Gap shundaki, hukumat qarori bilan kelasi yildan kuchga kiradigan yangi amaliyot — mustaqil tayyorlanish orqali ayrim toifadagi haydovchilik guvohnomalarini olish mumkinligi, ayrim toifalar uchun esa avtomaktablarda faqat amaliy mashgʻulotlarni majburiy oʻtash tartibini yurtdoshlarimiz turlicha talqin qilmoqda. Hatto 2026-yildan avtomaktabda oʻqimay ham haydovchilik guvohnomasini olish mumkin degan xabarlar tarqaldi.

Buni eshitganlarning koʻpi endi haydov­chilik guvohnomasi olish oson boʻlishi, bu­ning uchun ortiqcha vaqt va mablagʻ sarflash­ga toʻgʻri kelmasligini quvonib gapirayotgan boʻlsa, baʼzilar yaqindagina avtomaktabda oʻqiy boshlagani va bir oz shoshib qolgani, ilgariroq xabar topganida haydovchilik gu­vohnomasi olishni kelasi yilga qoldirgan boʻlishini afsus bilan maʼlum qilmoqda.

Xulosa chiqarishga hali erta. Boisi, hay­dovchilarni tayyorlash majburiy oʻquv das­turini oʻtamay turib, nazariy va amaliy imtihonlarni topshirish hamda milliy haydovchilik guvohnomasini olish huquqi faqat “A1” toifa uchun amal qiladi. Yangi tartib Vazirlar Mahkamasining joriy yil 25-oktyabrdagi “Transport vositalarini boshqarish tizimini yanada takomillashti­rish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi qaroriga binoan 2026-yil 1-yanvaridan kuchga kiradi.

— Shu sanadan boshlab yurtimizda “A1” kichik toifadagi transport vositalarini boshqarish huquqini beradigan milliy hay­dovchilik guvohnomasi joriy etiladi, — deydi Respublika Yoʻl harakati xavfsizligi xizmati axborot xizmati boshligʻi Zoyir Yoʻl­doshev. — Mazkur toifa moped va skuterlar­ni boshqarish huquqini beradi. Belgilangan tartibga koʻra, ushbu toifadagi haydovchilik guvohnomasini olish uchun avtomaktablarda oʻqish shart emas. Talabgorlar oʻz ixtiyoriga koʻra oʻquv kurslarida (onlayn yoki oflayn shaklda) oʻqishi yoxud mustaqil tayyorlanishi mumkin. Ularga nazariy va amaliy imtihon­larni toʻgʻridan toʻgʻri topshirish huquqi be­riladi.

2026-yil 1-fevraldan boshlab esa “A” va “B” toifadagi haydovchilik guvohnomasini olishda ham yangi tartib joriy etiladi. Fu­qarolar oʻquv dasturining nazariy qismini mustaqil oʻzlashtirishi mumkin va buning uchun avtomaktablarda oʻqish majburiy boʻl­maydi. Biroq bu odamlar notoʻgʻri talqin qilayotganidek “A” va “B” toifadagi hay­dovchilik guvohnomasini ham avtomaktabda oʻqimasdan turib olish mumkin, degani emas. Avtomaktablarda oʻqish talabi bekor qilin­madi. Yangi tartib faqat nazariy mashgʻulot­larni mustaqil oʻzlashtirish mumkinligini nazarda tutadi. Amaliy mashgʻulotlarni esa majburiy oʻquv dasturi asosida toʻliq oʻtash zarur. Ushbu maʼlumotlar elektron shakllan­tiriladi.

Oʻqish talabi toʻliq bekor qilinmadi

Joriy yil 1-martdan mamlakatimizda moped va skuterlar ham transport vosita­lari qatoriga qoʻshildi hamda avvalgidek velosiped yoʻlaklarida emas, balki avto­mobil yoʻlida harakatlana boshladi. Ayni shu vaqtdan boshlab ushbu turdagi transport vositalarini boshqaruvchilardan “A” toifa­dagi haydovchilik guvohnomasi talab etili­shi belgilangan. Shu asosda moped va skuter­larni ham davlat roʻyxatidan oʻtkazish hamda ularga alohida farqlovchi davlat raqam bel­gilarini berish ishlari davom ettirilyapti.

