Өзбекстан раўажланыўының жаңа басқышында жәмийетте диний кеңпейиллик, миллетлераралық татыўлық ҳәм социаллық турақлылықты тәмийинлеў, дүнья илиминиң ҳәм мәдениятының раўажланыўына шексиз үлес қосқан уллы ойшылларымыздың бай илимий-руўхый мийрасын терең үйрениў, өсип киятырған жас әўладты ана Ўатанға садықлық, миллий-диний қәдириятларға ҳүрмет руўхында тәрбиялаў, елимиздиң жәҳән цивилизациясының бесиги сыпатындағы тарийхый статусын ҳәм абырайын тиклеў бойынша пуқта ойланған избе-из реформалар әмелге асырылмақта.
Өткен қысқа ўақыт ишинде Өзбекстандағы Ислам цивилизациясы орайы, Имам Бухарий, Имам Мотуридий, Имам Термизий халықаралық илимий-изертлеў орайлары, Өзбекстан халықаралық ислам академиясы, Самарқандта Ҳадис илими мектеби, Бухарада Мир Араб жоқары медресеси шөлкемлестирилди. Бул мәкемелер "Жаўызлыққа қарсы ағартыўшылық" ийгиликли улыўмаинсаныйлық идеясы тийкарында жәмийетте саламат руўхый орталықты тәмийинлеўге, жасларды заманагөй пикирлейтуғын ҳәм уллы ата-бабаларымызға ҳәр тәреплеме мүнәсип етип тәрбиялаўға хызмет етпекте.
Жеделлик пенен өзгерип атырған бүгинги қыйын шараятта дүньяда жүз берип атырған ўақыя-ҳәдийселер мәмлекетимизде "Инсан мәплери ҳәмме нәрседен үстин" деген халықшыл принципке тийкарланған реформалар дурыс екенинен дәрек бермекте.
Жоқарыдағыларды инабатқа алған ҳалда Өзбекстан Республикасында пуқаралардың ҳүждан еркинлигин тәмийинлеў ҳәм диний тараўдағы мәмлекетлик сиясат концепциясында белгиленген ўазыйпаларды әмелге асырыў, диний-ағартыўшылық тараўындағы ийгиликли идея ҳәм басламаларды халық мәплеринен келип шығып избе-из даўам еттириў мақсетинде қарар етемен:
I. Диний-ағартыўшылық тараўы жумысын жетилистириўдиң тийкарғы бағдарлары.
1. Төмендегилер пуқаралардың ҳүждан еркинлиги ҳуқықын тәмийинлеў ҳәм диний-ағартыўшылық тараўындағы жумысты сапа жағынан жаңа басқышқа алып шығыўдың тийкарғы бағдарлары етип белгиленсин:
а) жәмиетте диний кеңпейиллик ҳәм конфессиялараралық татыўлықты және де беккемлеўге байланыслы алдыңғы механизмлерди енгизиў;
б) илим ҳәм жәҳән цивилизациясының раўажланыўына үлкен үлес қосқан уллы ата-бабаларымыздың адамгершилик, жақсылық, тынышлық ҳәм кеңпейиллик сыяқлы улыўмаинсаныйлық ҳәм жоқары идеяларға тийкарланған диний-философиялық мийрасын терең үйрениў ҳәм кеңнен үгит-нәсиятлаў;
в) диний-ағартыўшылық тараўда кадрлар таярлаў системасын түп-тийкарынан жетилистириў арқалы заман талапларына сай қәнигелерди жетистириў;
г) халық арасында аўызбиршилик, өз-ара ҳүрмет ҳәм мийрим-шәпәәт руўхын күшейтиў, социаллық-руўхый орталықтың турақлылығын тәмийинлеўге қаратылған әҳмиетли илимий изертлеўлерди қоллап-қуўатлаў;
д) диний-ағартыўшылық тараўындағы халықаралық бирге ислесиў қатнасықларын буннан былай да раўажландырыў ҳәм нәтийжелилигин арттырыў.
2. Диний-ағартыўшылық тараўы жумысының раўажланыўын қоллап-қуўатлаў бойынша илажлар бағдарламасы 1-қосымшаға муўапық тастыйықлансын.
3. Жәмийетте ҳүждан еркинлигин кепиллеў, диний кеңпейиллик, пуқаралараралық татыўлық және социаллық-руўхый орталықтың турақлылығын тәмийинлеў мақсетинде "Кеңпейил жәмийет - турақлы мәмлекет" принципи тийкарында Дин ислери бойынша комитет (кейинги орынларда - Комитет) менен Өзбекстан мәҳәллелери ассоциациясы, Ишки ислер министрлиги, Жаслар ислери агентлиги және Шаңарақ ҳәм ҳаял-қызлар комитетиниң жаңа бирге ислесиў системасы жолға қойылсын.
Төмендегилер бирге ислесиў системасының тийкарғы ўазыйпалары етип белгиленсин:
а) диний тараўдағы мәмлекетлик сиясаттың мақсети, тийкарғы ўазыйпалары ҳәм принциплерин исенимли әмелге асырыўда мәмлекетлик ҳәм жәмийетлик шөлкемлердиң өз-ара бирге ислесиўин жолға қойыў;
б) пуқаралардың ҳүждан еркинлигине болған ҳуқықын тәмийинлеў, жәмиетте түрли диний конфессиялар ўәкиллериниң өз-ара татыў ҳәм аўызбиршиликли жасаўын қоллап-қуўатлаў;
в) Өзбекстан халқының дини, исеними, миллий тийислилиги, социаллық келип шығыўына қарамастан ҳуқық ҳәм нызамлы мәплерин толық әмелге асыра алыўын тәмийинлеў;
г) динге болған қатнасынан келип шыққан ҳалда үстинлик бериў, кемситиў ҳәм ҳүждан еркинлиги кепилликлериниң бузылыўының басқа ҳәр қандай көринислериниң алдын алыў.
Комитет бир ай мүддетте Өзбекстан мәҳәллелери ассоциациясы, Ишки ислер министрлиги, Жаслар ислери агентлиги және Шаңарақ ҳәм ҳаял-қызлар комитети менен биргеликте бирге ислесиў системасының механизмлерин белгилейтуғын қоспа қарарды тастыйықласын.
II. Диний-ағартыўшылық тараўының институционаллық тийкарларын жетилистириў
4. Пуқаралардың ибадатлар ҳәм диний мәресимлерди әмелге асырыўы ушын қосымша қолайлықлар жаратыў, "Ҳаж" ҳәм "Умра" зыяратларына барыўына байланыслы хызметлерди көрсетиў процесинде артықша бюрократиялық тәртип-қағыйдаларды сапластырыў мақсетинде Комитет ҳәм Санлы технологиялар министрлиги 2025-жыл 1-сентябрьге шекем "Ҳаж ҳәм Умра бирден-бир порталы"н (кейинги орынларда - Портал) ҳәм оның мобил қосымшасын ислеп шықсын.
Белгиленсин:
а) Портал "Ҳаж" илажларына баратуғын пуқаралардың бирден-бир электрон нәўбети ҳәм "Умра" илажларына жиберилетуғын зыяратшылардың электрон дизими қәлиплестирилетуғын система есапланады;
б) Порталда "Ҳаж" ҳәм "Умра" жумысы ҳаққындағы мағлыўматларды жыйнаў ҳәм рәсмийлестириўге байланыслы процесслер санластырылады;
в) министрликлер ҳәм уйымлар Комитеттиң сораўына бола өзлериниң мәлимлеме системалары Порталға интеграцияланыўын тәмийинлейди;
г) Комитет Портал жумысын қаржыландырыўға, техникалық жақтан қоллап-қуўатлаўға, байланыслы мәмлекетлик ҳәм мәмлекетлик емес шөлкемлер ушын пайдаланыў имканиятын жаратыўға жуўапкер мәмлекетлик уйым есапланады;
д) Комитет "Умра" илажларын шөлкемлестириў ҳәм өткериў лицензиясына ийе юридикалық шахслар ҳәм Өзбекстан мусылманлары мәкемесиниң Порталдан пайдаланыў имканиятын тәмийинлейди.
