Soʻnggi bir yil ichida bir qator jahon kompaniyalari ishlab chiqarish uchun qoʻshni mamlakatni tanladilar. Toshkentda Apple ofisining ochilishi kutilmoqda. Soʻnggi bir yarim yil ichida bir nechta yirik korporatsiyalar Oʻzbekistonda rasmiy ravishda soliq toʻlovchilar sifatida roʻyxatdan oʻtdi. Bular Netflix, Google Commerce, Google Ireland, Google Voice, Samsung Electronics, Sleverbridge, Xsolla, Activision Blizzard International. Apple Distribution International ushbu roʻyxatga oʻtgan yilning aprel oyida qoʻshilgan.

Savdo belgilari

Nike

Oʻtgan yilning kuzida Nike World Headquarters bilan kelishuvga erishilgani maʼlum boʻldi.

Dunyodagi eng yirik sport kiyimlari ishlab chiqaruvchisi Nike World Headquarters kompaniyasi, Nike, Converse va Jordan brendlariga egalik qiladi. Oʻzbekistonning Andijon viloyatidagi SinoInternational korxonasi negizida yiliga 3 million juft poyabzal ishlab chiqarish rejalashtirilgan. Ishlab chiqarish autsorsing asosida amalga oshiriladi.

2020-yilda Nike Inc. rekord darajaga yetdi. Pandemiya va tahlilchilarning prognozlariga qaramay, kompaniya aksiyalari oʻtgan yilning ikkinchi choragidan boshlab oʻsishni koʻrsatmoqda. Nike maʼlumotlariga koʻra, real sotuvlar avgustdan noyabrgacha 8,9 foizga oʻsib, 11,2 milliard dollarni tashkil etgan.

ADIDAS AG

Yevropadagi eng yirik sport mollari ishlab chiqaruvchi va dunyodagi eng yirik Nike kompaniyasidan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Bosh shtab Germaniyaning Xersogenaurax shahrida joylashgan.

ADIDAS GROUP – Reebok va Runtastic brendlariga egalik qiladi. Kompaniya yaqinda Reebok brendini sotishni eʼlon qildi. Oʻzbekistonda ADIDAS brendi poyabzalini ishlab chiqarish boʻyicha muzokaralar ikki yil davomida olib borildi. Oʻtgan yilning kuzida Oʻzbekiston “Oʻzcharmsanoat” charm-poyabzal va moʻynachilik korxonalari uyushmasi Germaniyaning sport mahsulotlari ishlab chiqaruvchi gigant kompaniyasi bilan shartnoma tuzilganini eʼlon qildi. Mahsulotlar SinoInternational korxonasida ishlab chiqarish rejalashtirilgan.

Kompaniya birgina oʻtgan yilning birinchi yarmida 8,3 milliard yevro miqdorida sof foyda koʻrdi. Pandemiya va sotuvlarning keskin pasayishiga qaramasdan ikkinchi chorakdagi daromad tahlilchilarning prognozlaridan ustun keldi.

Korporatsiya INDITEX

Ispaniyaning INDITEX kompaniyasi – Massimo Dutti, Zara, Pull & Bear, Oysho, Bershka, Stradivarius, Uterque, Zara Home brendlari bilan dunyodagi eng yirik chakana savdo hisoblanadi.

96 mamlakatda ikki mingdan ziyod doʻkoni va 18 milliard yevrolik tovar aylanmasi boʻlgan kompaniya Oʻzbekistondagi korxonalar bilan hamkorlik qilmoqchi. Kelishuvlarga “Oʻztoʻqimachiliksanoat” uyushmasi bilan ikki yillik muzokaralar davomida erishildi. Pandemiya oldidan INDITEX vakillari qoʻshni davlatga amaliy tashrif bilan borishdi.

INDITEX pandemiya oqibatlarini muvaffaqiyatli bartaraf etdi. Faqat oʻtgan yilning uchinchi choragida sof foyda 866 million yevroni tashkil etdi.

Oʻzbekiston korporatsiya doʻkonlari uchun tayyor toʻqimachilik mahsulotlarini yetkazib berishni rejalashtirmoqda.

“Oʻztoʻqimachiliksanoat” - Oʻzbekistonda toʻqimachilik va tikuvchilik-trikotaj mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi yetakchi kompaniyalar uyushmasi.

APPLE

Toshkentda Markaziy Osiyoda birinchi APPLE STORE ofisi ochiladi. Bu haqda yanvar oyi boshida Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi matbuot xizmati maʼlum qildi.

Apple kompaniyasining bosh ofisi Kaliforniya shtatining Kupertino shahrida joylashgan. Oʻtgan yilning sentyabr oyi oxirida Apple kompaniyasining bosh direktori Tim Kuk kompaniyaning rekord daromadlari haqida eʼlon qildi. Jahon lokdauniga qaramasdan 64,7 milliard AQSH dollari miqdoridagi sof foyda tarixiy rekord oʻrnatdi.

Nima uchun investorlar Oʻzbekistonga borishadi?

