Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti ekspertlari oʻtkazgan tahlil natijalariga koʻra, narxlar noyabr oyida oktyabrga nisbatan 2 foizga, dekabr oyida esa 3,2 foizga oshgan.
“E-notarius” maʼlumolariga koʻra, 4-chorak davomida poytaxtimizda 33 ming 194 ta uy-joy oldi-sotdi shartnomasi imzolangan. Narxlar chorak davomida Shayxontohur tumanida oʻrtacha 7,1, Chilonzor tumanida 4, Yunusobod tumanida 3,8, Uchtepa, Yakkasaroy, Yashnobod va Olmazor tumanlarida 2, Sergeli va Mirobodda 1 va Mirzo Ulugʻbek tumanida 0,5 foiz oshgan.
Mirobod (1326), Yakkasaroy (1195), Mirzo Ulugʻbek (1174) va Yunusobod (1128 dollar) tumanlarida uy-joyning bir kvadrat metri uchun narxlar Toshkent shahri boʻyicha oʻrtacha narx (1088 dollar) dan yuqori ekanligi maʼlum boʻldi.
Tadqiqot davomida narxga tasir qiluvchi asosiy omillar ham oʻrganildi. Bunda “Supervised machine learning” toifasiga kiruvchi “decision tree” uslubi va shu oilaga kiruvchi “bagging” hamda “random forest” usullaridan foydalanildi.
Natijalarga koʻra, arzon segmentda ham, qimmat segmentda ham xonadon maydoni kattaligi narxni belgilovchi asosiy omil boʻlib qolmoqda. Buni shahar sharoitida yer uchastkasi narxining yuqoriligi bilan izohlasa boʻladi, yaʼni xonadon tannarxida yer xarid qilishga ketgan xarajat eng katta oʻrin tutadi.
Arzon segmentda xonadon joylashgan qavat narxning oshishiga taʼsir qiluvchi boshqa asosiy omil ekani oydinlashdi. Chunki bu segmentdagi uylar asosan eski va liftlar bilan jihozlanmagan. Boshqa tarafdan, yuqori qavatlarga suv va issiqlik taʼminoti yetib borishi bilan bogʻliq muammolar ham xonadon narxiga taʼsir etmoqda. Keyingi oʻrinlarda narxga xonadonning yangi qurilganligi va taʼmirlanganlik holati taʼsir etmoqda.
Qimmat segmentda esa xonadonning maxsus agentlik yoki xonadon egasining oʻzi tomonidan sotilayotgani muhim ahamiyatga ega boʻlgandi. Buni maxsus agentliklar koʻproq qimmat xonadonlar oldi-sotdisida ishtirok etishi va ustama haqining mavjudligi bilan izohlash mumkin. Undan keyingi oʻrinda mebel bilan jihozlanganligi, komissiya olinishi, yangi qurilganligi kabi omillar turishi aniqlandi. Xonadon joylashgan qavat eng oxirgi oʻrinlarda turishini bu segmentning liftlar bilan taʼminlanganligi va kommunal taʼminotida muammolar kamligi bilan izohlash mumkin.
Xulosa sifatida aytganda, yangi qurilayotgan xonadonlar xaridorlarga koʻpincha “quti” koʻrinishida yoki taʼmirtalab holatda topshirilayotganligi inobatga olinsa, xonadon tannarxida yer va ruxsat olish bilan bogʻliq xarajatlar salmogʻi kattaligi maʼlum boʻladi. Chunki, uy fasadi, kirish yoʻlagi, lift qulayliklaridan hamma birdek foydalanadi va toʻlovdagi farq koʻp hollarda xonadon maydoni hisobiga yuzaga kelmoqda. Tegishli ravishda, yer va ruxsat olish bilan bogʻliq boshqa toʻlovlarni kamaytirish xonadonlar narxining pasayishiga olib kelishi mumkin. Masalan, bunday xarajat va xonadonlar narxi oʻrtasidagi bogʻliqlik Amerika Qoʻshma Shtatlarida (Glaeser et al., 2005), Xitoyda (Deng, Gyourko, & Wu, 2012) kuzatilgan. Undan tashqari, qurilish materiallari narxini arzonlashtirish bilan bir qatorda, xaridor va sotuvchilarni birlashtiradigan portallar yaratish orqali vositachilik xarajatlarini kamaytirish ham xonadonlar narxini tushirishga koʻmaklashadi.
Taʼkidlash kerakki, 2023-yilning 26-yanvaridan Qozogʻistonda kuchga kirgan yangi immigratsiya qoidalariga koʻra, Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqiga kirgan mamlakatlarning fuqarolari uchun har 180 kunda faqat 90 kun turishga ruxsat beriladi. Mobilizatsiya eʼlon qilingandan keyin oʻtgan yil oxirigacha rossiyalik 36 ming fuqaro Qozogʻistonga vaqtinchalik joylashgan. Tegishli ravishda, qoʻshni davlatlardagi bunday oʻzgarishlar Oʻzbekistondagi koʻchmas mulk bozoriga taʼsir etmasdan qolmaydi.
Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti
