Өткен жылы республикада жалпы 40 миллион шаршы метрден астам ғимараттар салынды. Олардың ішінде 100 мыңнан астам пәтерге ие 2 мың 44 көпқабатты үйлер бой көтерді.
Бұл тек әлеуметтік немесе құрылыс мәселесі ғана емес, аймақ экономикасында тағы бір қозғаушы күшке айналуда. Атап айтқанда, осы үйлерді салу және байланысты салаларда 350 мың адам жұмысқа орналасты. Мебель, электроника, тоқыма, құрылыс материалдары салаларында қосымша 11 триллион сумдық нарық пайда болды. Экономикада 73 триллион сум айналымға түсіп, бюджетке 14 триллион сум түсті.
Саланы ынталандыру мақсатында 2024 жылы 59 мың адамға 17 триллион сум ипотекалық кредит берілді. Құрылысшылар мен девелоперлерге айналым үшін 3 триллион сум берілді.
Мүмкіндіктер толық пайдаланылғанда, нәтижелер одан да жақсы болар еді. Бірақ Қарақалпақстан, Жызақ және Сирдарияда кейбір жобалар өз сол күйінде қалған. Кейбір облыстарда аукцион арқылы сатып алынған ондаған жер учаскелерінде құрылыс басталмаған. Халық пен инфрақұрылымнан алыс орналасқандықтан, 781 пәтер сатылмаған.
Мемлекет басшысы, әсіресе, «Жаңа Өзбекстан» массивтеріндегі жұмыстардың барысынан наразы екенін білдірді.
– «Жаңа Өзбекстан» массивтерін салу – бұл Президент саясаты. Олармен аймақтар абаттанып, мәдениет, білім, көзқарас өзгереді, сауда мен қызметтер көбейеді, – деді Шавкат Мирзиёев.
Осыған байланысты жаңа тәртіп белгіленді. Енді «Жаңа Өзбекстан» массивіне бөлінген жер бойынша жобалау 2 айдан аспауы, ал құрылыс 3 ай ішінде басталуы керек. Бұл талап бұзылған жағдайда, жер аукционға қайта шығарылады. Жоба максимум 15 күн ішінде сараптамадан өтеді.
Биыл осы массивтердің инфрақұрылымына 1,2 триллион сум бөлінеді.
Құрылыс саласында «эскроу» жүйесінің енгізілуімен девелоперлерге қазіргіден төмен ставкамен 1 миллиард доллар айналым қаражатын тартуға мүмкіндік беріледі. Маңыздысы, олардың қаржыландыруы үй салу басталғанда және жалғасады. Ал азаматтар құрылыс басталмай жатып ипотека мен субсидия ала алады және үй толық аяқталмай тұрып, оны басқа адамға сата алады.
Сенімді девелоперлер үшін тағы бір мүмкіндік: ғимараттың 50 пайызы салынған кезде азаматтар кредит және субсидия ала алады. Бұл тәртіп тек жеңілдетілген ипотека кредиттері үшін ғана емес, коммерциялық ипотека кредиттері үшін де қолданылады.
Құрылыс ұйымдары құрылыс жұмыстарын бастаған сәттен аяқтағанша, ең көп дегенде 12 ай ішінде жер салығынан босатылады. Алайда, егер объекті белгіленген уақытта тапсырылмаса, девелопер жер салығын екі есе көп мөлшерде төлеуге міндетті болады.
«Жаңа Өзбекстан» массивіне бөлінген жердің 10 пайызы девелоперлерге коммерциялық ғимараттар салу үшін бір лот ретінде сатылады. Үйлердің 1-2-қабатында жеке балабақшалар ашу қолдау табады, мүлік салығынан да босатылады.
Жалпы, 2030 жылға дейін 100 «Жаңа Өзбекстан» массиві салу жоспарланған. Бұл үшін жерлер кемінде 70 мың адам тұратын аудан орталығы немесе қала аумағынан 1-2 шақырым қашықтықта бөлінеді. Әрбір массивте 100 мың шаршы метрлі 2 мың пәтер салынады.
Жұмыстардың жоғары сапасын қамтамасыз ету мақсатында заманауи менеджмент жүйесі бар «Өз үйім» компаниясы құрылмақ. Бұл компания «Жаңа Өзбекстан» массивтерінің жер таңдау, жобалау, құрылыс салу және эксплуатациялау жұмыстарын толық бақылап, үйлестіру міндетін атқаратын болады.
Жауапты азаматтарға халықаралық сарапшыларды тарта отырып, келесі бес жылға арналған тұрғын үй саясаты стратегиясын әзірлеу тапсырылды.
