Shu bois, qishloqda har burchakda toʻplanib, gap sotib oʻtirganlarni uchratmaysiz. Qoʻlidan ish keladigan kishi borki, dehqonchilik, chorvachilik bilan mashgʻul. Muhimi, topganini toʻy-hashamga sarflashni yomon koʻradi. Imkon topildi deguncha, farzandlarini ilm olishiga undaydi. Yoshlari ham ilmga chanqoq, intiluvchan. Qoʻlida kitob, doim qaysidir tanlovlarda ishtirok etish niyatida yuradi.

Aholisi uncha koʻp boʻlmagani uchun qish­loqning yagona maktabi ham katta emas. Le­kin shu moʻjazgina taʼlim maskanida ilm olgan oʻquvchilar mamlakatimizning turli hududida, hatto xorijdagi nufuzli univer­sitetlarda tahsil olgan. Yetakchi mutaxassis sifatida ishlamoqda. Qahramonimiz ham ay­nan shu qishloq farzandi.

...Adham qoʻy-qoʻzi boqib yurgan bolalik kezlaridayoq tibbiyotga mehr qoʻydi. Shifokor boʻlish uchun nima qilish zarur degan savolni har kuni oʻqituvchilarga bergisi kelar, le­kin iymanib, indamay qoʻya qolardi. Baribir puxta bilim kerak degan fikrda barcha fan­lardan aʼlo baho olishga intilardi. Uning shifokorlikka qiziqishining yana bir saba­bi shaharda yashaydigan amakisining ham shu soha vakili ekanida edi. Koʻpincha mehmonga borganida amakisi jarrohlik yoʻli bilan qancha bemorni davolagani haqida gapirib berar, bu hikoyalar Adhamni hayajonga solar­di. Gohida inson aʼzolarini qay yoʻl bilan qoʻrqmay ochib, amaliyot oʻtash mumkinligi haqida oʻylardi. Baʼzida amakisi boʻrttirib hikoya qilayotgandek tuyulardi. U koʻp savolla­riga javob olishni istar, ammo oʻsha tortin­choqlik sabab jurʼati yetmasdi.

Kunlarning birida dadasi bilan qoʻsh­ni qishloqqa toʻyga bordi. Bir dasturxon atrofida ularga oʻsha paytda malakali shifokorlardan biri hamroh boʻldi. Adham uning jarroh ekanini bilgach, oʻzini qiziq­tirgan savollarini berdi. Mehmon ham yi­gitchaning shifokorlikka qiziqishi yuqori ekanini darhol sezdi. Barcha savollariga ja­vob berishga harakat qildi. Shifokor boʻlish uchun nimalarga eʼtibor berish, qaysi fan­larni chuqur oʻzlashtirish zarurligi haqida erinmay gapirib berdi.

Savollariga javob olgan Adham endi yagona maqsad sari olgʻa qadam tashladi. Mak­tabdan keyin kimyo, biologiya, ona tili fan­larini koʻproq oʻqiydigan boʻldi. Bundan tashqari, ingliz tilini ham mustaqil oʻrgana boshladi. U tanlagan yoʻl oson emasdi. Yaʼni yurak jarrohi boʻlish istagi yuqori edi. Bu murakkab kasbni egallash har kimning qoʻli­dan kelmasligi unga maʼlum boʻlsa-da, maqsa­di sari qatʼiy intila boshladi.

Maktabni tamomlagach, 2003-yili Toshkent davlat tibbiyot institutiga hujjat topshir­di. Puxta tayyorgarlik samara berib, Adham test sinovidan muvaffaqiyatli oʻtib, yuqori ball bilan talabalikka tavsiya etildi. Ins­titutda uch yil oʻqigach, 4-kursdan oʻqishini Moskva davlat tibbiyot akademiyasida davom ettirdi. Akademiya imkoniyatidan unumli foydalandi. Oliygohni tamomlab, umumiy jarrohlik boʻyicha yana bir yil oʻqidi. Shun­dan soʻng akademiyada ikki yil ordinatura boʻ­yicha tahsil oldi. Shu jarayonda Rossiyaning Bakulev nomidagi yurak-qon tomir xirurgiya­si ilmiy markazida ishlab, tajriba oshirdi. Qator malakali akademiklarga shogird tush­di. Ularning kardiojarrohlik amaliyotida shogird sifatida ishtirok etdi. Adhamning sohaga muhabbati, oʻz ustida tinimsiz ishla­shi ustozlar eʼtiborini tortdi. Shu sabab sohaning yetuk mutaxassislari unga hamisha kerakli maslahatlar berar, bu kasbda xato qilish aslo mumkin emasligini uqtirardi. Adham Jalilov esa hech ikkilanishsiz jar­rohlar qatorida boʻlishga intilardi. Aynan bu saʼy-harakatlar tufayli tajribali yurak jarrohiga aylandi...

