Ол ағза мәмлекетлер халықаралық қәўипсизликтиң әҳмийетли қәўип-қәтерлери, глобал басқарыў системасын реформалаў ҳәм турақлы раўажланыўды додалаў ушын тек рәмзий емес, ал мазмунға бай майданға айланды.
Сессия "Биргеликте ислеў: тынышлық, раўажланыў ҳәм инсан ҳуқықлары жолында биргеликтеги 80 жыллық жумыс ҳәм алға қарай жол" сүрени астында өтти.
Пүткил инсаният ушын манифест сыяқлы жаңлайтуғын уран. Геосиясий турақсызлық ҳәм күшейип баратырған теңсизлик шараятында мәмлекетлер глобаллық қәўип-қәтерлерге биргеликте жуўап табыўға умтылды. Усы мәнисте, Өзбекстанның сессияда қатнасыўы айрықша әҳмийетке ийе болды: мәмлекетимиз тек ғана өзиниң белсенди позициясын билдирип қоймастан, соның менен бирге, бир қатар үлкен басламаларды да алға қойды.
БМШ Бас хаткери Антониу Гутерриш атап өткениндей, "жазаланбаў - тәртипсизликтиң анасы" болып, дүнья жәмийетшилигин халықаралық ҳуқық ҳәм тилеклесликти беккемлеўге шақырады. Оның сөзлери метафора емес, ал халықаралық ҳуқық айырым жағдайларда күшке жол берип атырған дәўир диагнозы болып есапланады. Сондай-ақ, ол "инсан ҳуқықлары дүньяның көрки емес, ал оның тийкары" екенин атап өтип, тынышлық ҳәм турақлы раўажланыўды тәмийинлеўге байланыслы көзқарасларды жаңалаў зәрүрлигин атап өтти.
Өзбекстанның исенимли ҳәм конструктивлик ҳаўазы
Өзбекстан басшысы Шавкат Мирзиёевтиң шығып сөйлеген сөзи 80-сессияның әҳмийетли ўақыяларынан бири болды. Мәмлекетимиз басшысы дүнья халықаралық институтлардың ҳәлсиреўи, келиспеўшиликлердиң күшейиўи, социаллық ҳәм технологиялық теңсизлик сыяқлы қурамалы қәўип-қәтерлер дәўирине қәдем қойғанын атап өтти. Президентимиз "Бирлескен Миллетлер Шөлкеми - 80" басламасын қоллап-қуўатлайтуғынын атап өтип, Өзбекстанның келешек ушын Пактке садықлығын тастыйықлады.
Өзбекстан Президенти Шавкат Мирзиёевтиң сессиядағы шығып сөйлеген сөзи сессияның күн тәртибин қәлиплестириўде әҳмийетли үлес болып, халықаралық ҳәм регионаллық машқалаларды додалаўда мәмлекетимиздиң белсене қатнасқанын сәўлелендирди.
Соның ишинде, мәмлекетимиз жетекшиси БМШ Қәўипсизлик кеңесин реформалаў, оның қурамын кеңейтиў ҳәм раўажланып атырған мәмлекетлердиң қатнасыўын күшейтиў зәрүрлигине итибар қаратты, халықаралық институтларда әдиллик ҳәм теңликти беккемлеў әҳмийетли екенлигин атап өтти, сондай-ақ, Өзбекстан атынан бир қатар халықаралық басламаларды алға қойыўды усыныс етти.
Өзбекстан дыққат орайында
Өзбекстан басшысы халықаралық бирге ислесиўди беккемлеў, турақлы раўажланыўды тәмийинлеў ҳәм заманның глобаллық ҳәм регионаллық машқалаларын шешиўге әмелий үлес қосыўға болған умтылысын сәўлелендиретуғын гуманистлик қәдириятларды алға қойыўға қаратылған бир қатар әҳмийетли басламаларды алға қойды.
Бириншиси, педагоглардың тәжирийбе ҳәм билим алмасыўы ушын бирден-бир халықаралық платформа жаратыў мақсетинде Пүткил жер жүзилик профессионал билимлендириў саммитин өткериў.
Екиншиси, балалар онкологиясы ҳәм басқа да аўыр кеселликлерге қарсы гүресиў мәселелерине бағышланған халықаралық илажды өткериў глобал денсаўлықты сақлаўға үлес болып есапланады.
