Соңғы уақытта әлемдік нарықта азық-түлік бағасы қарқынды өсуде. Халықаралық биржаларда 1 тонна бидайдың бағасы 400 долларға дейін көтеріліп, жыл басымен салыстырғанда баға 30 пайызға қымбаттады.
Баға тұрақтылығына қол жеткізу үшін ең алдымен астықта нарықтық тетіктерді толық енгізу қажет. Осыған орай жиында шаруалардың қызығушылығын қамтамасыз ету, өнімділікті арттыру арқылы нарықтағы ұсынысты арттыру мәселелері талқыланды.
Соңғы жылдары өңірлерде қуаттылығы 3 миллион тоннаға жуық астық өндіретін 160-тан астам ірі жекеменшік кәсіпорын іске қосылды. Өткен жылы республикада 3,5 миллион тоннаға жуық ұн өндірілсе, оның 54 пайызы жеке астық компанияларының үлесіне тура келеді.
Бүгінгі жиында «Уздонмахсулот» компаниясына қарасты 43 астық өндіруші кәсіпорынның жаңа нарық жағдайында тиімді жұмыс істеуге дайын еместігі, өндірістік қуат көзінен тиімсіз пайдалануы, сондай-ақ мемлекеттік дән кәсіпорындарын талан-таражға салу жағдайлары әлі де жойылмағаны сынға алынды.
Мемлекеттік астық кәсіпорындарының қазіргі ескі жүйесі астық өсірушілерге де, өңдеуші кәсіпорындарға да тиімді емес екені айтылды. Өзбекстан халқы, диқандар көптен күткен астық өсірудегі мемлекеттік тапсырысты кезең-кезеңмен алып тастау, нағыз астық нарығын құру жолында маңызды қадам жасау уақыты келгені атап өтілді.
Мемлекет басшысы 1 маусымнан бастап мемлекет барлық қажетті ұйымдастыру жұмыстары жүргізіліп, астықты сатып алу-сату бойынша нарықтық бағаға көшетінін айтты.
Фермерлер мен кластерлер өзі өндірген астықты биржаға шығаруына мемлекет барлық жағдайды жасайды. Мемлекет ресурстарына сатып алынған 1 тонна бидайдың бағасы былтырғы 1 миллион 550 мың сум болса, биылғы өнім үшін 3 миллион сумға дейін көтеріледі.
Ауыл шаруашылығы қорына сатып алынған 1 миллион 783 мың тонна бидай сұраныс бойынша саудаға шығарылады. Бұл ретте шаруаларға шілде-тамыз айларында қор биржасында қалыптасқан орташа баға бойынша оң айырма төленеді. Биыл бұл мақсатқа мемлекеттен 6 триллион сумнан астам қаржы бөлінеді.
Сондай-ақ, шаруалардың иелігінде қалатын 500 мың тонна бидай астық кәсіпорындарына уақытша сақтауға қабылданып, 1 шілдеден бастап фермерлер мен кластерлердің өздері алғаш рет нарықтық бағамен саудаға шығаратын болды. Бұл ретте астық кәсіпорындарында 500 мың тонна бидайды уақытша сақтау шығындарын мемлекет өтейтін болады. Сондай-ақ шаруалар 2022 жылғы бидайдың айырбас алымдарынан босатылады.
Мемлекет басшысы шенеуніктерге бидай өсірушілер мен кластерлерді биржаға тіркеп, брокерлерді бекіту арқылы оқытуды ұйымдастыруды тапсырды.
Биыл жалпы астық жинауға 7,6 триллион сум бөлінуде. Жаңа жүйе толық жұмыс күні, әділ және ашық негізде жүзеге асырылып, әр бір сум фермер мен кластерге дер кезінде толық жеткізілуі, бағаны көтеру және тапшылықтың алдын алу бойынша «күнбай» тексеріс жүйесі енгізіледі.
-Бидайдың нағыз иелері – фермер мен кластерлер. Бұдан былай ауданда жоспар орындалмай тұр, мал, құс немесе балық шаруашылығы жем-шөпке зәру деген сылтаумен шаруалардың астығын тәркілеуге қатаң тыйым салынады. Биржа арқылы сатылатын бидайға өңіраралық шектеулер болмайды, – деді Мемлекет басшысы.
«Уздонмахсулот» кәсiпорындары мен жеке кәсiпорындардың айналым қаражатына 800 миллиард сум көлемiнде несие ресурстары бөлiнедi.
Президент заманауи, ықшам, энергия үнемдейтін ұн өндіретін кәсіпорындар санын көбейту, астық алқаптарын кеңейту және өнімділікті арттыру, алыс және шалғай ауылдарды ұн және ұн өнімдерін жеткізудегі көлік шығындарын өтеуді тапсырды. Облыс әкімдері ұн және ұн өнімдерін елдің басқа өңірлерінен және шетелдерден әкеліп, нарықтағы тапшылыққа жол бермеуге және баға тұрақтылығын қамтамасыз етуге дербес жауапты екені айтылды.
Астық кәсіпорындарын жекешелендіру де жеделдетіледі. Жауапты азаматтарға 1 тамызға дейін 20 астық компаниясының мемлекетке тиесілі акцияларын сатуды тапсырды.
Сонымен қатар, бүгінгі жиын күн тәртібінде төтенше жағдайлардың алдын алу мәселелері де қарастырылды.
Осы жылдың наурыз-мамыр айларында нөсер жаңбыр салдарынан Бұхара, Жызақ, Наманган, Самарқанд, Сұрхандария, Сырдария және Ташкент облыстарында 15-ке жуық ірі су тасқыны мен көшкін болды. Салдарынан 9 адам қаза тапты. 245 үй, 19 көпір бүлініп, 450-ден астам мал қырылды.
Бұған су тасқыны мен көшкін қаупі жоғары аймақтарда жылдар бойы ретсіз құрылыс жұмыстары жүргізіліп, анда-санда суару жұмыстары жүргізіліп жатқаны айтылды.
Президент шенеуніктерге таулы өзендер мен су тасқыны орын алатын аймақтарда тәулік бойы жұмыс істейтін штабтар құруды және құтқару жасақтарын көбейтуді, өзен жағалауларының, су қоймалары мен су тасқынына қарсы құрылыстардың төтенше жағдайға дайындығын зерделеуді және қауіпті аймақтарда тұратын адамдарды қауіпсіз аймақтарға біржолата көшіру шараларын қабылдауды тапсырды.
