Инфраструктураны модернизациялаў, транспорт қәўипсизлигин арттырыў, пуқаралар ҳәм бизнес ушын қолайлықларды тәмийинлеўге тийкарғы итибар қаратылды. Бул илажлар транспорттың барлық тийкарғы түрлерин қамтып алды. Онда да тийкарғы итибар миллий жойбарларға, ҳәрекетлениўши қурамды жаңалаўға, санаатты басқарыў нәтийжелилигин ҳәм көрсетилип атырған хызметлердиң сапасын арттырыўға имканият беретуғын санлы шешимлерди енгизиўге қаратылған.
2025-жыл логистика коридорларын раўажландырыў ҳәм өзгериўшең сыртқы экономикалық шараятта елимиздиң транзит потенциалын беккемлеў әҳмийетли жумыс бағдары болды. Параллель түрде бахытсыз ҳәдийселерди азайтыў, нормативлик-ҳуқықый базаны жетилистириў ҳәм регионаллық тармақ бағдарламаларын қоллап-қуўатлаў бойынша илажлар әмелге асырылды. Авиация тараўында жөнелислерди субсидиялаў ҳәм аэропорт тармағын раўажландырыў, жол тараўында болса трассаларды стандарт жағдайға келтириў тийкарғы бағдарлар етип белгиленди. Интеграцияласқан көзқарас санааттың турақлылығын тәмийинлеў ҳәм кейинги өсиў ушын тийкар жаратыў имканиятын берди. Транспорт тараўын раўажландырыў, яғный Өзбекстанды Орайлық Азияның логистика орайына айландырыў үлкен стратегияның бир бөлегине айланып бармақта.
Өтип атырған жыл санларда
2025-жылдың январь-ноябрь айларының көрсеткишлери транспорт санаатының турақлы унамлы раўажланыў динамикасын көрсетеди. Есап бериў дәўиринде көрсетилген хызметлердиң көлеми 173 триллион сумға жетти, бул өткен жылғы көрсеткиштен 14 процентке көп дегени. Санааттың өсиўи макроэкономикалық көрсеткишлерде сәўлеленеди: жалпы ишки өнимдеги үлеси 5,6 процент, хызметлердиң улыўма көлеминде болса 19 процент артты. Жылдың ақырына шекем 185 триллион сумлық көрсеткишке ерисиў күтилмекте, бул өткен жылғы нәтийжеден сезилерли дәрежеде жоқары. 2026-жылғы стратегиялық мақсетлер базарды және де, яғный 200 триллион сумнан асламға кеңейтиўди нәзерде тутады ҳәм бул сектордың узақ мүддетли потенциалын көрсетеди.
Жүк тасыў динамикасы транспорт хызметлерине болған турақлы талапты тастыйықлайды. Жыл даўамында 6,4 миллиард жолаўшы ҳәм 1,4 миллиард тонна жүк тасылды, бул өткен жылға салыстырғанда сәйкес түрде 5,2 ҳәм 4,6 процентке көп. Халықаралық жүк тасыўдың өсиўи, әсиресе, сезилерли - 11 процентке (59 миллион тоннаға шекем) артты. Жыл ақырына шекем 7,2 миллиард жолаўшы, 1,5 миллиард тонна жүк ҳәм 66,5 миллион тонна халықаралық тасыў көлемлери күтилмекте.
Тараўдың сыртқы экономикалық көрсеткишлери айрықша итибарға ийе. Транспорт хызметлериниң экспорты 2,2 миллиард долларға жетип, режеден 4,6 процентке асты ҳәм өткен жылға салыстырғанда 30 процентке өсти. Сырт ел инвестицияларының ағымы сезилерли дәрежеде күшейип, 738 миллион доллар (64 процентке көп) өзлестирилди. Жылдың ақырына шекем хызметлер экспорты 2,3 миллиард долларға жетеди ҳәм 25 жойбар шеңберинде 839 миллион долларлық инвестицияны өзлестириў режелестирилген, бул болса инфраструктураны модернизациялаў ҳәм буннан былай да раўажландырыў ушын беккем тийкар жаратады.
Барлығы хызметлер сапасын жақсылаў ушын
Жыл басынан жәмийетлик транспорттың раўажланыўы ҳәрекетлениўши қурамдағы кең көлемли жаңаланыўлар ҳәм жөнелис тармағының кеңейиўи менен характерленеди. 573 автобус, 216 электробус ҳәм 396 микроавтобус сатып алыныўы парклерди 1185 заманагөй экологиялық таза транспорт қуралы менен жаңалаў имканиятын берди. Бул қалалараралық ҳәм халықаралық жөнелислерди өз ишине алған 187 жөнелисти иске қосыў ушын шараят жаратты. Жылдың ақырына шекем аймақларға қосымша автобуслар жеткерип бериў ҳәм режелестирилген сатып алыўлар транспорт қуралларында еркин ҳәрекетлениўди арттырыў ҳәм бар инфраструктураға жүкти азайтыў бойынша избе-из сиясаттан дәрек береди.