Ochigʻi, bu talab haligacha keng muhokama­larga, ayrim odamlarning eʼtiroziga sabab boʻlayotgandi. Asosiy masala haydovchilik guvohnomasini olish xarajati bilan bogʻliq. Bir tomondan, bu chiqim moped va skuterlar­ning narxidan ham yuqori boʻlishi mumkin­ligi odamlarni oʻylantirgani rost. Boisi, moped va skuter boshqaruvchilarning koʻpi nisbatan arzon ushbu transport vositasidan tirikchilik manbai sifatida foydalanadi. Uni boshqarishga haydovchilik guvohnomasi­ni olish esa ortiqcha vaqt va xarajat talab qiladi.

Vaholanki, ushbu turdagi transport vo­sitalarini boshqaruvchilar milliy haydov­chilik guvohnomasiga ega boʻlishi majburiy etib belgilangan. Bu qaror, avvalo, xalq manfaati, haydovchi va yoʻlovchilarning xavf­sizligini taʼminlash maqsadida qabul qi­linganini koʻpchilik yaxshi tushunadi va qoʻl­lab-quvvatlaydi. Moped va skuterlar boshqa transport vositalari kabi avtomobil yoʻ­lida harakatlanar ekan, qoidalarga barcha qatori amal qilishi zarur. Haydovchilik guvohnomasini olgan fuqaro esa yoʻl qoidalari­ni biladi va ularga amal qila­di. Moped va skuterlarni davlat roʻyxatidan oʻtkazib, davlat raqam belgilarini berish ham xavfsizlikni taʼminlash choralari bi­lan bogʻliq. Xususan, ushbu turdagi transport vositalarining texnik sozligini tekshi­rish, ular bilan bogʻliq oʻgʻrilik jinoyatla­rining oldini olish va hokazo holatlar hi­sobga olingan.

Xullas, moped va skuter boshqaruvchi­larning milliy haydovchilik guvohnomasi­ni olishi talabi bekor qilinmadi. Faqat tegishli qaror bilan ular uchun alohida “A1” toifa joriy etilib, ushbu toifadagi milliy haydovchilik guvohnomasini olish­da yengillik yaratilmoqda. Taʼkidlangani­dek, “A1” toifani olish uchun fuqarolar avtomaktabda oʻqishi shart emas. Mustaqil tayyorgarlik asosida toʻgʻridan toʻgʻri naza­riy va amaliy imtihonlarni topshirishi mumkin. Buning uchun oʻquv markazida tah­sil olganlik toʻgʻrisidagi hujjat talab qilinmaydi.

Ammo mustaqil tayyorlanish imkoniya­ti istalgan yoshda imtihon topshirib, mil­liy haydovchilik guvohnomasini olish mumkinligini anglatmaydi. Boshqa avtot­ransport vositalari kabi moped va skuterni boshqarishda ham belgilangan yosh chegarala­ri mavjud. Mutaxassislarning maʼlumot berishicha, bugun yurtimizda “A” toifadagi transport vositalarini boshqarish huquqiga ega boʻlish uchun talabgorlar 16 yosh, “B” va “S” toifalari uchun 18 yosh, “D” toifasi uchun esa 21 yoshga toʻlgan boʻlishi lozim. Shundagina imtihon topshirishga ruxsat etiladi.

“A1” toifadagi milliy haydovchilik guvohnomasini olish uchun qancha vaqt tayyorlanish talabgorning ixtiyori­da. Imtihon topshirishga tayyor boʻlganlar tegishli tartibda YHXX hududiy boshqarma­larining imtihon olish boʻlinmalariga murojaat qilishi mumkin. Naza­riy imtihonda 20 ta test savoli beriladi. Boshqa toifalardan farqli ra­vishda 18 ta emas, kami­da 16 tasiga toʻgʻri javob bergan nomzodlar nazariy imtihonni topshirgan deb hisoblanadi va amaliy imti­honga qoʻyiladi. Har ikki turda­gi imtihonni muvaffaqiyatli top­shirgan shaxslarga “A1” kichik toifaga kiradigan transport vositalarini boshqa­rish huquqi aks etgan milliy haydovchilik guvohnomasi beriladi.

Tartibga koʻra, “A”, “B”, “S”, “D” toifa­lardagi avtomototransport vositalaridan birini boshqarish huquqini beruvchi milliy haydovchilik guvohnomasiga ega boʻlgan shaxs­lar “A1” kichik toifasidagi avtotransport vositalarini toʻgʻridan toʻgʻri boshqarishi mumkin. Ammo hech qaysi toifadagi haydov­chilik guvohnomasiga ega boʻlmaganlar toki uni olmaguniga qadar moped yoki skuterlar­ni boshqarmagani maʼqul. Boisi, ulardan belgilangan tartibdagi milliy haydovchi­lik guvohnomasi soʻraladi. Ushbu transport vositalarini ijaraga olish yoki berishda, ishonchnoma orqali boshqarganda ham davlat raqami belgilari boʻlishi zarur. Aks holda, haydovchiga jarima solinadi.

