Қырғыз Республикасының Президенті Садыр Жапаровтың төрағалығымен өткен саммитке Өзбекстан Республикасы Президенті Шавкат Мирзияев, Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев, Тәжікстан Республикасының Президенті Эмомали Рахмон және Түркіменстан Президенті Сердар Бердмұхамедов қатысты.
Өңірлік қауіпсіздікке төнетін заманауи қауіптер мен қатерлерге қарсы бірлескен шараларды қабылдаудағы ынтымақтастықты нығайту мәселелері, Орталық Азия елдерінің тұрақты экономикалық өсімін қамтамасыз ету, белсенді мәдени-гуманитарлық алмасуларды жалғастыру мақсатында өңірлік әріптестікті кеңейту перспективалары талқыланды.
Мемлекет басшысы өз сөзінде осындай форматта жолға қойылған тұрақты диалогтың арқасында Орталық Азиядағы достық пен тату көршілік қарым-қатынасты нығайтуға және мүлде жаңа сындарлы ынтымақтастық ортасын құруға мүмкіндік болғанын атап өтті.
– Біз Орталық Азияның қауіпсіздігі мен тұрақтылығын, дәйекті әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз етудің кешенді міндеттерін дәйекті түрде шешіп келеміз, – деді Өзбекстан Президенті.
Осыған байланысты көптеген кедергілер жойылды, азаматтарымыздың еркін жүріп-тұруына, белсенді мәдени-туристік алмасуларға жағдай жасалды. Өзара сауда мен инвестицияның өсуіне қолайлы жағдай жасалды.
Аймақ елдері өнеркәсіптік кооперация бойынша бірлескен жобаларды жүзеге асыруға кірісті, тиімді қосылған құн тізбегін құруда, көліктік және энергетикалық инфрақұрылымды дамытуда.
– Ең бастысы, барлық оң өзгерістерді бауырлас халықтар сезінуде, – деді Мемлекет басшысы.
Бұл ретте Мемлекет басшысы әлемдегі күрделі жағдай біздің өңірге де тікелей әсер етіп отырғанын атап өтті.
Салдарын болжау қиын халықаралық тәртіптің жылдам өзгеруі байқалуда. Әлем жаһандық байланыс пен сенім тапшылығының өсіп келе жатқанына куә болуда.
Дүниежүзілік экономикадағы дағдарыстық оқиғалардың күшеюі нәтижесінде біздің елдеріміз дәстүрлі логистикалық тізбектердің бұзылуы проблемасымен бетпе-бет келіп, инфляция импорты ұлғаюда, азық-түлік және энергетикалық қауіпсіздікке қатер еселене түсті.
– Осындай жағдайларда Консультативтік кездесулер форматы аясында көпжақты ынтымақтастықты үйлестіру және тиімділігін арттыру қажеттілігі артып отыр. Бүкіл аймақтың тыныштығы, тұрақтылығы мен әл-ауқаты біздің бірлігіміз бен Орталық Азияның ортақ мүдделерін қорғау үшін шешуші шараларды қабылдауға дайындығымызға байланысты екенін бөлек атап өткім келеді, – деді Шавкат Мирзияев.
Өзбекстан Президенті өзекті мәселелер бойынша өз көзқарасын білдіріп, көпжақты қарым-қатынастарды одан әрі нығайтуға және аймақтағы практикалық ынтымақтастықты дамытуға бағытталған бірқатар ұсыныстарды ортаға салды.
Оң қарқынға қарамастан, елдеріміздің сауда-экономикалық ынтымақтастығы әлеуеті іске асырылмай отырғаны атап өтілді. Бүгінгі таңда, әртүрлі бағалаулар бойынша, біздің елдер арасындағы жалпы тауар айналымының 5-10 пайызын өңірішілік сауда құрайды.
Осыған байланысты өзара сауданы ынталандырудың жаңа нысандары мен тетіктерін белсенді түрде енгізу ұсынылды. Бұл тауарларды жеткізу ережелері бірыңғайланған және рәсімдері жеңілдетілген трансшекаралық сауда аймақтарының жүйесін құруды қамтиды.
Мемлекет басшысы үшінші елдерден келетін импортты аймақ елдерінде өндірілетін өніммен алмастыруға бағытталған жобаларды жүзеге асыру жұмыстарын жандандыруға шақырды.
Бірлескен өндірістік кооперация жобаларын ілгерілету тағы бір маңызды міндет. Президент индустриялық дамудың ұлттық бағдарламалары негізінде Орталық Азияда оқшаулау және импортты алмастыру кеңістігін құрудың жалпы тәсілдерін әзірлеудің маңыздылығын атап өтті.
Өзбекстан басшысы экономика салаларын цифрландыру мәселелеріне ерекше назар аударуға шақырып, бұл өнімнің өзіндік құнын төмендетуге және олардың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге қызмет ететінін баса айтты.
Сауда-экономикалық қатынастарды одан әрі дамыту мақсатында тікелей өңіраралық ынтымақтастық әлеуетін кеңінен пайдалану және жыл сайын Орталық Азия өңірлерінің форумын ұйымдастыру ұсынылды.