5. Жоқары билимлендириў, илим ҳәм инновациялар министрлиги және Комитеттиң Өзбекстан халықаралық ислам академиясын Өзбекстан халықаралық исламтаныў академиясы (кейинги орынларда - Академия) етип қайта аталыўы ҳаққындағы усынысы мақуллансын.
Академия исламтаныў ҳәм динтаныў тараўларында қәнигелерди және оқыў бағдарламасы, қолланба ҳәм сабақлықларды таярлаўға қәнигелескен таяныш мәмлекетлик жоқары билимлендириў ҳәм илимий-изертлеў мәкемеси етип белгиленсин.
6. Төмендегилер Академияның тийкарғы ўазыйпалары есапланады:
а) исламтаныў, динтаныў, дин психологиясы, ислам экономикасы, дерек таныў, халықаралық қатнасықлар ҳәм зәрүрлик бар болған басқа да тараўлар бойынша кадрлар таярлаў;
б) билимлендириў процесине алдынғы педагогикалық технологияларды, илим ҳәм техниканың ең соңғы жетискенликлерин және жетекши сырт ел жоқары билимлендириў шөлкемлериниң тәжирийбеси тийкарында ислеп шығылған билимлендириў бағдарламаларын енгизиў;
в) ҳүждан еркинлиги ҳәм коньфессиялараралық кеңпейилликти тәмийинлеў, радикалласыў, екстремизм ҳәм терроризмге қарсы гүресиў және диний тараўдағы мәмлекетлик сиясаттың тийкарларына байланыслы илимий-изертлеў жумысларын әмелге асырыў;
г) диний-ағартыўшылық бағдардағы илимий, илимий-ғалабалық әдебиятларды таярлаў ҳәм басып шығарыў, сондай-ақ, интернет тармағында билимлендириў ресурсларын жайластырыў ҳәм турақлы жаңалап барыў;
д) студентлерде жоқары руўхый ҳәм әдеп-икрамлылық пазыйлетлерди раўажландырыў, Ўатанға муҳаббат, оның тәғдирине тийислилик, кәсипке садықлық сезимин беккемлеў, тәлим-тәрбия процеси ҳәм руўхый-ағартыўшылық жумыслардың нәтийжелилигин арттырыў;
е) елимизде ҳәм сырт елде диний тараўда жумыс алып барып атырған илимий-изертлеў ҳәм билимлендириў мәкемелери менен тығыз бирге ислесиў.
7. Академияға төмендеги ҳуқықлар берилсин:
а) оқыў-илимий процесслерге тартылған жоқары маманлықтағы сырт ел қәнигелериниң мийнетине ҳақы төлеў муғдарларын базар конюнктурасынан келип шығып белгилеў;
б) Комитет пенен келисилген ҳалда төлемли-контракт тийкарында оқытыў баҳасын тийисли бағдар ҳәм қәнигеликлер бойынша мәмлекетлик жоқары билимлендириў мәкемелеринде белгиленген базалық төлемли-коньтракт баҳасынан үш еседен артық болмаған муғдарда белгилеў;
в) студентлердиң төлемли-контракт қаржыларын төлеў мүддетлерин белгилеў ҳәм созыў;
г) жетик сырт ел қәнигелерин тартыў ҳәм де Академия ўәкиллерин сырт ел илимий-изертлеў ҳәм билимлендириў мәкемелерине тәжирийбе арттырыў ҳәм тәжирийбе арттырыў ушын жибериў;
д) өз грифи тийкарында сабақлықлар ҳәм басқа да оқыў ҳәм илимий әдебиятларды жаратыў ҳәм басып шығарыў.
8. Академияға оқытыўдың төлемли-контракт формасынан түсетуғын қаржылардың жетиспейтуғын бөлеги мәмлекетлик жоқары билимлендириў мәкемелерин сақлаў ушын ажыратылған қаржылар шеңберинде тастыйықланған бюджет параметрлерине тийисли өзгерис киргизиў арқалы қапланатуғыны белгиленсин.
