Ижтимоий йўналтирилган замонавий бозор иқтисодиётида кичик бизнес муҳим ўрин тутади. Энг аввало, мазкур соҳа бозор конъюнктураси ўзгаришларига тез мослаша олади ҳамда рақобатчилик муҳитини шакллантиради, харидорларга янгидан янги товарлар ва хизматларни таклиф этиши баробарида ишчи ўринлари ташкил этишнинг муҳим манбаи ҳисобланади.
Мамлакатимизда ҳар йили яратилаётган иш ўринларининг 90 фоизи хусусий сектор ҳиссасига тўғри келяпти. Ҳозирги кунда ушбу тармоқда 5 миллиондан зиёд аҳоли, айниқса, ёшларнинг меҳнат қилаётгани унинг нафақат иқтисодий, балки ижтимоий ҳаётдаги ўрни ҳам ортиб бораётганини кўрсатади. Шу боис юртимизда кичик бизнесни ривожлантиришни рағбатлантиришга, хусусий тадбиркорлик ҳуқуқларининг кафолатлари ва ҳимоясининг кучли тизимини яратишга катта эътибор берилмоқда.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг жорий йил 15 сентябрда қабул қилинган ”Тадбиркорлик субъектлари учун маъмурий ва солиқ юкини янада камайтириш, бизнеснинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони ҳам ҳам ана шу мақсадларга хизмат қилади.
Солиқчи — кўмакчи
Беҳзод БОТИРАЛИЕВ:
Давлат солиқ қўмитаси бош инспектори :
— Мазкур фармонда тадбиркорлик субъектлари фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлаш,“Солиқчи — кўмакчи” тизими орқали уларга нисбатан маъмурий ва солиқ юкини камайтиришга ҳам алоҳида эътибор қаратилган. Унга асосан, 2021 йил 1 октябрдан бошлаб қатъий белгиланган миқдордаги жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи тўловчиси бўлган якка тартибдаги тадбиркорлар томонидан солиқ ҳисоботини топшириш мажбурияти бекор қилинади. Бунинг натижасида 2000 минг нафар тадбиркор ҳар чоракда ҳисобат топширишдан озод этилади.
Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 13 февралдаги қарори билан тўқимачилик, чарм-пойабзал, маиший техника каби 13 турдаги истеъмол товарларига импорт қилингандан сўнг 12 ой ўтгач сотувга қўйилиши ҳамда чакана савдода реализация қилинишига тақиқ қўйилган эди. Лекин турли сабабларга кўра, тадбиркорлик субъектларининг мазкур товарлари бир йил ўтишига қарамай сотилмай, омборларда туриб қолган. Бу эса, ўз-ўзидан уларнинг зарар кўриб ишлашларига олиб келган.
Эндиликда фармон билан ана шу 13 турдаги истеъмол товарларини сотувга қўйиш ва реализация қилиш тақиқи бекор қилинди.
Айни пайтда республикамиз ҳудудларида якка тартибдагши тадбиркорлик субъектлари табақалаштирилмаган ҳолда, 270 000 сўм миқдорида ижтимоий солиқ тўлаб келаётган эди.
Қабул қилинган ҳужжатга мувофиқ, 2022 йил 1 январдан 2023 йил 1 январга қадар республика туманларида (Тошкент шаҳри бундан мустасно) фаолият юритувчи якка тартибдаги тадбиркорлик субъектларига белгиланган ижтимоий солиқ ставкаси икки бараварга пасайтирилган ҳолда базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 фоизи, яъни 135 000 сўм миқдорида тзлагниши белгиланади.
Очиқ, шаффоф ва холис назорат
Фарид НАЗИРОВ,
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги бўлим бошлиғи:
— Фармонда тадиркорлик субъектлари фаолиятини назорат қилиш тартибининг соддалаштирилиши билан боғлиқ бир қанча ўзгаришлар ўз ифодасини топган. Хусусан, 2021 йил 1 октябрдан бошлаб 7 турдаги вазирлик ва идора ҳамда маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг 16 турдаги назорат функциялари бекор қилинди.
Бундан ташқари, тадбиркорлик субъектларини текшириш бўйича давлат назорати функциялари рўйхати турли қонунчилик ҳужжатлари, шу жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармон ва қарорлари билан белгиланган бўлса, эндиликда мазкур рўйхат қонун билан тасдиқланиши, бунда, тегишли қонун қабул қилингандан сўнг рўйхатга киритилмаган давлат назорати функцияларини амалга оширишга йўл қўйилмаслиги белгиланди.