Үшиншиден, Орайлық Азияда қәўипсизликти беккемлеў мақсетинде Өзбекстанда БМШтың Терроризмге қарсы гүресиў басқармасының регионаллық ўәкилханасын ашыў.
Төртиншиден, санлы раўажланыў ҳәм жасалма интеллекттен пайдаланыўда мәмлекетлер арасындағы айырмашылықты сапластырыў мақсетинде денсаўлықты сақлаў, билимлендириў ҳәм мәденият тараўларында жасалма интеллекттиң әмелий шешимлери ҳәм моделлери менен бийғәрез алмасыў ушын халықаралық бирге ислесиў механизмин жаратыў.
Бесиншиден, Өзбекстанда ўәкилханасына ийе "Тынышлық ушын пүткил жер жүзилик жаслар ҳәрекети"н шөлкемлестириў басламасы.
Халықаралық жәмийетшилик Өзбекстанның социаллық тараўдағы жетискенликлерин жоқары баҳалады: кәмбағаллық дәрежеси 35 проценттен 6,6 процентке азайған; мектепке шекемги билимлендириўге қамтып алыў 27 проценттен 78 процентке артқан; жоқары мағлыўматлы жаслардың үлеси 9 проценттен 42 процентке көбейген.
Бул жетискенликлер өтиў экономикасына ийе раўажланып атырған мәмлекеттеги унамлы трансформациялардың үлгиси сыпатында көрсетилди.
Соның менен бир қатарда, Орайлық Азияда регионаллық бирге ислесиўди беккемлеўге байланыслы басламаларға айрықша итибар қаратылды. Онда Өзбекстан регионның транспорт ҳәм логистика байланыслылығын жақсылаў, суў ресурслары ҳәм климат өзгериўи машқалаларын (әсиресе, Арал теңизиниң қурыўы шараятында) шешиў, биргеликтеги инфраструктуралық ҳәм энергетикалық жойбарларды баслаў бойынша ҳәрекетлерди муўапықластырыўшы сыпатында қатнаспақта.
Бундай проактив позиция Өзбекстанға турақлы келешек ушын ҳәрекетлерди бирлестириўге таяр болған регионаллық жетекши сыпатында белгили болыў имканиятын берди. Президентимиз тәрепинен билдирилген басламалар БМШтың бүгинги дүньядағы ролин қайта көрип шығыў ҳәм оның келешектеги раўажланыўын белгилеўде үлкен әҳмийетке ийе.
Соның менен бирге, глобаллық турбулентлик фонында унамлы тенденциялардың бар екенлигине қарамастан, белгили бир системалы машқалалар сақланып қалмақта.
Атап айтқанда:
- БМШ реформасы - дүнья мәмлекетлери ортасындағы келисимди талап ететуғын узақ ҳәм сиясий қурамалы процесс;
- геосиясий кескинлик (АҚШ-Қытай, Батыс-Россия ҳәм басқалар) көплеген басламаларды әмелге асырыўды қыйынластырыўы мүмкин;
- глобал басламаларды қаржыландырыў мәселеси ашық қалмақта;
- АЙМАҚ шеңберинде, әсиресе, айырым мәмлекетлердеги ишки кризислер фонында усыныс етилген идеяларды әмелде жүзеге шығарыўдың қыйыншылығы.
жуўмақлаў орнына
Улыўма етип айтқанда, Өзбекстан БМШ Бас Ассамблеясының 80-сессиясында конструктивлик шешимлер интакери, раўажланып атырған мәмлекетлердиң мәплерин жүзеге шығарыўшы ҳәм турақлы раўажланыўдың регионаллық драйвери сыпатында халықаралық майдандағы орнын исенимли беккемлеп атырғанын көрсетти.
БМШтың юбилей жылында Өзбекстан тек ғана реформаларды додалаўға емес, ал реал, кең көлемли басламаларды усыныс етиўге таяр екенин көрсетти. Бул тек ғана имидж емес, ал инвестицияларды тартыў, байланысларды беккемлеў ҳәм мәмлекетте турақлылықты тәмийинлеў ушын да әҳмийетли.
Оксана Хушвақтова,
Демократиялық процесслерди таллаў орайының эксперти