9. Комитет, Өзбекстан мусылманлары мәкемеси және Жоқары билимлендириў, илим ҳәм инновациялар министрлигиниң Өзбекстан халықаралық ислам академиясы жанындағы Қәнигелик арттырыў орайын Дин ислери бойынша комитет жанындағы Диний-ағартыўшылық тараўда қәнигелик арттырыў ҳәм қайта таярлаў институты (кейинги орынларда - Институт) сыпатында қайта шөлкемлестириў ҳаққындағы усынысына келисим берилсин.
Белгилеп қойылсын:
а) Институт исламтаныў, динтаныў, мәмлекет ҳәм дин қатнасықлары тийкарлары, сондай-ақ, радикалласыўдың алдын алыў бағдарларында диний тараўда қәнигелердиң маманлығын арттырыў ҳәм қайта таярлаўға жуўапкер мәкеме есапланады;
б) барлық билимлендириў шөлкемлериниң исламтаныў ҳәм динтаныў пәнлери оқытыўшыларының маманлығын арттырыў ҳәм оларды қайта таярлаў Институт тәрепинен әмелге асырылады;
в) билимлендириў процесиниң сапасын арттырыў және билимлендириў ҳәм әмелият үйлесимлилигин тәмийинлеў мақсетинде Институт сораўына тийкарланып сабақларға тийисли министрлик, уйым, илимий-изертлеў ҳәм таллаў орайларының басшы хызметкерлери ҳәм қәнигелери тартылады;
г) Институт қайта шөлкемлестирилип атырған Өзбекстан халықаралық ислам академиясы жанындағы Қәнигелигин арттырыў орайының ҳуқық ҳәм миннетлемелери, сондай-ақ, дүзилген шәртнамалары бойынша ҳуқықый мийрасхоры есапланады.
10. Академияға қараслы Ташкент қаласы, Юнусабад районы, Зарбулоқ көшеси, 14-жай мәнзилинде жайласқан жатақхана имараты оператив басқарыў ҳуқықы тийкарында Институтқа бийпул өткерилиўи тәмийинленсин.
Экономика ҳәм қаржы министрлиги усы имаратты сақлаў ушын Өзбекстан халықаралық ислам академиясына 2025-жыл ушын ажыратылған бюджет қаржыларының қалған бөлегин Институтқа өткерип берсин, 2026-жылдан баслап болса имаратты сақлаўға байланыслы қәрежетлерди Институттың қәрежетлер сметасында режелестирип барсын.
11. Комитет, Өзбекстан мусылманлары мәкемеси ҳәм Бухара ўәлаяты ҳәкимлигиниң Баҳаўаддин Нақшбанд естелик комплекси орайы шөлкемлестириўинде Баҳаўаддин Нақшбанд илимий-изертлеў орайын шөлкемлестириў ҳәм төмендегилерди оның тийкарғы ўазыйпалары етип белгилеў ҳаққындағы усыныслары мақуллансын:
а) уллы бабамыз Баҳаўаддин Нақшбанд ҳәм нақшбандийлик тариқаты уламаларының жоқары адамгершилик идеяларын илимий тийкарда үйрениў, жас әўладты кеңпейиллик ҳәм өз-ара ҳүрмет руўхында тәрбиялаў мақсетинде үгит-нәсиятлаў жумысларын алып барыў.
б) суфизм тәлийматының тарийхы ҳәм оның бүгинги күндеги әҳмиетин илимий изертлеў, "Жети пир" уламалары ҳәм әзиз әўлиелердиң бай илимий-руўхый мийрасын халықаралық майданда кеңнен үгит-нәсиятлаў;
в) нақшбандийлик тәлийматының ийгиликли идеяларын изертлеў ушын илимий-теориялық ҳәм методикалық мәселелерге бағышланған коньференция, көргизбе, семинар-тренинг, таңлаўлар ҳәм басқа да мәдений-ағартыўшылық илажларды шөлкемлестириў;
г) суфизм тәлийматының илимий тийкарланған идеяларын үгит-нәсиятлаў, жалған тариқатшылықтың алдын алыў бойынша усыныслар ислеп шығыў.
