Har bir davrning tarix solnomasidan oʻrin oladigan muhim voqealari, xulosa va saboqlari boʻladi. Ulgʻayish, yangilanish deb atalmish jarayon idrokimizni tiniqlashtiradi, tafakkurimiz ufqlarini kengaytiradi. Har subhi sodiq yangi fikr, yangi niyat, orzu-umid eshiklarini ochadi.

Oʻtgan asrning saksoninchi yillari adogʻida dunyoda, sobiq ittifoqda yuz bergan, har birimizning koʻz oʻngimizda kech­gan, ong-shuurimizga muhrlangan ijtimoiy-siyosiy jarayon­lar, yangicha va eskicha qarashlarning ayovsiz toʻqnashuvi, mustabid tuzumning parchalanishi, qizil mafkura tamoyilla­rining tanazzuli, yetmish yildan ortiq vaqt dunyoning katta bir qismini xohish-irodasiga boʻysundirib, fuqarolarini qon-qaqshatib, jon-jonini sugʻurib kelgan davlatning siyo­siy sahnadan tushishini oʻshanda kimlardir tarixning kechi­rib boʻlmas xatosi sifatida qabul qilgani sir emas. Ammo tafakkuri uygʻoq, zehni baland, tomirlarida ajdodlar ruhi soʻnmagan kishilar bu voqealarni magʻzi puch har qanday gʻoya­ning umri qisqa ekani dalolati sifatida dildan quvonib qabul qilgani ham bor gap.

Markaziy Osiyo xalqlari murakkab va qaltis sharoitda oʻz mustaqilligini qoʻl­ga kiritdi, iqtisodiy iskanja girdobi­da qolgan boʻlsa-da, orqaga chekinmay, qiyinchiliklarni sabr-bardosh bilan yengib, milliy rivojlanish va taraqqiyot yoʻlini belgilab oldi. Oʻzbekistonning bu yoʻlda erishgan olamshumul yutuqlari bugun na­faqat mintaqada, dunyo miqyosida ham ras­man eʼtirof etilmoqda.

Mana, oʻttiz toʻrt yildirki, emin-er­kin, haq-huquqimizni tanib, dunyo kengliklariga intilib yashamoqdamiz. Biz dunyoga, dunyo bizga bagʻrini ochmoqda. Is­tiqlolga tengdosh farzandlar yangi davr, yangi jamiyat bagʻrida voyaga yetdi, yonimizga kirdi, millatning yangi zamon farzand­lari, yangicha fikrlaydigan rahbarlari­ga aylandi. Bu oʻzgarishlar bir qarashda eʼtiborga molik voqea emasday tuyuladi. “Avvallari ham shunday boʻlgan-ku, tugʻilish, voyaga yetishning nimasi yangilik”, deyishlari mumkin. Ammo bu — tor qobiqli fikr. Kindik qoni toʻkilgan ozod vatanda tugʻilib, qon tomir­larida soʻnmagan milliy hayot tarzi, oʻz qarashlaring bilan voyaga yetish boshqa! Bu — buyuk baxt, ilohiy neʼmat.

Oʻz otini minib, oʻzi tanlagan yoʻldan yur­gan fikri tiniq, borar manzili aniq odam hech qachon adashmaydi. Oʻzbe­kiston milliy va umumin­soniy qadriyatlar mushta­rakligida buyuk kelajak sari murakkab safarga otlanar ekan, mana shu sifatlarni oʻzida jam qilgani uchun ham niyatiga yetdi. Bizni chalgʻitmoqchi boʻlganlarning oʻzi chalgʻidi. Bizga qarab miyigʻida kulganlarning oʻzi bugun kulgi ostida qoldi.

