakatga safar uyushtirish, Afrikadan Hindiston yarimoroligacha, Evropadan Amerikaga dovur bo'lgan hududlar bo'ylab avtomobil` va havo kemalarida 400 ming kilometrdan ziyod yo'l bosish — bu Zokirjon Mashrabov va uning jonkuyar safdoshlari amalga oshirgan ishlarning fasadi — old ko'rinishi, xolos. Holbuki, bu ishlarning ichiga — mag'ziga kirib borganimiz sari mehnatlarining mohiyatini anglaymiz, qadriga etamiz.
O'tgan yillar davomida Bobur nomidagi xalqaro jamoat fondi nafaqat mamlakatimiz, balki o'nlab xorijiy yurtlardagi boburshunos olim va adiblarni, madaniyat va jamoat arboblarini o'z atrofida birlashtirdi.
Dunyo boburshunoslari yakdillik bilan e'tirof etganidek, bugungi kunda O'zbekiston — Toshkent va Andijon shaharlari boburshunoslik ilmining markaziga aylandi.
Bu ham bo'lsa, davlatimiz rahbariyati yuritayotgan tinchlikparvar siyosat, mamlakatimizda ilm-fan va madaniyat, adabiyot va san'at rivojiga qaratilayotgan yuksak e'tibor samarasidir.
Shu kunlarda tashkil etilganiga 30 yil to'lgan Bobur nomidagi xalqaro jamoat fondi hamda uning ilmiy ekspeditsiyasini Zokirjon Mashrabovsiz tasavvur etib bo'lmaydi. Ta'bir joiz bo'lsa, fond ham, ekspeditsiya ham Zokirjon otaning farzandidek bo'lib qolgan.
U kishi xuddi okean to'lqinlari, dovul-bo'ronlari aro kemani Allohning madadi va irodasi bilan eson-omon boshqarib boradigan mohir darg'a kabi ularga rahbarlik qilib kelayotir.
Otaxonning hayoti ham po'rtanalarga to'la, kurashlarga boy. eng qizig'i, u kishi ana shu kurashlardan zavq oladi. Mashaqqatlar oldida oyog'i qaltiramaydi, bunga o'sha ilk mashhur safar davomida o'n beshinchi hamroh — kitobxon bo'lib birga yurt kezgan har bir o'quvchi amin bo'lishi mumkin.
Yana bir muhim jihati — ekspeditsiya safarlari uning faoliyatida ishtirok etgan ko'plab ijodkor ziyolilarga ilhom va ishtiyoq bag'ishlab, yangi-yangi ilmiy va badiiy asarlar dunyoga kelishiga sabab bo'ldi. Xususan, Zokirjon Mashrabov va Sobirjon Shokarimovning “Asrlarni bo'ylagan Bobur”, Rustambek Shamsiddinovning “Bobur izidan”, Qamchibek Kenjaning “Andijondan Dakkagacha”, “Buyuklar izidan”, “Buyuk Sohibqiron o'tgan yo'llarda”, Zokirjon Mashrabovning “Bori elga yaxshilik qilg'il” kitoblari, O'zbekiston xalq shoiri To'lan Nizomning Bobur mirzo haqidagi dostoni, “So'zga aylangan qilich” she'riy romani, taniqli adabiyotshunos va matnshunos olim Vahob Rahmonning yo'l xotiralari, Farrux Rasulov, To'lqin Ro'ziyev, Ahmadjon Qosimov kabi tele va kino, radio jurnalistlarining qator hujjatli fil`m, ko'rsatuv va eshittirishlari boburshunoslik yo'nalishida yangi sahifalar ochishga xizmat qildi.