12. Комитет ҳәм Академияның Өзбекстан халықаралық ислам академиясы жанындағы Имам Мотуридий халықаралық илимий-изертлеў орайын Министрлер Кабинетиниң бойсыныўына өткериў ҳаққындағы усынысы мақуллансын.
Министрлер Кабинети жанындағы Имам Мотуридий халықаралық илимий-изертлеў орайы исламтаныў бағдарындағы илимий изертлеўлерди және дин менен байланыслы процесслер бойынша таллаўларды әмелге асыратуғын илимий-изертлеў мәкемеси етип белгиленсин.
13. Төмендегилер Министрлер Кабинети жанындағы Имам Мотуридий халықаралық илимий-изертлеў орайының қосымша ўазыйпалары етип белгиленсин:
а) Имам Мотуридий, Абу Муин Насафий сыяқлы уллы ойшыл бабаларымыз қалдырған бай руўхый мийрасты үйрениў, дүня илиминиң раўажланыўына қосқан шексиз үлесин халқымыз, әсиресе, жасларға жеткериў, олар жаратқан шығармалардың илимий-түсиндирмели аўдармасын ҳәм салыстырмалы текстлерин басып шығарыў, мәмлекетимиз аймағында жүз берген Биринши ҳәм Екинши Ренессанстың илимий-теориялық тийкарларын изертлеў және Жаңа Өзбекстан раўажланыўының руўхый тийкарын жаратыўда қатнасыў;
б) ислам дининиң адамгершилик мәниси, ағартыўшылық-мәдений рольи ҳәм раўажланыў бағдарларын илимий тийкарда үйрениў ҳәм кең жәмиечиликке, соның ишинде, халықаралық жәмиечиликке жеткериў;
в) диний билимлендириў мәкемелерине илимий-изертлеў ҳәм оқыў-методикалық мәселелерде және педагог кадрлар ҳәм диний хызметкерлердиң маманлығын арттырып барыўда әмелий жәрдем көрсетиў;
г) социаллық-руўхый орталықтың турақлылығын сақлаў, жасларды жат идеялар тәсиринен қорғаўға қаратылған стратегиялық әҳмиетке ие жойбар ҳәм басламаларды ислеп шығыў.
14. Диний-ағартыўшылық тараўдағы шөлкемлердиң жумысының нәтийжелилигин арттырып барыў мақсетинде турақлы түрде жумыс алып баратуғын Диний-ағартыўшылық тараўда билимлендириў, илим ҳәм илимий-изертлеўге байланыслы жумысты муўапықластырыўшы кеңес (кейинги орынларда - Муўапықластырыўшы кеңес) шөлкемлестирилсин ҳәм оның қурамы 2-қосымшаға муўапық тастыйықлансын.
Белгиленсин:
а) Муўапықластырыўшы кеңес диний-ағартыўшылық тараўда билимлендириў, илим ҳәм илимий-изертлеў жумысларының барлық процесслерин муўапықластырыў мәселелерине жуўапкер болған мәсләҳәт уйымы есапланады;
б) Муўапықластырыўшы кеңестиң жумысшы уйымы ўазыйпасын Комитет әмелге асырады;
в) Муўапықластырыўшы кеңес тәрепинен Өзбекстандағы Ислам цивилизациясы орайы, Имам Бухарий халықаралық илимий-изертлеў орайы, Имам Мотуридий халықаралық илимий-изертлеў орайы, Академия ҳәм басқа да диний-ағартыўшылық мәкемелериниң билимлендириў ҳәм илимий-изертлеўге байланыслы жумысы муўапықластырылады;
г) Муўапықластырыўшы кеңес мәжилислери ҳәр шеректе кеминде бир мәрте өткериледи.