Siyosatshunos Doniyor Ashiboyev mamlakatda iqtisodiy dasturlarning muvaffaqiyatli amalga oshirilishining asosiy sabablarini aytib oʻtdi.

• Oʻzbek paxtasi + taʼlim

“Oʻzbekiston dunyodagi eng yirik paxta ishlab chiqaruvchilardan biri. Toshkent yaxshi muhandislik bazasiga, yetarlicha kuchli texnik maʼlumotga, yengil sanoat mutaxassislarini tayyorlash sohasida maʼlumotga ega".

• Ishchi kuchi + intizom + sanoat

Siyosatshunos shuningdek, juda arzon ishchi kuchi, harakatchanlik, mehnatga yoʻnaltirilgan mentalitet, amaliy intizomni taʼkidlaydi. Ashimboyevning soʻzlariga koʻra, Toshkent Turkiston oʻlkasining sobiq markazi Olmaotaga qaraganda ancha rivojlangan shahar boʻlgan, ammo boshlangʻich shartlari taxminan bir xil edi.

"Agar bir paytlar bizning xomashyo sanoatimiz korxonalari koʻproq rivojlangan boʻlsa, demak, qoʻshnilarimiz toʻqsoninchi yillarning oʻrtalarida avtomobilsozlik sanoatini yaratish tajribasiga ega edilar."

• Davlat tomonidan qatʼiy tartibga solish

Ashimbayev, shuningdek, juda qatʼiy va kuchli davlat reglamentini muhim deb hisoblaydi.

Prezident Mirziyoyev iqtisodiyotni liberallashtirish boʻyicha koʻrgan choralari, Oʻzbekiston va Qozogʻistonni taqqoslaganda, Toshkentga katta afzalliklarni berdi. Shu bilan birga, texnik jihatdan koʻproq tayyorlangan, mobil ishchi kuchi, barqaror qonunchilik va islohotlarning ketma-ketligi. Yaʼni, bizga yetishmayotgan hamma narsalar».

• Korrupsiyaga qarshi kurash

“Korrupsiyaga qarshi qattiq kurash va investorlarni qoʻllab-quvvatlash. Karimovlar oilasi aʼzolari bilan bogʻliq koʻplab shov-shuvli mojarolar boʻlgan. Bu yerda va bosqinchi hujumlari, biznesni olib tashlash va boshqa janjallar ... Ammo ular toʻsiq boʻlmadi”.

• Diniy ekstremizmga qarshi kurash

«Karimov davridagi Andijon voqealaridan keyin diniy ekstremizmga urinishlar ancha bostirildi. Diniy ekstremizmga qarshi kurash yana-da kuchaytirildi va hozir Oʻzbekistonda juda qattiq nazorat qilinmoqda. Va bu muhim fakt. Bu yirik xorijiy investorlarni qoʻrqitishi mumkin boʻlgan narsa».

Qozogʻiston va Oʻzbekistonning raqobatbardosh ustunliklarini hisobga olgan holda, eng yirik transmilliy korporatsiyalar nima uchun Oʻzbekistonni tanlashlari aniq.

“Qonunchilik, mentalitet, korrupsiyaga qarshi choralar, ish sifati va narxi ... Nima uchun Oʻzbekistonga ustunlik berilishi aniq. Agar sarmoyadorlar qoʻshnilariga borsa, ular oʻzlari uchun saboq olishlari kerak”.

• Davlat dasturlarini amalga oshirish

«Biz modernizatsiya va innovatsion rivojlanish dasturimiz va boshqa koʻplab dasturlarimiz qanday muvaffaqiyatsizlikka uchraganini koʻrib turibmiz. Ishoning, buni xorijiy investorlar ham koʻrishmoqda. Keyingi davlat dasturining qanday amalga oshirilganligi haqida maʼlumot yoʻq. Dastur tugadi, yangisi qabul qilinmoqda. Va u qanday amalga oshirilgani, unda nima qurilgani, ishga tushirilgani va unga qurilgan narsalar ishlayaptimi, yumshoq qilib aytganda, qayd etilmaydi. Shuning uchun, ular biz falonchi obyektni qurdik va u ishlaydi, deyishganda, boshlangʻich savol tugʻiladi: nega bunday narxda, goʻyo har bir yongʻoq olmosdan yasalgan. Yaʼni amalga oshirilgan narsaning narxi, yumshoq qilib aytganda, olingan natijaga yetarli emas.».

• Qonunchilikning beqarorligi

«Qonunchilik barqarorligi faktlari boʻyicha Qozogʻiston ham maqtana olmaydi. Soliq kodeksiga tuzatishlar deyarli har hafta amalga oshiriladi. Besh yil ichida Tadbirkorlik kodeksiga toʻrt oʻnlab oʻzgartirishlar kiritildi. Qonunchilik doimiy ravishda oʻzgarib turadi. Bundan tashqari, xorijiy reyting agentliklari hujjatlarida taʼkidlanganidek, Qozogʻiston qonunchiligi, ayniqsa fiskal, teskari yoʻnalishda oʻzgarishga moyil. Yaʼni, normalarni 2021-yildan emas, balki, masalan, 2018-yildan boshlab kiritish mumkin».