Oʻtgan davr ichida mamlakatimizning iqtisodiy, siyosiy hamda maʼnaviy-maʼ­rifiy asoslari mustahkamlandi, yangi avlod tarbiyasi yoʻlga qoʻyildi. Tadbir­korlik, ishbilarmonlik mamlakat miqyo­sida quloch yozdi. Jamiyatda yangi mulkdor­lar sinfi shakllandi, xususiy mulkka, mulkdorlarga munosabat oʻzgardi. Diniy eʼtiqod uchun taʼqib qilishga barham be­rildi. Odamlar oʻz mehnatlari samarala­ridan toʻla bahramand boʻlish, daromadla­riga yarasha turmush kechirish, zurriyotla­riga meros qoldirish huquqiga ega boʻldi.

Jamiyatning bugungi ilgʻor vakilla­ri safiga koʻz tashlaylik — ularning har ikkinchisi tadbirkor, ishbilarmon, ikki-uch tilda biyron soʻzlasha oladi­gan, oʻtmish ajdodlar qoldirgan maʼna­viy merosdan boxabar yoshlar. Vodiylik, vohalik dehqon, bogʻbon, chorvador yoki quruvchining oʻgʻli, qizi, nabirasi bugun dunyoning manaman degan oliygohlarida tahsil olmoqda, ilmiy izlanishda, oʻqish va uqishda yevropalik tengdoshlaridan ortda qolayotgani yoʻq. Bundan uch ming yil avval yaratilgan “Kalila va Dimna” asarida ham “Yoshlar tarbiyasi buzilib ketyapti, bu juda xavotirli” degan hadik bor. Xato joyi yoʻq bu gapning. Ammo biz, katta avlod vakillari hech ikkilanmay bugungi yoshlardan oʻrganishimiz, ulardan ibrat olishimiz ham kerak. Yosh mutaxas­sislardan, isteʼdodli yigit-qizlardan zamonaviy tushunchalarni soʻrash, tushunib olish ayb boʻlmay qoldi. Ushbu maqolani yozayotganimda, nima boʻldi-yu, kompyuter aynidi. Nabiram kerakli tugmachalarini bosib, toʻgʻrilab berar ekan, menga mayin jilmayib qaradi. Uning begʻubor tabassu­mida istiqlolimizning buyuk boʻy-basti­ni koʻrganday boʻldim.

Sobiq tuzum sharoitida shunday boʻ­lishi mumkinmidi?! Ota-bobolarimiz: “Qani endi, bir zamon kelsa-yu, qiblaga qarab qoʻlingni duoga bemalol ochsang, haj ibodatini ado etsang, oʻgʻil-qizingni imon-eʼtiqodli qilib tarbiyala­sang, oʻtmish ajdodlarga yotsirab qara­masang”, deya umid qildi. Taassufki, bu umidlar umidligicha qolib ketdi. Uzoq yillar davomida oʻzligimizni idrok et­may yashadik. Sobiq tuzum mafkurasi bun­ga yoʻl bermadi.

Qadim zamonlardayoq tan olingan haqiqat shuki, qayerda tadbirkorlikka ragʻ­bat berilsa, oʻsha joy obod boʻladi, el-yurt­da tinchlik-totuvlik hukm suradi, dastur­xonga fayz kiradi. Sobiq tuzum mana shu oddiy haqiqatni tushunmadi, aniqrogʻi, tushunishni istamadi. Qoʻligul, ishchan, harakatchan odamlarning qoʻl-oyogʻini bogʻlab, tadbirkorlikni jinoiy xatti-ha­rakatga tenglashtirdi va oxir-oqibat oʻzi tanazzulga yuz tutdi.