Үлкен өзгерис брутто-шәртнамалар әмелиятының кеңейиўи болды. Бул әмелият ҳәзирги ўақытта Ташкент, Нөкис ҳәм ўәлаят орайларындағы 253 автобус жөнелисинде қолланылмақта. Бул модельдиң енгизилиўи жолаўшы тасыўдың турақлылығын ҳәм хызмет көрсетиў сапасын арттырыўға имканият берди, яғный транспорт қураллары арасындағы интервал 2-3 есеге қысқарды, пайтахтта болса жолаўшылар ағымы күнине 1,4 миллион адамға жетти. Ўәлаятларда да усыған уқсас динамика - күнлик жолаўшы тасыў саны орташа 60 процентке артқаны бақланбақта. Бул көрсеткишлер және де ашық-айдын ҳәм басқарылатуғын шөлкемлестириў системасына өтиў нәтийжелилигин тастыйықлайды.
Тармақтың финанслық ҳәм технологиялық модернизациясы пайтахт жәмийетлик транспортында нақ пул төлеўден ўаз кешиў нәтийжесинде күшейди. Электрон төлемлерге өтиў дәраматлар 20 процентке өсиўин, қағыйдабузарлықлар еки есеге азайыўын ҳәм жасырын айланыстың әмелде жоқ етилиўин тәмийинледи. 2026-жылы бул модель ўәлаятларда да қолланылыўын жолаўшы тасыўдың бирден-бир санлы мәканын жаратады. Соның менен бирге, таксомотор жумысының легалластырылыўы ҳәм күнине 1 миллионнан аслам жолаўшыға хызмет көрсететуғын метроның жаңаланыўы қала мобиллигин раўажландырыўға комплексли қатнасты қәлиплестирмекте.
Темир жоллардың турақлы раўажланыўы
Темир жол транспортында турақлы өсиў бақланбақта, транспорт системасында тармақтың роли артып бармақта. Жолаўшы тасыў көлеми өткен жылға салыстырғанда 7 процентке өскен ҳалда 9,8 миллион адамға, жүк тасыў болса 98 миллион тоннаға жетти (өсиў 4,2 процент). Транзит сегментинде де унамлы динамика бақланбақта: жүк тасыў көлеми 8 процентке артып, 11 миллион тоннаны қурады. Бул көрсеткишлер талаптың тиклениўи және темир жол транспортының ишки ҳәм халықаралық жөнелислерде бәсекиге шыдамлылығының артқанын сәўлелендиреди.
Инфраструктураны жедел модернизациялаў ҳәм раўажландырыў өсиўдиң тийкарғы факторы болды. Жылдың басында 465 километрлик Бухара - Үргенш - Хийўа участкасы толық электрлестирилди ҳәм пайдаланыўға тапсырылды, бул болса электрлестирилген темир жоллардың үлесин 51 процентке жеткериўге имканият берди. Параллель түрде Самарқанд - Ургут, Байтқорған - Паркент ҳәм Мискин - Нөкис жөнелислерин өз ишине алған линияларды қурыў ҳәм электрлестириў әмелге асырылды. Жылдың ақырына шекем қуўатлықларды арттырыў ҳәм эксплуатация қәрежетлерин азайтыў мақсетинде бир қатар стратегиялық жойбарларды әмелге асырыў режелестирилген. Бул, өз гезегинде, жүк тасыў көлемин және де арттырыўға тийкар жаратады.
2026-жыл ушын орта мүддетли режелер тармақтың раўажланыўында сапалы секириўди әмелге асырыўға қаратылған. Тийкарғы участкаларды электрлестириўди жуўмақлаў, Ташкент - Самарқанд - Хийўа жөнелиси бойынша жаңа тезжүрер электр поездин иске қосыў ҳәм жоқары тезликте ҳәрекетлениў ушын өз алдына линияны ислеп шығыў ўәлаятлараралық байланысты күшейтеди. Жаңа электр поездларды сатып алыў, жергиликли кәрханалар тәрепинен жолаўшы ҳәм жүк вагонларын ислеп шығарыўды көбейтиў ҳәрекетлениўши қурамды жаңалаўға системалы қатнас жасаўдан дәрек береди. Бул илажлар биргеликте өсиўге, технологияға ҳәм транзит потенциалына қаратылған темир жол транспортын раўажландырыўдың турақлы моделин қәлиплестиреди.