Darvoqe, Bobur xalqaro ilmiy ekspeditsiyasi faoliyati haqida O'zbekiston xalq shoiri Abdulla Oripov bundan o'ttiz yil muqaddam “O'zbekiston adabiyoti va san'ati” gazetasida bunday fikrlarni bildirib o'tgan edi:
“Makkai mukarramada, Mino vodiysida bo'lgan paytimizda iste'dodli yozuvchi ukam Xayriddin Sultonov va uning andijonlik boburshunos do'stlarini ko'rib quvonib ketdim. Ular ulug' bobomiz Zahiriddin Muhammad Bobur izidan yurib, bir qancha mamlakatlar hududida ilmiy-ijodiy ishlarni amalga oshirayotgan ekanlar. Ular ham Makkada bo'lib, muqaddas Haj arkonlarini ado etib hoji bo'ldilar. So'ngra biz bilan xayr-xo'shlashib, avtomobillarida yana yo'llarida davom etdilar. O'zbekiston tarixida bundoq xayrli va o'ziga xos ilmiy safar g'oyat noyobdir. Uning o'zi bir tarix bo'lib kechmishimizda o'chmas harflar bilan yozilib qolishiga ishonaman”.
Ha, benazir shoirimiz g'oyat topib aytgan ekan. Bobur xalqaro ilmiy ekspeditsiyasi bugun ham izlanishdan, safarlardan tingani yo'q.
Siz o'ylaysizki, 90 yosh ostonasidagi Zokirjon ota tinch o'tiribdimi? Sizni ishontirib aytamizki, bu haqda bilsa-da, u kishi bu masalaga jiddiy qarayotgani ham yo'q. Yubiley, muhim sanalar o'z yo'liga, Zokirjon ota va uning safdoshlari ishni, ijodni o'ylaydi. Yana qaerda tariximizga doir yangilik bor, uni qanday qilib jamoatchilikka etkazish kerak, yangi yozilajak kitoblar, qilinajak tadqiqotlar, borilajak manzillar — ularning yon daftarini to'ldirgan ezgu rejalar.
Yaratganga behisob shukr va hamdu sanolar bo'lsinki, bugun sharoit ham, imkoniyatlar ham butkul boshqacha. Ilm qilaman, izlanaman, xorijga ilmiy ekspeditsiya uyushtirib, tadqiqot ishlarini olib boraman, degan insonga hamma yo'l ochiq.
Yangi O'zbekiston — Uchinchi Renessans ostonasida. Bu nima degani? Bu — ilm-ma'rifat, yuksak intellektual salohiyatning yuzaga chiqishi uchun zarur muhit, sharoit yaratildi, degani. Gul, chechaklar ham zarur muhit bo'lmasa, unmaydi. Bugun o'tmishni o'rganish, o'zligimizni teranroq anglash uchun barcha imkoniyatlar bor.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning shaxsan tashabbusi bilan ulug' ajdodlarimizning ilmiy-ma'naviy merosi, turli sabablarga ko'ra chet ellarda qolib ketgan noyob qo'lyozmalari, kitoblari o'z tarixiy vataniga — mamlakatimizga qaytarib olib kelinmoqda, o'rganilib, keng jamoatchilikka taqdim etilmoqda. Ilmu ma'rifat, millat ravnaqi, yurt taraqqiyoti yo'lida kurashib, shahid ketgan qanchadan-qancha fidoyi vatandoshlarimizning pok nomlari oqlandi. Bu kabi ezgu ishlarni sanasak, adog'i yo'qdek. Lekin bir hikmat ayonki, qutlug' maqsadlar ro'yobi, albatta, xalqimizning ma'naviy yuksalishiga, bugun biz intilayotgan Uchinchi Renessans hodisasiga keng yo'l ochadi.
Bu yo'lda Bobur xalqaro ilmiy ekspeditsiyasi faoliyati ham muhim o'rin tutadi, albatta.
O'zbek madaniy jamoatchiligini, dunyodagi barcha boburshunos va boburparvar insonlarni Bobur nomidagi xalqaro jamoat fondi hamda uning ilmiy ekspeditsiyasi tashkil etilganining 30 yilligi bilan chin yurakdan qutlab, unda faoliyat yuritayotgan zahmatkash yurtdoshlarimizning keyingi ishlariga ham muvaffaqiyat tilaymiz.
Ulug'bek ASROROV,
Elmurod NISHONOV