Бу эса, ҳудудларда турли хил ҳуқуқни қўллаш амалиётининг чек қўйилишига ҳамда текширишларда ягона ёндашувнинг вужудга келишига олиб келади. Шунингдек, ваколатли органни хабардор этиш тартибида ўтказиладиган текширувлар рўйхатига фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига, жамоат хавфсизлиги, атроф-муҳитга зарар етказиш хавфининг олдини олиш учун кечиктириб бўлмайдиган назорат тадбирларини ўтказиш билан боғлиқ текширувлар киритилиши қатъий белгилаб қўйилди.
Қайд этиш керакки, 2022 йил 1 январдан назорат қилувчи органлар тадбиркорлик субъектлари фаолиятини белгиланган тартибда тасдиқланган саволнома бўйича текшириш ишларини олиб боради. Бу эса, ўз навбатида, назорат қилувчи органнинг тадбикорлик субъектини фақат белгиланган доирада текширишига ҳамда назорат объекти бўлмаган соҳасига аралашишининг олдини олади.
Текширишларни рўйхатга олиш китобининг ҳисоби электрон тарзда юритилади, тадбиркорлик субъектлари фаолиятида текширувларни ўтказишга қонунбузилишларга йўл қўйилишини олдини олиш бўйича профилактика тадбирлари белгиланган тартибда ўтказилгандан сўнг йўл қўйилади. Бундан солиқ текширувлари, жиноят ишлари ва тезкор-қидирув фаолияти доирасида, шунингдек, қонунчилик ҳужжатлари бузилиши ҳақидаги мурожаатлар
ва маълумотлар асосида ўтказиладиган текширувлар мустасно ҳисобланади.
Бугунги кунга қадар ўтказиладиган текширувларнинг очиқлиги, ошкоралиги ва холислигини таъминловчи, тадбиркорлик субъектлари фаолиятида ўтказиладиган текширувларнинг ташкилий жиҳатлари ва тартиб-таомилларини комплекс тартибга солиш ҳамда уларнинг қонунийлиги мониторингини олиб боришнинг ягона яхлит тизими мавжуд эмаслиги назорат қилувчи органлар фаолиятининг шаффофлигини таъминлаш ва ўтказиладиган текширувларнинг асослилигини холис баҳолаш имконини бермай келаётган эди.
Эндиликда фармон билан масъул вазирлик ва идораларга 2022 йил
1 апрелга қадар “Ягона давлат назорати” ахборот тизимини ишлаб чиқиш ва ишга тушириш вазифаси белгиланди. Ушбу тизим, ўз навбатида, тадбиркорлик соҳасида давлат назорати билан боғлиқ катта ҳажмдаги маълумотларни йиғиш, таҳлил қилиш ва қайта ишлаш имконини берибгина қолмай, тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текшириш ҳуқуқига эга мансабдор шахсларнинг электрон реестрларини юритиш, текширувларни электрон рўйхатга олиш, тадбиркорлик субъектларини тегишли мажбурий талаблар бўйича онлайн ўқитиш ва назорат қилувчи органлар томонидан амалга ошириладиган текширишларнинг белгиланган тартибда ўтказилишини баҳолаш имконини беради.
Тадбиркорлик субъектлари фаолиятини назорат қилиш фаолияти билан боғлиқ бу каби енгилликлар келгусида, албатта, улар томонидан эркин ва давлат органларига суянган ҳолда фаолият юритилишини таъминлашга хизмат қилади.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг ”Тадбиркорлик субъектлари учун маъмурий ва солиқ юкини янада камайтириш, бизнеснинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонига биноан, 2022 йилдан тадбиркорлик субъектларига маъмурий босим даражасини аниқлаш ва енгиллаштириш, ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга қаратилган Тадбиркорлик фаолияти эркинлиги индекси жорий этилади.
Мазкур ҳужжат билан тадбиркорлик фаолиятини юритишни енгиллаштириш ва бизнеснинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш бўйича “йўл харитаси” тасдиқланди.
Абдурауф ҚОРЖОВОВ,
“Янги Ўзбекистон” мухбири