Авиация пәрўазында
Авиация да турақлы муғдар ҳәм сапа көрсеткишлерин көрсетпекте. Бул болса сектордың мәмлекетимиздиң экономикалық раўажланыўына қосатуғын үлесин арттырады. 2025-жылы 21 самолёт сатып алған резидент компаниялар миллий авиапаркимизде олардың санын 107 ге жеткерди. Флоттың кеңейиўи менен бирге жөнелис тармағы да өспекте: бүгинги күнде 17 резидент ҳәм 51 сырт ел авиакомпаниясы 203 жөнелис бойынша пәрўазларды әмелге асырмақта, олардың көпшилиги халықаралық жөнелислер болып есапланады. Бул мәмлекеттиң регионаллық ҳәм глобал авиация базарындағы орны беккемленип атырғанынан дәрек береди.
Пәрўазлар географиясының кеңейиўи ҳәм бурын жабылған жөнелислердиң тиклениўи тармақтың тийкарғы көрсеткишлерине тиккелей тәсир көрсетти. 2025-жылы 33 жөнелис ашылды ҳәм тикленди, бул пәрўазлар санын 13 процент, яғный 116 мыңға арттырыўға имканият берди. Жолаўшы ағымы 24 процентке өсип, 13,8 миллион адамға жетти, онда тийкарғы өсиў халықаралық жүк тасыў үлесине туўра келеди. Жүк ҳәм почта авиа тасыўлары сезилерли дәрежеде артты, олардың көлеми 19 процентке өсип, 180 мың тоннаны қурады. Жылдың ақырына шекем пәрўазлар ҳәм жолаўшылар саны және де көбейиўи күтилмекте, бул болса авиация хызметлерине жоқары талапты көрсетеди.
Инфраструктураны модернизациялаў тармақтың турақлы өсиўинде әҳмийетли фактор болды. Усы жылы Сариосиё қаласындағы аэродром ҳәм Әндижан халықаралық аэропорты толық реконструкцияланды, сондай-ақ, Ташкент-Шығыс тийкарында заманагөй аэропорт комплекси пайдаланыўға тапсырылды. 2026-жылы туризмди раўажландырыў мақсетинде Арнасай аэродромын ашыў ҳәм Зарафшан аэродромын реконструкциялаўды баслаў режелестирилген. Жаңа Ташкент халықаралық аэропортының қурылысы узақ мүддетли стратегиялық жойбар болып қалмақта. Бул мәмлекетти регионның ири авиация хабына айландырыўға хызмет етеди.
Транспорт коридорлары узарады
Кең көлемли халықаралық транспорт жойбарлары мәмлекетимизди регионаллық ҳәм континентлераралық логистиканың тийкарғы буўынына айландырыў бойынша избе-из сиясаттан дәрек береди. Қытай - Қырғызстан - Өзбекстан темир жолы қурылысының басланыўы, сондай-ақ, Трансаўған темир жол коридорын алға қойыў бойынша әмелий қәдемлер дүнья базарларына шығыўдың жаңа бағдарларын қәлиплестиреди ҳәм сыртқы саўда ағымларын диверсификация етеди. Соның менен бирге, электрон рухсатнамаларды енгизиў, артықша төлемлерди бийкарлаў ҳәм миллий тасыўшылардың мәплерин қорғаў ишки транспорт секторының бәсекиге шыдамлылығын арттырады.
Турақлы экономикалық өсиўде халықаралық транспорт ҳәм транспорт коридорларын раўажландырыў стратегиялық әҳмийетке ийе. Бул транзит көлемин сезилерли дәрежеде арттырыў, логистика қәрежетлерин азайтыў ҳәм мәмлекеттиң глобал тәмийнат шынжырлары системасындағы орнын беккемлеў имканиятын береди.
Қытай - Қырғызстан - Өзбекстан темир жолы жойбары стратегиялық режелестириўден халықаралық транспорт коридорын қәлиплестириўдиң әмелий басқышына өтилгенин аңлатады. Жумыслардың көлеми мәмлекеттиң транспорт-логистика системасы ушын жойбардың үстинлигинен дәрек береди. "Өзбекстан темир жоллары" АЖның субжумысты бөлип алып ислеўши сыпатында қатнасыўы миллий компетенциялардың халықаралық жойбарға интеграцияласыўын тәмийинлейди ҳәм жергиликли санаат және бәнтлик ушын қосымша нәтийже береди.