Oʻzbekiston rahbarligiga kelgan Shavkat Mirziyoyev faoliyatini mamlakat­da mavjud xalq hokimiyati faoliyatini amalda mustahkamlashdan boshladi. Xalq davlat organlariga emas, davlat organla­ri xalqqa xizmat qilishi kerak degan ulugʻ shiorni dadil oʻrtaga tashladi. Mamlakat­ning barcha hududlarida Prezidentning xalq va virtual qabulxonalari tashkil etildi. Xalqni eshitish, muammolarni hal etishdek buyuk jarayon boshlandi, de­sak mubolagʻa boʻlmaydi. Yangi rahbarning “Odamlar olis kelajakda emas, bugun oʻz hayotidan rozi boʻlib yashashi kerak”, “Xalq boy boʻlsa, davlat ham boy va qudratli boʻladi”, degan soʻzlari el-yurtda yangi umid uchqunlarini uygʻotdi, mamla­katda ijtimoiy faollikning sezilarli darajada oshishiga turtki berdi. Bu faollik oradan koʻp oʻtmay ijobiy samarasi­ni berdi. Bugungi Oʻzbekiston milliy istiqlolning dastlabki yillaridagi Oʻzbekistondan keskin farq qiladi. Bugun u dunyo deb atalmish ulugʻ cheksiz ummonda shiddat bilan suzib borayot­gan, koʻzlagan maqsadi aniq zamonaviy kemaga oʻxshaydi. Shavkat Mirziyoyev hech bir davlat bundan buyon oʻz holicha, yaqin qoʻshnilaridan, dunyo davlatlaridan uzilgan holda yashay olmasligini chuqur anglagan holda sobiq tuzumdan qolgan taqiqlarni bekor qilish, manfaatli hamkorlik aloqalarini tiklash, necha ming yillardan beri ota-bobolari­miz birga qadam tashlagan yoʻllardagi sunʼiy toʻsiqlarni olib tashlash, yon qoʻshnilarga hurmat-ehtirom koʻrsatish, eski gina-kuduratlarni unutib, asr­lar, davrlar sinovidan oʻtgan qon-qar­doshlik rishtalarini mustahkamlash yoʻlini tutdi. Odamlarning erkin ha­rakat qilishini cheklaydigan xorijga chiqish vizalari singari umrini oʻtab boʻlgan oʻtmish qoldiqlari bekor qi­lindi. Inson huquqlarini himoya qilish masalalari boʻyicha mil­liy va xalqaro nodavlat tash­kilotlar bilan ochiq muloqot boshlandi. Markaziy Osiyoning qadimiy davlati hisoblangan Oʻzbekiston­da hozir dunyoning koʻp mamlakatlari uchun ham ibrat namunasi boʻla oladigan muhim iqtiso­diy islohotlar amalga oshirilmoqda.

Shu oʻrinda BMT Bosh kotibi Guterrish ja­noblarining Toshkentda aytgan quyidagi eʼtiro­fini keltirib oʻtish zarur: “Markaziy Osiyoga tashrifim­ni Oʻzbekistondan boshladim. Sababi oddiy. Mening mintaqa kelajagiga boʻlgan barcha umidlarim siz, janob Prezident bilan, shuningdek, mamlakatingizda keyingi yillarda mu­vaffaqiyatli amalga oshirayotgan tashabbuslaringiz bilan bogʻliq. Birinchi navbatda islohotlarning yuksak samarasini qayd etishni istardik, biz buni chinakam tarixiy yutuq deb bilamiz. Mamlakatin­gizga birinchi marta bundan yigirma yil avval kelganman. Ikkinchi marta prezi­dentlik faoliyatiga kirishgan dastlabki paytingizda kelgandim. Bu gal esa siz­ning boshchiligingizda amalga oshirila­yotgan hayratlanarli oʻzgarishlarni koʻr­dim. Siz yaqin oʻtmishdan meros qolgan murakkab muammolarni hal qilishingizga toʻgʻri keldi. Shunga qaramay, endi Oʻzbe­kiston oʻz fuqarolarining huquqlarini himoyalash, manfaatlarini taʼminlash kabi qatʼiy rivojlanish yoʻlidan ogʻish­may bormoqda. Men avvallari BMTning qochqinlar ishlari boʻyicha oliy komissa­ri sifatida Markaziy Osiyoga tashrif bu­yurganimda, shuni aytishim zarurki, ushbu mintaqa davlatlari oʻrtasida biror masa­lada oʻzaro yaqinlik boʻlmagan. Qaysi dav­latga kelsam, faqat qoʻshnilarni tanqid qilishlarini eshitardim, xolos. Endigi haqiqat shuki, janob Prezident, sizning sharofatingiz bilan vaziyat tubdan oʻz­gardi. Siz mintaqada davlat rahbarlari darajasida haqiqiy hamkorlik va ishonch ruhini yaratishga erishdingiz”.