Құрылыс сапасы мен бақылау мәселелеріне ерекше назар аударылды. Енді бұл процестер жеңілдетілетіні айтылды.
Атап айтқанда, құрылысшылар «Шаффоф құрылыс» платформасы арқылы дайын жобаны мемлекеттік органдармен онлайн түрде келіседі. Ғимараттың жобасына сәйкестігін Құрылыс саласындағы бақылау инспекциясы тексереді және аяқталғаннан кейін қорытынды береді. Қажет болған жағдайда, басқа салалардағы мамандар тартылуы мүмкін. Құрылыс кезінде жер сілкінісіне төзімділікті сынақтан өткізетін зертхана өз кезегінде қосымша ақы алмай қорытынды береді. Ғимаратты пайдалануға тапсыруда қазіргі 7 органдардың орнына тек 2-і – Құрылыс инспекциясы мен өрт қауіпсіздігі қорытындысы жеткілікті болады.
Белгілі болғандай, жақында Ташкент қаласының Бас жоспары бекітілді. Енді сәулет-жоспарлау тапсырмасы мен құрылысқа рұқсат беру процесі біріктіріліп, оған кететін уақытты екі есе қысқарту қажеттілігі айтылды. Бұл жүйе келесі жылдан бастап басқа облыстарда да енгізіледі. Жер алу кезеңінен бастап, ғимаратты пайдалануға тапсыруға дейінгі әрбір кезең көрініп тұратын сандық жүйе құрылады.
Салаға әлеуетті девелоперлерді тарту мақсатында, енді көпқабатты үй салу үшін жерлер аукционда тек ҚҚС төлеуші заңды тұлғаларға сатылатын болады.
Қазіргі уақытта 15 мыңға жуық көпқабатты үйлерге қосылған аумақтың меншік иесіне бекітілмегендіктен, басқару-қызмет көрсету компаниясы қызмет көрсететін аумақтың шекарасы белгісіз. Мұндай жерлерді нақты анықтап, компанияларға бекіту, ағаштар отырғызып, қоршаған ортаны қорғау бойынша нұсқаулар берілді. Бұл бағыттағы шарттық қатынастар мен жасыл аумақ бойынша нормативтер заңмен бекітілуі тиіс екендігі атап өтілді.
Биыл Өзбекстанда 120 мың пәтерлік көпқабатты үйлер салу жоспарланып отыр.
Сонымен қатар, Жаңа Ташкентте 15 мың пәтер салу көзделген. Бұл үйлерде «жасыл» энергия пайдаланылады. Энергияның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін жеке серіктестік негізінде 100 мегаватт сағат қуаттылығы бар электр энергиясын сақтау құрылғысы орнатылады.
Жаңа Ташкенттегі үйлерді жылыту және салқындату орталықтандырылған «үш генерация» жүйесі арқылы жүргізіледі. Бұл арқылы жаз мезгілінде электр тұтыну 4 есеге азаяды. Барлық ғимараттарда жоғары энергия тиімділігі талаптары енгізіледі. Көлік, жарықтандыру жүйелері және зарядтау станциялары тек «жасыл» технологиялар негізінде болады.
Ескі үйлерді реновациялау мәселесіне де назар аударылды.
Бұл жағдайда жерді пайдалану тиімділігі 4-5 есе артады, коммуникация шығындары 2 есеге азаяды. Ең бастысы, бұл арқылы сол аумақтағы тұрғындардың дүниетанымы өзгереді, тұрмыс деңгейі түбегейлі жақсарады, жұмыс орындары көбейіп, экономика дамиды.
Жызақ, Марғилан, Қоқан, Шахрисабз, Қаршы қалалары, Достық және астана аудандарында осындай жұмыстар басталды. Бұл кезең-кезеңмен басқа аймақтарда да жүзеге асырылады.
Биыл тұрғын үй бағдарламаларын қаржыландыруға бюджеттен 15 триллион 500 миллиард сум бөлінуі көзделген. Банктерден қосымша 10 триллион сум, «Ипотеканы қайта қаржыландыру компаниясы» арқылы 2,3 триллион сум бөлінеді.
Осының арқасында 70 мың пәтердің ипотекалық кредит арқылы сатылуына жағдай жасалады. Оның 30 мыңы, бастапқы жарнасына бюджеттен субсидия төленген жағдайда, табысы төмен отбасыларға беріледі.
Жиында облыс әкімдері «Жаңа Өзбекстан» массивтерін салу, ипотека және реновация жобалары бойынша ақпарат берді.