Құрылыс – өмірлік қажеттілік, экономиканың жетекші салаларының бірі. Өзбекстанда бұл салаға берілген кең мүмкіндіктің нәтижесінде шығармашылық қарқыны артты. Соңғы бес жылда 250 мың пәтерлі 8 мыңнан астам көпқабатты тұрғын үй, 21 мыңнан астам қызмет көрсету және 10 мыңнан астам әлеуметтік нысандар, 31 мың кәсіпорын құрылды.
Осы кезеңде құрылыс жұмыстарының көлемі 4 есе артып, 2021 жылы 107 триллион сумды, биылғы жылдың бес айында 46 триллион сумды құрады.
Мұндай өсу, әрине, жақсы. Дегенмен, салада дизайн мен сапа жағынан әлі де кемшіліктер бар. Барлығы құрылыспен болып, сәулет жағы артта қалуда.
Сондықтан жиында бірінші кезекте құрылыс жұмыстарын жобалау мен реттеуге назар аударылды.
Көптеген жерлерде бұрын бекітілген Бас жоспарлар бүгінгі халық пен экономикалық өсімге сәйкес келмейді. Шетелдік сарапшылардың талдауына қарағанда, егер Бас жоспарлар болмаса, 2030 жылға қарай инфрақұрылымдық шығындар екі есеге өсіп, ауыл шаруашылығы жерлері 30 мың гектарға азаяды.
Сондықтан жобалау және құрылыс жұмыстарына жаңа жүйе енгізу туралы шешім қабылданды. Оған сәйкес, өңірлердің Бас жоспары мен «мастер жоспарларын» әзірлеу жөніндегі республикалық кеңес құрылады. Құрылыс министрлігінде бас сәулетші лауазымы енгізіліп, оған министрдің бірінші орынбасары мәртебесі беріледі.
Өңірлерде «жобалық кеңселері» ашылып, оларға әкімнің бірінші орынбасары мен облыстың бас сәулетшісі жауапты болады. Сондай-ақ, аудандық, қалалық құрылыс бөлімін сәулетші басқарады.
Бас жоспар мен «мастер жоспарды» әзірлеу жаңа көзқарас негізінде, 3 кезеңде жүзеге асырылады. Бірінші кезеңде Республика Кеңесі белгілі бір аймақтың 5, 10 және 20 жылдық даму бағыттарын, жер және инфрақұрылымдық шекараларын айқындайтын «Бас жоспарды» бекітеді. Солардың негізінде екінші кезеңде облыстың Бас жоспары әзірленеді. Олар негізінде өндірістік, сервистік және тұрғын үй аймақтарын белгілеуді, жолдар мен инфрақұрылым желілерін бөлуді қарастырады. Үшінші кезеңде Бас жоспарлар негізінде облыстық, аудандық және қалалық бас сәулетшілер мен әкімдердің бірінші орынбасарлары өз аумақтарының «бас жоспарларын» бекітеді. Онда үйлердің, мектептердің, балабақшалардың, ауруханалардың, сауда және қызмет көрсету нысандарының орналасқан жері көрсетіледі.
Бір сөзбен айтқанда, Құрылыс министрлігі енді белгілі бір ауданда дүкеннің қай жерде орналасатыны, ғимараттың қалай жарықтандырылатындығымен айналыспайды. Мұндай мәселелер аудан мен махалла деңгейінде шешіледі.
Мемлекет басшысы қала құрылысы ережелерін жетілдіріп, халықаралық стандарттарға бейімдеу қажеттігін баса айтты.
Атап айтқанда, халықаралық стандарттар негізінде дайындалған жобалар бойынша техникалық кеңестің қорытындысын алу тәртібі жойылып, шетелде сараптамадан өткен жобалар тікелей танылатын болады.
Сонымен қатар, құрылыста тауарлар мен қызметтердің бағасын қалыптастыру жүйесі реттелмеген. Жұмысты бағалауға біртұтас көзқарас жоқ. Соның салдарынан талан-тараж, жемқорлық көп.
Сондықтан қала құрылысы нормаларынан құрылыс жұмыстарын бағалауға қатысты 147 норма алынып тасталды. «Құрылыс ресурстарының классификаторы» платформасын іске қоса отырып, 100 мыңнан астам құрылыс материалдары мен қызметтерінің нарықтық бағасын қалыптастыру міндеті қойылды.
Сондай-ақ, жобаларды дайындау мерзімін қысқарту мақсатында «Айқын құрылыс» бағдарламасында «электрондық каталог» жасалып, әлеуметтік нысандардың үлгі жобалары орналастырылады. Барлық тапсырыс берушілер мен жобалық-мердігер ұйымдар оны еркін пайдалана алады.
Жиында облыс әкімдіктеріне қарасты Бірыңғай тапсырыс беруші компаниялардың қызметі сараланды. Оларға шетелдік менеджерлерді, білікті сәулетшілер мен инженерлерді тарту, құрылыс үдерісі мен жұмыс көлемін есептеуді цифрландыру бойынша тапсырмалар берілді.
Бұл ретте, келер жылдан бастап Бірыңғай тапсырыс беруші компаниялардың жоба алдындағы құжаттарын әзірлеу, жаңа құрылыстарға техникалық бақылау функцияларын кезең-кезеңімен жеке секторға беру жүзеге асырылатын болады.
Президент құрылыстардың сапасы мәселесіне ерекше тоқталды.
Бұл саладағы мемлекеттік бақылау инспекциясы қызметкерлері олардың қызметі айыппұлдарды көбейтуден тұрады деп есептейді. Шын мәнінде, құрылыстағы кемшіліктердің 70 пайызы көбіне қайталанады және алдын алуға болады.
Сондықтан бұл инспекцияның қызметін қайта қарап, жұмысын құрылыстағы құрылымдық кемшіліктердің себептерін талдауға және жоюға бағыттау қажет екендігі баса айтылды.
Құрылыс министрлігіне нысандарды тіркеуден бастап пайдалануға қабылдауға дейінгі барлық процестерді цифрландыру міндеті жүктелді.
Кадрларды даярлау мәселесіне назар аудара отырып, Ташкент пен Самарқандтағы сәулет институттарына академиялық және қаржылық дербестік берілетіні айтылды. Оларда оқу халықаралық білім беру бағдарламаларына негізделеді. Студенттер жетекші жобалық-зерттеу институттары мен құрылыс кластерлеріне біріктіріледі.
Жиында ипотекалық несиені пайдалану деңгейі де сөз болды. Атап айтсақ, биылғы бюджетте коммерциялық банктерге 43 мың тұрғын үйге 13 триллион сум, 29 мың тұрғынға 1 триллион 200 миллиард сум субсидия қарастырылған. Бірақ соңғы жарты жылда бұл қаражаттың 28-30 пайызы ғана халыққа берілген.
Сондықтан, осыған байланысты бюрократияны азайтып, халыққа жан-жақты қызмет көрсететін ипотекалық орталықтарды ұйымдастыру жөнінде тапсырмалар берілді.