Siyosiy kuzatuvchilar Shavkat Mirziyoyevni oʻz yurtini dunyoga yanada koʻproq va samaraliroq ochilishini koʻz­layotgan, xalqimiz baxti va saodatini koʻrishni oʻzining bosh maqsadi deb bil­gan, milliy taraqqiyotni milliy yuksalish darajasiga koʻtarish uchun astoydil bel bogʻlagan, bu maqsadlarga erishish yoʻlida hech qachon ortga qaytmaydigan qatʼiyat va matonatli oʻzbek yetakchisi sifatida bir vaqtlar Xitoy iqtisodiyotini mislsiz yuksalishga olib chiqqan Den Syao Pinga qiyoslashadi. Bu eʼtirof bejiz emas. Den muallim dunyo iqtisodiyotiga doir muhim darsliklar, ilmiy-amaliy qoʻllanmalar­dan oʻrin olgan “Ochiq eshiklar siyosati”ni yoʻlga qoʻygani bilan mashhur boʻlgan rah­bardir. U turli sabablarga koʻra mamla­katdan chiqib ketgan, xorijda tadbirkor­lik qilayotgan sarmoyador xitoyliklarga ishonch va samimiylik bilan: “Yurtga qay­tinglar, biz sizlarga yanada yaxshi imkoni­yat yaratib beramiz, daromadingiz huquqiy kafolatlanadi, unga hech kim koʻz tikmay­di” degan oʻta masʼuliyatli shiorni oʻrtaga tashladi va bu soʻzida qatʼiy turdi ham. Shu chorlov mamlakat iqtisodiyotini oyoqqa turgʻizdi, odamlar yangi davr shabadasini sezdi. Yaponiyaning sobiq bosh vazirla­ridan biri Tanaka jurnalistlarning yer osti boyliklarini qazib olishda turli davlatlarning muayyan ulush hisobiga hamkorligi nechogʻliq zarur degan savo­liga: “Birgalashib qazish muhim emas, bu boylik qayerda boʻlsa ham insonga xizmat qilishi muhim”, degan edi.

Shu oʻrinda baʼzi kuzatuvchilarning bir “xavotir”iga toʻxtalib oʻtish zarur. Shavkat Mirziyoyev mamlakatning nochor­lanib qolgan iqtisodiyotini moderniza­siya qilish yoʻllari haqida oʻylar ekan, bu jarayonda rivojlangan davlatlar bilan samarali hamkorlik qilishdan boshqa natijador yoʻl yoʻqligiga ishonch hosil qildi, bu zaruratni ayrim rahbarlardan koʻra avvalroq angladi, dunyoviy tajribaga tayandi, yon qoʻshnilar bilan muhim aloqa­larni yoʻlga qoʻydi. Markaziy Osiyo va Kavkaz institutining “Ipak yoʻli” dastu­ri direktori Svante Kornell oʻzbeklar bagʻrikenglik bilan dunyo uchun, yondosh qoʻshnilar uchun ochilayotgani, yangi Pre­zident yuritayotgan tashqi siyosat bu jihatdan “yoqimli va hayratlanarli” ekanini qayd etgani yodimizda. Bu ochiq­lik mamlakatimizga juda katta miqdorda investitsiya olib kelmoqda.

Yana bir xavotir — baʼzi mutaxassis­lar Oʻzbekistonning tashqi qarzi oshib borayotganini urgʻulaydi. Aslida, iqtiso­diy jihatdan baquvvat davlatlar ham qarz koʻtaradi. Gap uni nimaga, qanday maqsad­ni koʻzlab ishlatishda. Masalan, AQSH­ning joriy yil uchun davlat qarzi (ichki va tashqi qarz) 36 trillion 386 milliard dollarga teng. Yaponiyaning 2023-yilgi qar­zi mamlakat yalpi ichki mahsulotiga nisba­tan 230 foizni tashkil etadi. Shunday boʻlsa-da, mamlakat iqtisodiyotida jiddiy muammo yoʻq, aksincha, oʻsish bor.