* * *

Shunday qilib, kelgusi yilning 1 yanva­ridan boshlab moped va skuter haydovchilari mustaqil tayyorgarlik asosida milliy hay­dovchilik guvohnomalarini olishi mumkin.

Nazarimda, bu koʻplab odamlar kutayotgan amaliyot. Ayniqsa, tirikchilik qilish maq­sadida olingan kichik toifadagi transport vositasi haydovchilari endi haydovchilik guvohnomasi olish xarajati haqida ham bosh qotirmaydi.

— Talabaman. Oʻqishdan boʻsh vaqtimda daromad topish uchun muddatli toʻlov aso­sida skuter sotib olganman, — deydi Ak­rom Nazarov. — Eltib berish xizmatida ishlayman. Daromadimni skuterning har oylik toʻloviga sarflayman. Ochigʻi, hay­dovchilik guvohnomasini olish kerakligi meni ancha oʻylantirayotgan edi. Toʻgʻri, yoʻl­da harakatlanganda qoidalarga amal qi­lishimiz zarur, ammo avtomaktabda oʻqish uchun hech pul orttira olmayapman. Kelasi yildan oʻqimay turib imtihon topshirish mumkinligini eshitib juda xursand boʻl­dim. Imtihonlarga jiddiy tayyorlanib, bir martadayoq muvaffaqiyatli oʻtishni niyat qilganman.

Yangi tartibning amaliyotdagi ijobiy yoki salbiy jihatlari borasidagi fikr­lar alohida masala. Ochigʻi, “oʻqimay turib haydovchilik guvohnomasi olish” degan jumlaning oʻziyoq odamni xavotirga soladi. Ayniqsa, borgan sari yoʻllarda transport vositalari soni ham, ular bilan bogʻliq qoidabuzarliklaru avtofalokatlar koʻpa­yib borayotgan bir vaqtda haydovchilarning intizomli harakatlanishi yoʻl qoidalari­ni yaxshiroq bilishiga bogʻliqdek. Ammo bunga milliy haydovchilik guvohnomasini olishni qiyinlashtirish orqali erishib boʻlmaydi.

Bizningcha, haydovchilik guvohnomasi olish tartibini emas, talablarini qatʼiy­lashtirish toʻgʻriroq boʻladi. Talabgor qayer­da, qanday oʻqiganidan qatʼi nazar, tegish­li bilim va koʻnikmaga ega boʻlishi hamda imtihonlardan oʻta olishi muhim. Jahon amaliyotida ham mustaqil oʻrganish tajriba­si mavjud va deyarli barcha yoʻnalishda keng ommalashgan. Bu talabgorlarning masʼuliya­tini oshirishga ham xizmat qiladi. Nomzod imtihondan oʻtishni istasa, yanada jiddiy oʻqib-oʻrganadi, haydovchilik guvohnomasini shunchaki ololmasligini his etadi. Yoʻllar­dagi qoidalarga amal qilish masʼuliyati yana­da ortadi.

Qoidabuzarliklar uchun jarima talab­larining doimiy qatʼiylashtirib bori­layotganidan koʻzlangan maqsad ham shu. Ayni paytda “jarima ballari” degan tushuncha koʻp­chilikka yaxshi tanish. Allaqachon amaliyotda qoʻllanayotgan bu tartib YPX xodimlari to­monidan qayd etilgan qoʻpol qoidabuzarlik­larga nisbatan amal qilayotgan edi. 2026-yil 1-apreldan esa maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish tizimlari orqali qayd etilgan yoʻl harakati qoidabuzarlikla­ri uchun ham jarima ballari hisoblanishi eʼlon qilindi.

Amaliyot hukumatning tegishli qaro­ri bilan kuchga kiradi va jarima ballari transport vositasining mulkdori hamda mazkur transport vositasidan fuqarolik huquqiy munosabatlar asosida belgilan­gan tartibda ishonchnoma, sugʻurta polisi, yoʻl varaqasi orqali foydalanuvchi boshqa haydovchilarga taqsimlanadi. Amaliyotdan koʻzlangan maqsad esa yoʻl harakati xavf­sizligini taʼminlash hamda yoʻllarda oʻlim holatlarining oldini olishga qaratilgani bilan izohlanmoqda.

Iroda TOSHMATOVA,

“Yangi Oʻzbekiston” muxbiri