Әсиресе, мәдений ушырасыўлар, спорт жарыслары, дөретиўшилик дөгереклер ҳәм илимий конференциялар арқалы жаслардың бос ўақтын нәтийжели шөлкемлестириў әдетке айланған. Бирақ, көпшилик студентлер бул имканияттан толық пайдаланбай атырғаны да бар гәп. Бул болса жаслардың бос ўақтын қалай шөлкемлестириў ҳәм оларға және де көп имканият жаратыў мәселеси ҳаққында терең ойлаў зәрүрлигин пайда етеди. Хош, бул бойынша нелер ислеўимиз керек? Қандай тәреплер итибарға алыныўы зәрүр?
Бәринен бурын, ҳәр бир билимлендириў мәкемесинде студентлердиң бос ўақтын қалай өткерип атырғаны, оларға қайсы дөгереклер ямаса жумыс түрлери қызықтыратуғыны, сондай-ақ, қандай жаңа имканиятларды қәлейтуғыны ҳаққында сораўнамалар өткериў мақсетке муўапық. Усы сораўнамалар арқалы студентлер арасында илимий, спорт, дөретиўшилик, мәдений ямаса техникалық бағдарларға қызығыўшылық дәрежесин анықлаў мүмкин. Буннан тысқары, сораўнамалар даўамында студентлерге шахсын раўажландырыў ушын қандай шынығыўлар, семинарлар ямаса тренинглер керек екенлиги ҳаққында пикир билдириў имканияты да берилиўи керек.
Бүгинги жағдайды есапқа алсақ, студентлердиң бос ўақытларын мазмунлы өткериў ушын көбирек инновациялық қатнаслар ҳәм жаңа бағдарламалар ислеп шығыў мақсетке муўапық. Мәселен, студентлер арасында жәмәәтлик илажлар, илимий ҳәм мәдений жумысқа қызығыўшылықты арттырыў мақсетинде интерактив ҳәм заманагөй усылларды қолланыў мүмкин. Бунда сабақтан соң шөлкемлестирилип атырған дөгерек ҳәм курсларды онлайн шөлкемлестириў зәрүр. Усы баслама студентлер ушын қосымша қолайлық жаратады. Себеби айырым жаслар жеке ҳәм социаллық себеплерге бола сабақтан кейин дөгерек ямаса курсларға қатнаўға қыйналады. Онлайн дөгерек ҳәм курслар бул бойынша қолайлы имканият усынады.
Бундай бағдарламаларды мобил қосымша ямаса веб-платформалар көринисинде ислеп шығыў, студентлер ушын қолайлы ҳәм интерактив тәризде усыныў зәрүр. Тараўға байланыслы халықаралық конференциялар, вебинарлар ямаса онлайн таңлаўларды өткерип барыў да мақсетке муўапық. Буның нәтийжесинде студентлерде түрли мәмлекетлер ҳәм мәдениятлар менен танысыў имканияты пайда болады. Бул олардың дүньяқарасын кеңейтеди, билимлерин байытады.
Студентлердиң бос ўақтын мазмунлы шөлкемлестириў ушын дөгереклер тек ғана шет тили ямаса көркем өнер бағдарында емес, ал заманагөй ҳәм әмелий көнликпелерди үйрететуғын курсларды да қамтып алыўы керек. Мәселен, мобилография курсларында заманагөй технологиялар жәрдеминде видео сүўретке алыў ҳәм фотосүўретке түсириў, оларды редакторлаў ҳәм контент жаратыў тийкарлары үйретиледи.
СММ курсларында болса социаллық тармақларды нәтийжели басқарыў, контентти режелестириў ҳәм санлы маркетинг көнликпелери үйретиледи. Трейдинг курсларында финанслық саўатлылықты арттырыў, инвестиция ҳәм халықаралық саўда тийкарларын түсиндириў арқалы дәрамат келтиретуғын көнликпелерди қәлиплестириў мүмкин.
Технология ҳәм программаластырыў курслары арқалы мәлимлеме технологиялары бағдарында программаластырыў тиллери (Python, JavaScript ҳәм басқалар) ямаса веб-дизайн тийкарларын үйретиў имканияты пайда болады. Графикалық дизайн ҳәм анимация курслары заманагөй дизайн программаларынан пайдаланыўды үйретип, студентлерде креативликти раўажландырады. Бундай заманагөй курслар студентлердиң бос ўақытларын мазмунлы өткериў менен бирге кәсиплик ҳәм жеке раўажланыўына да хызмет етеди.
Бүгин студентлердиң көпшилигинде руўхый-ағартыўшылық илажларға, сондай-ақ, ҳәр қыйлы дөгереклерге қызығыўшылық аз сыяқлы. Буның себеплеринен бири экономикалық жағдай, яғный көпшилик студентлер оқыўдан бос ўақытында ислеўге мәжбүр болып атыр. Олар оқыў менен бирге финанслық мәселелерин де еркин шешиўге ҳәрекет етпекте. Бул болса олардың руўхый ҳәм илимий илажларда қатнасыў имканиятын азайтады.