15. Төмендегилер Муўапықластырыўшы кеңестиң тийкарғы ўазыйпалары етип белгиленсин:
а) "Үшинши ренессанс - Жаңа Өзбекстан" идеясы тийкарында уллы бабаларымыздың илимий мийрасында улығланған ўатансүйиўшилик, кеңпейиллик сыяқлы улыўмаинсаныйлық идеяларды халық арасында кеңнен үгит-нәсиятлаў бағдарларын белгилеў;
б) диний-ағартыўшылық тараўындағы мәкемелердиң жумысын терең үйренип барыў, оқыў-тәрбия процесине алдынғы мәлимлеме-коммуникация ҳәм педагогикалық технологиялар, инновациялық қолланбаларды енгизиў және илимий ҳәм методикалық жумысын муўапықластырыў;
в) тараў шөлкемлеринде топланған илимий-методикалық қолланбалар ҳәм тәжирийбелерди таллаў тийкарында олардағы билимлендириўдиң мазмунын жетилистириў ҳәм муўапықластырыў, оқыў режеси ҳәм пән бағдарламаларын ислеп шығыўда үзликсизлик принциплерин тәмийинлеў;
г) республиканың барлық билимлендириў ҳәм илимий-изертлеў мәкемелеринде орынланатуғын диний темадағы изертлеўлер (диссертациялар) дың темалары ҳәм бағдарларының әҳмиети, актуаллиги бойынша тийисли усынысларды бериў.
III. Диний кеңпейилликти және де беккемлеў
16. Республикада жасаўшы түрли дин ўәкиллериниң Жаңа Өзбекстанның раўажланыўына байланыслылық сезимин арттырыў, жәмиетте конфессиялараралық татыўлық ҳәм диний кеңпейилликти буннан былай да беккемлеў мақсетинде Комитеттиң Конфессиялар ислери бойынша кеңес (кейинги орынларда - Кеңес) жумысын жетилистириў ҳаққындағы усынысына келисим берилсин. Бунда төмендегилер инабатқа алынсын:
а) Кеңес қурамына сиясий ғайраткерлер, жәмийетлик белсендилер, динтаныўшы илимпазлар ҳәм қәнигелерди бақлаўшы сыпатында киргизиў;
б) Кеңеске диний коньфессиялардың машқалалары бойынша мәмлекетлик ҳәм мәмлекетлик емес шөлкемлерге сораў, мүрәжат ҳәм усыныслар жибериў ҳуқықын бериў;
в) Ташкент, Самарқанд, Бухара ҳәм Ферғана ўәлаятларында аймақлық кеңеслерди шөлкемлестириў;
г) Кеңес тәрепинен түрли конфессияларға тийисли диний шөлкемлердиң профессионал хызметкерлери арасында спорт жарыслары, интеллектуаллық ойынлар, мәдений-ағартыўшылық илажлар өткериў.
Кеңестиң жаңаланған қурамы 3-қосымшаға муўапық тастыйықлансын.
IV. Пәрманның орынланыўын шөлкемлестириў ҳәм қадағалаў
17. Комитет мәпдар министрликлер ҳәм ведомстволар менен биргеликте еки ай мүддетте нызамшылық ҳүжжетлерине усы Пәрманнан келип шығатуғын өзгерислер ҳәм қосымшалар ҳаққында Министрлер Кабинетине усыныслар киргизсин.
18. Усы Пәрманның орынланыўын нәтийжели шөлкемлестириўге жуўапкер ҳәм жеке жуўапкер етип Дин ислери бойынша комитеттиң баслығы С.Д.Тошбоев белгиленсин.
Пәрманның орынланыўын қадағалаў ҳәм орынлаў ушын жуўапкер уйымлардың жумысын муўапықластырыў Өзбекстан Республикасының Бас министри А.Н.Ариповқа ҳәм Өзбекстан Республикасы Президентиниң кеңесгөйи Р.Қ.Давлетовқа жүкленсин.
Өзбекстан Республикасы
Президент Ш.МИРЗИЁЕВ
Ташкент қаласы,
2025-жыл 21-апрель