Keksa avlod vakillarining aytishicha, 1970-yillarda viloyatlar orasida birinchi­lardan boʻlib Qashqadaryoda ilk bor kardio­logiya markazi bunyod etilgan. Shundan soʻng shifo maskaniga yetakchi mutaxassislar jalb etilib, aynan yurak-qon tomir kasalliklari bilan ogʻrigan bemorlarni davolash yoʻlga qoʻyilgan. Bu esa nafaqat voha, balki qoʻshni viloyatlar aholisi uchun ham katta qulaylik boʻlgan. Natijada odamlar vaqt yoʻqotib poy­taxtga bormagan, balki shu yerning oʻzida da­volana boshlagan.

Davlatimiz rahbari 2017-yil fevralda Qashqadaryo viloyatiga tashrifi chogʻida Respub­lika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy- amaliy tibbiyot markazining Qarshi filia­lini tashkil etishga koʻrsatma berdi. Qisqa muddatda zamonaviy tipdagi filial barpo etildi. 120 oʻrinli shifoxonaga eng zamonaviy tibbiyot jihozlari olib kelindi. Reabilita­siya va yurak ishemik kasalliklari, surunkali yurak yetishmovchiligi va aritmologiya, arte­rial-gipertenziya, rentgen-endovaskulyar jar­rohlik, kardiojarrohlik, qabul-diagnostika kabi boʻlimlar, kunlik 100 qatnovga moʻljal­langan poliklinika faoliyati yoʻlga qoʻyildi. Muhimi, markaz qisqa vaqtda — 2018-yil oxi­rida toʻliq ishga tushirildi.

Prezidentimizning yana bir tashabbu­siga koʻra, xorijda qonuniy faoliyat yuri­tayotgan yetakchi mutaxassislarni yurtimiz­ga qaytarish borasida ham saʼy-harakatlar boshlangan edi. Xususan, Rossiyada mehnat qilayotgan Adham Jalilov ham Toshkent shahridagi Respublika ixtisoslashtiril­gan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markaziga ishga taklif qilindi. Malakali jarroh markazning Qarshi filiali binosi qurilishi loyihasida ishtirok etib, tak­liflarini bildirgan edi. Hozir oʻzi ushbu shifo maskanida kardiojarrohlik boʻlimi boshligʻi boʻlib xizmat qilyapti. Shu bilan birga, bemorlarda jarrohlik amaliyotini oʻtkazib, xastalar dardiga darmon boʻlyapti.

— Moskvada sakkiz yil oʻqib, yetakchi mu­taxassislar ustozligida sohani mukammal oʻrganish imkoniyatiga ega boʻldim, — deydi Adham Jalilov. — 2017-yilda Toshkent shah­riga ishga taklif qilindim. Albatta, bu men uchun quvonchli voqea edi. Axir shuncha bilim va malakamni oʻz yurtimda qoʻllash imkoniyati paydo boʻlgandi. Poytaxtda ishlash jarayonida Qarshi shahrida filial barpo etilishi va u yerda ham barcha imkoniyat yaratilishidan xa­bardor boʻldim. Soʻng Qarshida ishlayotgan mutaxassislarning malakasini Toshkentda oshirishga kirishdik. 2018-yil oxiriga kelib, meni ham shu yerda ishlashga taklif qilishdi. Jon deb rozi boʻldim. Oʻsha yilning oʻzida ilk bor jarrohlik amaliyotini oʻtkazdik. Buning uchun barcha imkoniyat yaratilgan. Har yili 300-400 fuqaroda jarrohlik amaliyotini oʻt­kazyapmiz. Bu, birinchi navbatda, aholi uchun katta imkoniyat boʻldi. Bemorlar endi ilgari­gidek chet elda ovora boʻlib yurmaydi.

Ayni paytgacha Adham Jalilov 7000 dan ortiq kishining yurak sohasida jarrohlik operatsiyasini muvaffaqiyatli bajargan. Uning aortokoronar shuntlash, klapan al­mashtirish, qon tomir kasalliklarini jar­rohlik yoʻli bilan davolashdagi mahorati doim eʼtirof etiladi. Bundan tashqari, yosh shifokor mamlakat miqyosida yurak-qon tomir kasalliklarini jarrohlik usulida zamona­viy standartlash amaliyotini tatbiq etgan. Shuningdek, soʻnggi yillarda 30 foiz bemor­da mini invaziv usuldagi operatsiyalarni bajarib kelmoqda. Hozir mazkur filialda nafaqat viloyatdan, mamlakatimizning barcha hududlaridan, qoʻshni davlatlardan ham be­morlar kelib, dardiga shifo topmoqda.