Шавкат Мирзияев аймақтағы әріптестерге БҰҰ Бас Ассамблеясының жақында Өзбекстанның бастамасымен қабылданған Орталық және Оңтүстік Азия арасындағы өзара тәуелділікті нығайту жөніндегі арнайы қарарын қолдағаны үшін алғыс айтты және осы бастаманың жалғасы ретінде Үндістан, Пәкістан және Қытай нарығына шығу үшін баламалы көлік дәліздерін ілгерілету туралы «Жол картасын» әзірлеуді ұсынды.
Қатысушылардың назары Орталық Азия елдерінің ортақ мүдделеріне негізделген азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша жүйелі жұмысты бастау қажеттілігіне аударылды.
Осы мақсатта Мемлекет басшысы халықты біздің елдерде жеткілікті мөлшерде өндірілетін азық-түлік өнімдерінің алуан түрімен кепілді қамтамасыз етудің кешенді схемасын бірлесіп әзірлеуді ұсынды.
Экология саласындағы көпжақты ынтымақтастық маңызды екені айтылды.
Серіктестер назарын Өзбекстан әзірлеген «Орталық Азия үшін «Жасыл» күн тәртібі» бағдарламасы аясында экономиканы көміртексіздендіру, баламалы энергетиканы дамыту және электр энергиясын өзара тасымалдауды ұйымдастыру, суды үнемдейтін және экологиялық таза технологияларды кеңінен енгізу, сондай-ақ су ресурстарын ұтымды пайдалану мәселелеріне баса назар аудару ұсынылды.
Мемлекет басшысы Орталық Азия елдерінің «жасыл даму» бойынша әлемнің жетекші аймақтарынан әлдеқайда артта қалғанын өкінішпен атап өтті.
– Біздің елдеріміздің ұзақ мерзімді перспективада бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін бүгін үкіметтерде қабылданған бағдарламаны іске асыру бойынша нақты іс-шаралар жоспарын дайындауды тапсыру қажет, – деді Президент.
Аймақ елдерінің бауырлас халықтарын жақындастыру үшін ортақ тарихымызды терең зерттеп, мәдениет, білім, спорт, туризм салаларында бірлескен бағдарламаларды жүзеге асыру қажет.
Осы тұрғыда Президент Орталық Азия елдерінің мәдениет, өнер және ұлттық тағамдар фестивалін кезекпен өткізуді ұсынды.
Арнайы туристік маршруттар мен өнімдерді әзірлеу, бірыңғай пиар-науқандар жүргізу арқылы өңірдегі туризмді белсенді түрде дамыту керектігі айтылды.
Жастар саясатының жалпы бағыттары бойынша көпжақты келісімді дайындау бастамасы көтерілді.
Мемлекет басшысы қауіпсіздік саласындағы өңірлік ынтымақтастықтың стратегиялық бағыттарына ерекше назар аударды.
– Аймақтың қауіпсіздігі бөлінбейтінін және ең алдымен серіктестігіміз қаншалықты тиімді жолға қойылғанына байланысты екенін бөлек атап өткім келеді. Осы тұрғыда экстремизм мен терроризм, ұйымдасқан қылмыс және есірткі бизнесі сияқты дәстүрлі қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимылдағы іс жүзіндегі ынтымақтастығымызды нығайту қажет, – деді Шавкат Мирзияев
Мемлекет басшысы пікірінше, Интернеттегі заңсыз әрекеттерге қатысты ауқымы артып келе жатқан жаңа қауіптер ерекше назар аударуды қажет етеді.
Ауғанстанда ұзақ мерзімді бейбітшілікті қамтамасыз етуге және оның әлеуметтік-экономикалық қалпына келуіне ықпал ету мәселелері бойынша тығыз ынтымақтастықты жалғастыру біз үшін ең маңызды басымдық болып қалуы тиіс екендігі атап өтілді.
Аймақ мемлекеттері бұл елдің жақын көршілері ретінде оның тұрақтылығына ең алдымен мүдделі болуы керек, деді Өзбекстан басшысы.
Бұл елмен сауда қарым-қатынасын белсенді дамыту, оны аймақтағы экономикалық процестерге тарту, ауған халқына гуманитарлық көмек көрсетуді кеңейту, маңызды әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобаларды ілгерілету маңызды екені айтылды.
Сөзінің соңында Мемлекет басшысы Консультативтік кездесудің нәтижелері елдеріміз арасындағы стратегиялық әріптестік пен сенімді нығайтуға қызмет етіп, практикалық ынтымақтастық бойынша бірлескен бағдарламалар мен жобаларды ілгерілетуге күшті серпін беретініне сенім білдірді.
Қазақстан, Тәжікстан, Түркіменстан және Қырғызстан Президенттері өз сөздерінде мұндай тұрақты кездесулердің маңыздылығын атап өтіп, аймақтағы достықты, тату көршілік пен әріптестік қарым-қатынастарды одан әрі нығайтуға бағытталған бірқатар бастамаларды алға тартты.
Саммит соңында XXI ғасырда Орталық Азияны дамыту үшін достық, тату көршілік және ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Мемлекеттер басшылары Шолпан-Ата Консультативтік кездесуінің бірлескен мәлімдемесін, 2022-2024 жылдарға арналған өңірлік ынтымақтастықты дамытудың жол картасын, «Орталық Азияға арналған «Жасыл» күн тәртібі» өңірлік бағдарламасын және Орталық Азия елдерінің көпжақты форматтардың шеңберіндегі ынтымақтастығы концепциясын қабылдады.
Осымен Орталық Азия елдері басшыларының төртінші Консультативтік кездесуі аяқталды.