«Albatta, xomashyo sohasida emas, balki koʻproq texnologik sohada ishlaydigan investorlar qonunchilik tartibi barqarorroq boʻlgan mamlakatda ishlashni afzal koʻrishadi. Bu tabiiy. Va shu bilan birga, doimo korrupsiya va toʻgʻridan-toʻgʻri tovlamachilik muammolariga duch kelmang.»

“Hozir Oʻzbekistonni rivojlantirish boʻyicha katta prognozlar berish qiyin, biroq Prezident Mirziyoyev Karimovga burmalangan jilovni diqqat bilan tushirib, oʻz mamlakatini yuqori texnologiyali, qayta ishlash sanoatida ishlovchi va yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etuvchi investorlar uchun yana-da jozibador qiladi”.

Buning uchun barcha zarur bazalar Oʻzbekistonda taʼminlangan. Mamlakatning yaxshi istiqbollari bor.

“Muammo shundaki, masalan, biz xom ashyoga qaramligimizdan xalos boʻlmadik. Qozogʻistonda xomashyo boʻlmagan eksportning oʻsishi doimiy ravishda qayd etiladi. Sanoatlashtirishning asosiy koʻrsatkichi. Ammo eʼtibor bering, u dollar va foizlarda oʻlchanadi. Ammo boʻlaklarga boʻlingan holda ... Kim chet elga eksport qilinadigan kamida oʻnta tovar boʻlmagan tovarlarni nomidan aytib berishi mumkin? Oziq-ovqat sanoati bilan bir qatorda? Barmoqlaringiz bilan hisoblang. Ha, bizda Stepnogorskda podshipniklar zavodi, Kentauda transformatorlar zavodi, Taldiqoʻrgʻonda akkumulyatorlar zavodi va Olmaotada zavod bor, ammo oxirgisi bundan mustasno, bu zavodlarning barchasi uzoq Sovet tarixiga ega”.

Aslida 30 yil davomida yangi sanoat tarmoqlari yaratilmadi. Qozogʻiston birinchi va ikkinchi qayta ishlash xom ashyosini eksport qilishni davom ettirmoqda.

Ashimbayevning soʻzlariga koʻra, agar biz 90-yillarning oʻrtalarida Qozogʻistondagi ishlab chiqarish obyektlarining sonini eslasak, ammo hozirda u yerda yuzlab zavodlar yoʻq

“Bu mashinasozlik, yengil sanoat va oziq-ovqat uchun amal qiladi. Qozogʻiston bunday umumiy deindustrializatsiyani amalga oshirdi. Koʻpgina zavodlar endi savdo markazlariga aylandi va ishlashni toʻxtatdi. Misol uchun, AUZ. Har bir inson savdo markazini biladi, lekin hech kim uni Olma-ota uy-qurilish zavodi deb bilmaydi. Oʻzbekistonda ham 90 - yillarda koʻplab ishlab chiqarish obyektlari yopildi. Mirziyoyev kelishi bilan vaziyat oʻzgardi”.

Koʻryapmizki, endi qoʻshnilarimiz jimgina yangi iqtisodiyotni muammosiz qurmoqdalar. Bu mamlakatimiz uchun juda achinarli saboq.

“Qisqa vaqt ichida ular oldinga katta qadam tashladilar. Qozogʻiston boyroq mamlakat ekanligi aniq. Ammo u xom ashyo, metallarga, neftga, uranga boy ... Masalan, bizning qishloq xoʻjaligimiz ishlab chiqarish va eksport qilish uchun katta istiqbolga ega boʻlib, ishlamay qolishda davom etmoqda”.

Siyosatshunos Ashimbayev yirik xorijiy investorlarning Qozogʻistonga kelmasligining uchta asosiy sababini aytib oʻtdi.

• Birinchidan, korrupsiya, samarasiz rejalashtirish, yomon ijro va nazorat yoʻqligi.

Rejalar har doim oʻzgaradi. Davlat dasturlariga jiddiy oʻzgarishlar kiritilmoqda.

• Ikkinchidan, ularni amalga oshirish uchun masʼul vazirliklar doimiy ravishda qayta tashkil etilib, oʻyin qoidalari va soliq qonunchiligi oʻzgartirilmoqda.

• Uchinchidan, davlat dasturi samaradorligi ustidan qatʼiy nazorat yoʻq. Hisob qoʻmitasi har yili milliardlab dollarlik qonunbuzarliklarni qayd yetadi, ammo hech qanday xulosa chiqarilmaydi.

Korrupsiyaga qarshi kampaniyalarga qaramasdan, davlat oʻzining barcha koʻrinishlarida samarasiz va chuqur korrupsiyalashgan sharoitlarda, boshqa natijaga erishish mumkin emas.