Өңірлердегі экономикалық өсу, азық-түлік қауіпсіздігі, жұмыс орындары мен инвестиция ағыны ең алдымен жерге байланысты. Соңғы үш жылда цифрландырудың арқасында 40 миллион гектар немесе жалпы жердің 90 пайызы кадастрға тіркелді.
Бұл ретте 44 миллион 800 мың гектар жер, 8 миллион 300 мың ғимарат пен нысан мүлік ретіндегі нарықтық құны есептелмеген. Қазіргі уақытта қолданыстағы ғимараттар мен нысандардың шартты кадастрлық құны 70 млрд долларды құрайды. Тіпті, олардың нақты нарықтық құны одан кемінде 4-5 есе артық. Бұған жердің нарықтық құнын қоссақ, ол үлкен «экономикалық активке» айналады.
Салада заманауи аэрофотокамералар мен дрондарды далада пайдаланудың арқасында көптеген қорлар ашылуда. Мысалы, Қаршы ауданында 45 мың гектар егістік жер көрсетілгенімен, есеп бойынша 5,1 мың гектар жайылымдық жердің іс жүзінде суармалы жер екені анықталды. Бұл бюджетке қаншама табыс, қанша жұмыс орны мен кіріс жоғалып жатқанын білдіреді.
Жалпы, 286 мың гектар ауыл шаруашылығы жерінің құқығын анықтайтын құжаттар толық емес. Тұрақты пайдалануға берілген 460 мың гектар жердің құқықтық жағдайы түсініксіз. 159 мың гектар жер көлемі құжатта да, іс жүзінде де бір-бірінен бөлек.
Соның салдарынан жалпы 900 мың гектардан астам ауыл шаруашылығы жерлері кадастрлық есепке алынбаған. Кадастрдың жоқтығынан оларға қайталап егуге ресми қайталама жалға беру мүмкін емес. Осыған байланысты кем дегенде 300 мың жұмыс орны, қайталанатын дақылдардан алынған өнімдер және бейресми жалға беру есепбі тоқтап тұр.
Сондықтан мұндай жерлердің тиімділігін зерттеу міндеті қойылды. Шаруалар мен фермерлер жерді өнімді пайдаланып жатса, олармен жалға беру шарты жасалып, кадастрлық есепке алынады. Екінші жағынан, тиімді пайдаланбаған жерлер әкімдіктің резервіне қайтарылады.
Ресми министрліктерге бұл жүйені тәжірибеге енгізіп, келесі жылы аэрофотосуретке түсіріп, ауыл шаруашылығы жерлерінің кадастрын аяқтау тапсырылды.
Мемлекет басшысы өткен аптада Сұрхандарияға сапары барысында экспорттық көкөніс егу мүмкіндіктерін айтқан болатын. Өңірлерде осыны қалайтын азаматтар көп.
Сондықтан әр ауданнан экспортқа шығарылатын көкөністерді егу үшін 100 гектардан кем емес бос жер бөлу туралы шешім қабылданды. Осыған байланысты таныстырылымдар өткізіліп, өнім өндірушілер «фермерлер мектебінде» оқытылады. Жемісті тұқымдар кепілді түрде жеткізіледі. Егістік жер аукцион арқылы экспорттық түсінігі бар адамдарға жалға беру құқығымен сатылады.
Жиында жерді дұрыс есепке алу мәселесіне назар аударылды.
Бүгінгі таңда 817 мың гектар жер тұрғын үй және өндірістік аумаққа айналдырылды, бірақ қағазда ауыл шаруашылығы жерлеріне жатқызылған. Кадастрлық мекеме мен әкімдерге осы белгісіздіктерді жою, ағымдағы «жер балансын» есепте дұрыс көрсету тапсырылды.
Сондай-ақ су шаруашылығында құжатсыз жерлер көп. Олардан қосымша экономикалық пайда алудың жолы – толық кадастр жүргізу. Бір сөзбен айтқанда, бұл жұмысқа да, азық-түлікке де қосымша резерв.
Сондықтан каналдар мен коллекторлардың, табиғи көлдер мен өзендердің алдындағы жерлерді құжаттандырып, халыққа экспортталатын егінге беру міндеті қойылды.
Жол бойынша жекелеген ішкі жолдар мен іргелес жерлердің құжаты жоқ. Мысалы, Қарақалпақстан мен Хорезмде ішкі жолдарды межелеу кезінде аукционға шығаруға болатын 2700-ден астам бос жер учаскелері анықталды. Сондықтан келесі жылы «Бастамалық бюджет» және «Менің жолым» жобалары аясында ішкі жолдардың кадастрлық құжатын дайындау жоспарланған.
Жиында жерді тиімді пайдалану мәселесі жан-жақты талқыланды.
Қанша қиын болса да, кейінгі бес жылда ауыл шаруашылығынан 42 мың 500 гектар алқап қысқартылып, елді мекендер санатына, өндірістік жерлерге ауыстырылды. Бірақ облыс, аудан, қала әкімдері оларды тиімді пайдалана алмай отыр. Атап айтқанда, 100 аудандағы 17 мың 500 гектар жер кәсіпкерлерге де, аукционға да қойылмаған. Сондай-ақ индустриалды аймақтарда бос жерлер бар. Соның салдарынан миллиардтаған сум бюджет кірісінен айырылды.
Әкімдерге бұл бағыттағы жұмысты жеделдету жөнінде қатаң тапсырма берілді.
Кадастр саласына кадрлар даярлау, олардың біліктілігін арттыру да маңызды міндет. Бүгінде бұл тұрғыда оқыту сапасы талап деңгейінде емес. Кейбір факультеттер мен кафедралардың атынан ашылған оқу бағдарламалары заманнан артта қалған.
Сондықтан заман талабына сай зертханалар ұйымдастыру, жаңа оқу әдебиеттері мен білікті мамандарды шетелден әкелу қажеттігін баса айтты.
Жиын соңында министрліктегі, әкімдіктегі және басқармалардағы атқарушылық тәртіптің жай-күйі талқыланды.
–Жаңа Өзбекстанды қалыптастыруда үлкен реформалар жүргізіп жатырмыз. Ешбір аймақ назардан тыс қалмайды. Дегенмен, реформалар «қағаз жүзінде» қалмауы керек. Министрліктер мен сала басшылары, әкімдер олардың жергілікті жерде орындалуын қамтамасыз етуі керек, деді Мемлекет басшысы.
Кейбір басшылар сандарды қуып, сапаны, тиімділікті және сұранысты төмендететінін көрсетті. Іске асыру тәртібін қамтамасыз ету, барлық бағдарламаларды, «жол картасын» және жобаларды мерзімінде аяқтауға баса назар аударылды.
Жиында қаралған мәселелер бойынша жауапты тұлғалардың ақпараты тыңдалды.