Prezidentimizning 2022-yil 28-yanvar­dagi “2022-2026-yillarga moʻljallangan Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strate­giyasi toʻgʻrisida”gi farmonida davlat qarzlarini samarali boshqarish boʻyicha chora-tadbirlar aniq-ravshan belgilab qoʻyilgan. Xususan, iqtisodiyot tarmoqla­rida barqaror yuqori oʻsish surʼatlarini taʼminlash orqali kelgusi besh yilda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotni 1,6 baravar, 2030-yilga borib aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan daromadni 4 ming dollardan oshirish, daromadi oʻrtachadan yuqori boʻlgan davlatlar qatoriga kirish uchun zamin yaratish, davlat byudjeti taq­chilligini qisqartirish, 2023-yildan eʼtiboran yalpi ichki mahsulotga nisbatan uning 3 foizdan, davlat qarzini boshqa­rishda yiliga yangi jalb qilingan tashqi qarz miqdori 4,5 milliard dollardan oshib ketmasligini taʼminlash maqsad qilingan. Demak, xavotirga oʻrin yoʻq. Qarzdan qarzning farqi bor. Olingan qarzdan maqsadli, unumli foydalanish xalqning yashash tarzi va xarid quvvatiga ijobiy taʼsir koʻrsatadi.

Davlatimiz rahbari Oʻzbekistonning jahonga integratsiyalashuvini amalda yangi bosqichga olib chiqdi. Bugun yurti­mizda yirik xalqaro anjumanlar oʻtka­zish, baʼzan gʻoyat murakkab muammolarni birgalikda muhokama qilish oddiy voqea boʻlib qoldi. Bir misol. Sobiq tuzumdan keyin paydo boʻlgan MDH tashkilotining sammiti dastlabki yigirma besh yilda Oʻzbekistonda biror marta ham oʻtkazil­madi. Bu tuzilmaning labbaychi faollari paydo boʻldi. Shavkat Mirziyoyev 2020-yil­da Hamdoʻstlikka raislikni qabul qilar ekan, navbatdagi sammitni Oʻzbekistonda oʻtkazishni taklif qildi va bunga erishdi ham. Oʻzbekiston MDH davlatlari orasida munosib nufuziga ega boʻldi. Oʻzbekiston­ning Turkiy tilli davlatlar kengashi­dagi ishtiroki, davlatimiz rahbarining amaliy taklif va tashabbuslari bu muhim tashkilot faoliyatini jonlantirdi, de­sak xato boʻlmaydi.

Markaziy Osiyo davlatlari uzoq yil­lar davomida sobiq tuzumning yopiqlik siyosati ostida qolib ketdi. Bir-biriga yondosh besh mamlakatga oʻz imkoniyatlari­dan foydalanish, dunyo hamjamiyatining toʻlaqonli aʼzosiga aylanish imkoniyati berilmadi. Shavkat Mirziyoyevning amaliy pragmatik siyosati bois, Oʻzbekistonda mutlaqo yangi islohotlar toʻlqini yuzaga keldi va bu jarayon mintaqa hamda dunyo siyosatida sezilarli burilish yasadi, tari­xiy ildizlari bir qoʻshni mamlakatlarda ham ijobiy aks sado berdi.