Соның менен бирге, Трансаўған темир жол жойбарын әмелге асырыў арқалы қубла портларға шығыўдың альтернатив бағдарларын жаратыў бойынша системалы жумыслар исленбекте. Аўғанстан ҳәм Пакистан менен үш тәреплеме келисимлерге қол қойылыўы, инженерлик-техникалық изертлеўлерди жуўмақлаў ҳәм техникалық-экономикалық тийкарларды таярлаў жаңа Евроазия коридорын қәлиплестириўге тийкар жаратады. Бул бағдарға тек ғана инфраструктура жойбары емес, ал узақ мүддетли экономикалық интеграция, транзит потенциалын кеңейтиў ҳәм сыртқы саўда байланысларын диверсификациялаў қуралы сыпатында да қаралмақта.
Темир жол инфраструктурасын раўажландырыўға халықаралық автомобиль транспорты ушын шараятларды жақсылаў әҳмийетли қосымша болды. “E-permit” электрон руқсат бериў системасының енгизилиўи, дискриминациялық төлемлердиң бийкар етилиўи ҳәм бир қатар мәмлекетлер менен ҳүжжетлер айланысының санластырылыўы миллий тасыўшылар ушын ҳәкимшилик ҳәм финанслық тосқынлықларды сезилерли дәрежеде азайтты. Бул тийкарғы мультимодал коридорлар, соның ишинде, транспорт көлеми турақлы артып атырғаны көп мәрте атап өтилген Қытай - Қырғызстан - Өзбекстан ҳәм Транскаспий халықаралық транспорт жөнелиси бойлап жүк ағымларының өсиўине тиккелей тәсир етти.
Улыўма алғанда, көрилип атырған илажлар инфраструктура инвестициялары, институционаллық реформалар ҳәм санлы шешимлерди бирлестирген халықаралық транспорт байланысларын раўажландырыўдың комплексли моделин қәлиплестиреди. Усы жылдың 11 айында 20 мың километрден аслам автомобиль жолын реконструкциялаў ҳәм оңлаў усы стратегияны толықтырады және ишки транспорт тармағы ҳәм халықаралық коридорлар арасындағы беккем байланысты тәмийинлейди.
Жол хожалығы модернизацияланбақта
Есап бериў дәўиринде жолларды басқарыў тараўындағы жойбарларды әмелге асырыў аймақлардың бир-бирине байланысыўы, транспорт имканиятлары ҳәм қәўипсизлигине қаратылған. Хийўа жер асты автомобиль жолы ҳәм Бекабад районында Сырдәрья үстинен өтетуғын жаңа көпирдиң иске қосылыўы транспорт ағымларын жеңиллестириў ҳәм жолдағы ўақытты қысқартыў бағдарында әҳмийетли инфраструктуралық шешимге айланды. Жиззақ ўәлаятындағы жойбарлар да үлкен нәтийже берди. Бул жерде жаңа жол бағдары ҳәм жол өткелиниң қурылысы М-39 магистраль жолы менен тиккелей ҳәм қәўипсиз байланысты тәмийинледи. Жөнелислердиң сезилерли дәрежеде қысқарыўы ҳәм жаңа объектлердиң жоқары өткериўшеңлиги регионның транзит потенциалын арттырды, жолаўшылар ҳәм жүк тасыў ушын шараятларды жақсылады. Олимпиада қалашасы аймағында автомобиль ҳәм спорт жоллары қурылысы қала орталығын комплексли раўажландырыўдың қосымша элементи болғанын атап өтиў орынлы болып, бул транспорт ҳәм социаллық-қала қурылысындағы үстинликлер үйлесип кеткенинен дәрек береди.
Соның менен бирге, пүткил мәмлекет бойлап жол тармағын оңлаў ҳәм модернизациялаў көлеми кеңеймекте. Жылдың ақырына шекем ҳәр қыйлы әҳмийетке ийе он мыңлаған километр жолды нормативлик жағдайға келтириў режелестирилген. Мәмлекетлик-жеке меншик шериклик, атап айтқанда, Ташкент - Әндижан ҳәм Ташкент - Самарқанд жойбарлары тийкарында төлемли автомобиль жолларын раўажландырыў стратегиялық бағдарға айланбақта. Соның менен бирге, халықаралық финанс институтларының қатнасыўында тийкарғы миллий ҳәм регионлараралық жолларды қамтып алыўшы ири жойбарлар иске қосылмақта. Бул илажлардың барлығы жол инфраструктурасын турақлы раўажландырыў, инвестициялық тартымлылықты арттырыў ҳәм мәмлекетимиздиң халықаралық транспорт ағымларына интеграцияланыўы ушын узақ мүддетли тийкар болып хызмет етеди.
Маманбий ОМАРОВ,
Өзбекстан Республикасы транспорт министриниң
биринши орынбасары