— Ilgari ham oʻzimizning Dushanbe shahridagi markaziy shifoxonada yuragim­ni operatsiya qildirgandim. Bunga ancha yil boʻldi, — deydi tojikistonlik Bahodir Rahmonov. — Lekin keyinchalik yana bezov­talana boshladim. Ahvolim yomonlashdi. Tanishlarim shu shifoxonadagi sharoit haqida juda yaxshi fikrlarni aytdi. Ke­lib, tibbiy koʻrikdan oʻtdim. Shifokorlar ahvolimni oʻrgandi. Yuragimning klapani­ni almashtirish kerak ekan. Avvaliga ancha ikkilandim, bir oz qoʻrqdim ham. Shukrki, barchasi yaxshi oʻtdi. Sogʻligʻim ancha tiklan­di. Buning uchun shifokorlarga rahmat.

Malakali shifokor Adham Jalilov ta­shabbusi bilan har yili koʻplab bemorlar darddan forigʻ boʻlmoqda. Jumladan, 2021-yilda 250 dan ortiq kishida jarrohlik amaliyoti oʻtkazilgan. Ularning 50 nafardan ziyodida mitral klapanini protezlash va la­birint operatsiyalari bajarilgan. Respub­lika miqyosida 150 dan ortiq bemorda aorto­koronar shuntlash, 40 ga yaqin odamda toʻliq arterial koronar shuntlash, 20 ga yaqin kishi­da koronar shuntlash amaliyoti “No tous” usu­lida bajarilgan. 50 ga yaqin bemorda yurak tugʻma nuqsonini ishlab turgan yurakda bar­taraf qilish amaliyoti birinchilardan boʻlib Qashqadaryo viloyatida oʻtkazildi.

Yosh kardiojarrohning mehnati munosib baholandi. U 2020-yilda Prezidentimiz farmoni bilan II darajali “Salomatlik” or­deni bilan mukofotlandi. Tinib-tinchima­gan Adham Jalilov 2023-yildan Surxondaryo viloyatida ham mini invaziv usulda jarroh­lik amaliyotini bajarishni yoʻlga qoʻydi. Hozirgacha viloyatdagi mingdan ziyod bemorda shu amaliyot oʻtkazildi. Bemorlarni yillab qiynab kelgan xastalik davolandi.

— Ilgari yurak-qon tomir kasallikla­rining murakkab jarrohlik ishi birorta viloyatda bajarilmagan, — deydi Adham Ja­lilov. — Bugun shunday imkoniyat aksariyat viloyatlarda mavjud. Bu, albatta, Preziden­timizning “Inson qadri uchun” tamoyili asosida yuritayotgan siyosati samarasi. Tib­biyotdagi islohotlar tufayli soha xalqqa yaqinlashdi. Odamlarning uzogʻi yaqin, ogʻiri yengil boʻldi. Bundan tashqari, shifokorlar uchun ham imkoniyatlar kengaydi. Shifoxo­nalarimiz kerakli tibbiy jihozlar bilan taʼminlandi. Masalan, birgina shu yilning oʻzida 350 dan ortiq bemorning yuragida jarrohlik amaliyoti oʻtkazildi. Hozir mar­kazimiz Rossiya, Germaniya, Shvetsiya kabi dav­latlarning yetakchi kardiojarrohlari bilan hamkorlikni yoʻlga qoʻygan. Ular bilan doim onlayn maslahatlashamiz. Zarur hollarda tajriba almashamiz. Maqsadimiz — umid bilan kelgan har bir bemor, albatta, shifo topsin.

Yana bir gap. Qahramonimiz 2014-yilda Rossiyada tibbiyot fanlari nomzodi ilmiy darajasini muvaffaqiyatli yoqlagan edi. Yaqinda zamonaviy tibbiyotda dolzarb va mu­rakkab yoʻnalish boʻlgan oʻtkir koronar sindrom bilan bemorlarda xirurgik davolash masalalariga bagʻishlangan doktorlik dis­sertatsiyasini yoqladi. Soha vakillari taʼ­kidlashicha, bugun ishlab turgan yurakda jar­rohlik amaliyoti oʻtkazish salmogʻi Yevropada 20 foiz boʻlsa, boshqa hududlarda 25-30 foiz­ni tashkil etadi. Adham Jalilov esa joriy yilning oʻzida kamida ellik foiz bemorning aynan ishlab turgan yuragini operatsiya qil­gan. Eʼtiborlisi, shu paytga qadar hech kimda yomon asorat kuzatilmagan.

Akbar RAHMONOV,

“Yangi Oʻzbekiston” muxbiri