Istiqlolimizning oʻttiz toʻrt yilligi yaqinlashib kelayotgan shukuhli kunlarda har bir kishi, u qaysi sohada boʻlmasin, bu yillarni qanday bosib oʻtdik, qanday kurash va qarshiliklarga duch keldik, qa­yerda sustlashdik, turkiy qavmlar oʻrtasi­dagi ming yillik mehr-oqibat rishtalari qanday uzildi degan savollar qarshisida oʻylanadi. Ana shu muammolarga yechim to­pish, ota-bobolarimiz birga bosib oʻtgan doʻstlik, bagʻrikenglik yoʻllarini tiklash, sunʼiy toʻsiqlarni olib tashlash, bu buyuk harakatga chinakam boshchilik qilish oson boʻldi deysizmi?! Qatʼiy iroda, matonat­li intilishning samarasi bu. Yangi Oʻz­bekistonning iqtisodiy-siyosiy, maʼna­viy-maʼrifiy hayotida, jamiyat tizimida, odamlar ong-tafakkuri, turmush tarzi, oʻzlikni anglash darajasida yuz bergan va muttasil yuz berayotgan oʻzgarishlarning salmogʻi, bugungi ilgʻor dunyo darajasida baholaganda qanchalar tosh bosishi, uzoq yillar biz oʻylagan, ishongan maqsad-mud­daoga nechogʻliq mosligi haqida xolisona mushohada yuritishimiz kerak. Bu xususda uzoq-yaqin doʻstlarimiz, strategik hamkor­larimiz, xalqaro kuzatuv tashkilotlari, moliya-iqtisod mutaxassislari ijobiy fikr bildirmoqda, dunyo matbuoti oʻz soʻ­zini aytayotir, shu bilan birga, bizni uzoqdan, uzoqroqdan shunchaki, “Qani, koʻraylik-chi”, deya kuzatib turganlar, tor­tinibroq boʻlsa-da, havas qilarli yutuqla­rimizni tan olishga, ularga qiziqish bil­dirishga, biz bilan manfaatli hamkorlik qilishga majbur boʻlayotganlari sir emas. Qozonda boʻlsa, choʻmichga chiqadi. Bugun ta­latoʻpli dunyo diqqat-eʼtiboriga tushish, ishonchini qozonish, oʻrni kelganda, ibrat va namuna koʻrsatish oson ish emas. Shun­day ekan, jamiyatda yuzaga kelayotgan, shakl­lanayotgan ijtimoiy fikr, har bir kishi­ning oʻz xulosasi katta ahamiyatga ega.

Yangi Oʻzbekistonning yangi yoʻli inson huquqi va erkinliklarini amalda himoya qilish, jamiyatning har bir aʼzosiga oʻz salohiyatini hech bir toʻsiqsiz namoyon etish, orzu-niyatlarining roʻyobini koʻrish, zahmatli mehnati, izlanishlari sama­ralaridan emin-erkin foydalanish, bu yorugʻ olamda inson maqomida yashar ekan, oʻz hayotidan, imon-eʼtiqodidan, farzand­larining kamolidan bugun rozi boʻlishi­ni taʼminlash edi. Shu maqsadda sobit turibmiz. Orqaga qaytish yoʻq. Mamlakat iqtisodi davlatimiz rahbari belgilab bergan, xalqimiz qoʻllab-quvvatlagan strategik taraqqiyot dasturi asosida sil­kinish va depsinishlarsiz bir maromda, maqsadga muvofiq yoʻnalishda rivojlan­moqda. Inson qadri, uning huquq va man­faatlari ulugʻlanadigan ijtimoiy dav­latga aylanib borayotirmiz, bandlikni taʼminlash, yangi zamonaviy ish oʻrinlari­ni yaratish, kambagʻallikni qisqartirish, yordamga muhtoj toifalarni qoʻllab-quv­vatlash bosh vazifaga aylangani bor gap.

Yillar oʻtadi. Yangi Oʻzbekiston tari­xini oʻrganuvchilar koʻz oʻngida davlat rah­barining faoliyatidagi xalqparvarlik fenomeni, ulugʻ maqsad yoʻlidagi fidoyiligi, xalq bilan muloqot qanday yoʻlga qoʻyilgani, yangi davr avlodini tarbiya­lash kabi bir-biridan muhim vazifalar ijrosi qanday amalga oshirilgani yaqqol namoyon boʻladi. Yangi Oʻzbekistonning kuch­li moddiy va maʼnaviy salohiyati ularni, shubhasiz, ruhlantiradi.

Ahmadjon MELIBOYEV,

Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan jurnalist