Ҳәзир дерлик барлық жоқары билимлендириў мәкемесинде дәстүрий спорт майданшалары бар. Соған қарамастан, студентлер арасында спорттың заманагөй түрлери, әсиресе, фитнес ҳәм индивидуал шуғылланыўға қызығыўшылық артып бармақта. Бирақ ЖООлар аймағында жетерли дәрежеде үскенеленген спорт заллары ҳәм фитнес орайлары жоқлығы себепли студентлер сырттағы төлемли спорт залларына барыўға мәжбүр болмақта. Сырт елдеги университетлердиң тәжирийбесине нәзер тасласақ, жоқары билимлендириў мәкемесиниң өзинде заманагөй спорт заллары, фитнес ҳәм йога орайларының шөлкемлестирилгенин көриў мүмкин.
Студентлерде оқыў даўамында стресс, қәўетер сыяқлы руўхый жағдайлардың болыўы тәбийғый жағдай. Имтиханлар, академиялық талаплар ҳәм жеке машқалалар олардың ишки жағдайына унамсыз тәсир етиўи мүмкин. Сол себепли, көплеген раўажланған мәмлекетлердиң жетекши жоқары оқыў орынларында студентлер ушын психологиялық мәсләҳәт орайлары жумыс алып барады. Бул орайлар тек ғана стресс ҳәм депрессияны жеңиўде жәрдем берип қоймастан, ал студентлердиң руўхый-ағартыўшылық раўажланыўына да хызмет етеди.
Усы орында студентлерге руўхый ҳәм психологиялық жақтан жәрдем бериў ушын психологиялық мәсләҳәт ҳәм мотивациялық тренинглер өткериўге мөлшерленген руўхый ҳәм руўхый турақлылық орайларын шөлкемлестириў, стрессти азайтыў бойынша ағартыўшылық семинарлар өткериў ҳәм руўхый саламатлықты беккемлеў арқалы руўхый-руўхый жетикликти арттырыўға хызмет ететуғын шынығыўларды енгизиў мақсетке муўапық. Соның менен бирге, студентлерге аноним мәсләҳәт хызметлерин көрсетиў де нәтийже береди. Бундай жойбарлар руўхый-ағартыўшылық жақтан студентлердиң руўхый жағдайын турақластырыў, руўхландырыў ҳәм оқыў процесин дурыс даўам еттириўге жәрдем береди.
Әдебият инсан ой-пикирин кеңейтип, сын көзқарастан пикирлеўди қәлиплестиреди ҳәм мәдений мийрасты үйрениўге түртки береди. Сол себепли дүньяның абырайлы университетлеринде китап авторлары менен ушырасыўлар ҳәм әдебий илажларды турақлы өткериў әдетке айланған. Мәселен, Гарвард ҳәм Оксфорд университетлеринде белгили жазыўшылар менен китапқумарлық ушырасыўлары шөлкемлестириледи. Бул илажларда студентлер автор менен тиккелей сәўбетлесиў, шығарманы додалаў ҳәм дөретиўшилик пикир алысыў имканиятына ийе болады.
Бундай ушырасыўлардың абзаллықлары көп. Студентлердиң китапқа қызығыўшылығын арттырыў, сын көзқарастан пикирлеў ҳәм таллаў көзқарасын раўажландырыў және әдебият ҳәм дөретиўшилик тараўын және де терең түсиниўине хызмет етеди. Сол себепли билимлендириў мәкемелеринде турақлы әдебий додалаў клубларын шөлкемлестириў, белгили жазыўшылар менен ушырасыўлар өткериў ҳәм студентлердиң дөретиўшилик жумысын хошаметлеў мақсетке муўапық.
Илимий ҳәм профессионал раўажланыўда табыслы инсанлардың тәжирийбеси менен танысыў да студентлер ушын жүдә пайдалы. Сол себепли дүньяның университетлеринде белгили илимпазлар, исбилерменлер ҳәм новаторлардың қатнасыўында семинарлар өткериледи. Бундай илажлар арқалы студентлер табыс сырлары ҳәм кәсиплик өсиў жолларын үйренеди, турмыслық тәжирийбе арттырыў ҳәм қыйыншылықларды жеңиў бойынша сабақлар алады. Билимлендириў мәкемелеринде жетекши илимпазлар, исбилерменлер ҳәм жәмийетлик ғайраткерлер менен табыс сырлары темасында семинарлар шөлкемлестириў, TEDx форматындағы баянатларды жоқары оқыў орынларына енгизиў ҳәм жас жетекшилерди хошаметлеў студентлердиң бос ўақтын нәтийжели шөлкемлестириўде оғада пайдалы.
Тохтасын АРСЛОНОВ,
Республика Руўхыйлық ҳәм ағартыўшылық орайы
бөлиминиң бас қәнигеси
